Τί κρύβεται πίσω από την σωρεία ατυχημάτων στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις;

Όσοι είχαν δει από κοντά εκείνο το ρώσικο Il-76 στο αεροδρόμιο του Σεράγιεβο την δεκαετία του ’90 δύσκολα θα το ξεχάσουν. Φθαρμένα ελαστικά σε σημείο να φαίνονται τα λινά τους, καπάκια Coca-Cola να καλύπτουν τρύπες (από πυρά ελαφρών όπλων;) χαμηλά στην άτρακτο και το πλήρωμα να διαβεβαιώνει με ένα πλατύ χαμόγελο σε σπαστά αγγλικά «πρόβλημα μόνο έξω, μέσα καλό»… Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια και η Ρωσία έχει αφήσει πίσω τις δύσκολες μέρες που ακολούθησαν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Τότε γιατί τα μείζονα ατυχήματα που συμβαίνουν εκεί –και δη οι λεπτομέρειες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας– εξακολουθούν να προκαλούν δέος στην Δύση;
Η πρόσφατη μυστηριώδης έκρηξη στο πεδίο πυραυλικών δοκιμών Νινόκσα, κοντά στο Σέβεραντβίνσκ, και η έκλυση ραδιενέργειας που σημειώθηκε είναι απλώς ένα ακόμη συμβάν σε μια μακρά λίστα εντυπωσιακών ατυχημάτων –όσα δεν μπόρεσε να καλύψει η παραδοσιακή μυστικοπάθεια των Ρώσων. Όχι πως δεν προσπάθησαν. Οι παλιές συνήθειες είναι γνωστό ότι πεθαίνουν δύσκολα. Σήμερα όμως υπάρχουν πολλοί «αδιάκριτοι» δορυφόροι, έτοιμοι να μαρτυρήσουν αυτό που κάποιοι προσπαθούν να κρύψουν. Η ακόλουθη φωτογραφία από την έντονη δραστηριότητα μετά το ατύχημα στο Σέβεραντβίνσκ είναι η απόδειξη.

Προφανώς ατυχήματα συμβαίνουν και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν ανά τον κόσμο. Στην Ρωσία όμως τα πράγματα φαίνεται ότι γίνονται με έναν χαρακτηριστικό… ρωσικό τρόπο που συχνά φλερτάρει με την καταστροφή. Φταίει κάτι που κάνουν ή στην Δύση οι κανόνες ασφαλείας και οι διαδικασίες που τους διασφαλίζουν είναι δυσκολότερο να παρακαμφθούν;
Σύμφωνα με τον ειδικό σε θέματα Ρωσίας Τζέφρυ Έντμοντς, πρώην αναλυτή της CIA και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, πίσω από τα σοβαρά ατυχήματα που σημειώνονται στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις βρίσκεται μια συγκεκριμένη νοοτροπία: μια κουλτούρα ανάληψης ρίσκων και επιθετικής αντιμετώπισης των προβλημάτων χωρίς πάντα τα καλύτερα ή τα καταλληλότερα μέσα για να επιτευχθεί αυτό.
«Στην Ρωσία υπάρχει μια τάση για ατυχήματα, πολύ μεγαλύτερη σε σύγκριση με άλλες μεγάλες χώρες» υποστηρίζει. Ο συνδυασμός της διάθεσης ανάληψης ρίσκου και μιας παρωχημένης υποδομής η οποία σαφώς αδυνατεί να υποστηρίξει αυτή την νοοτροπία, δημιουργεί ένα περιβάλλον ευνοϊκότερο για ατυχήματα.

Η Ρωσία προσπαθεί να ανακτήσει την γεωστρατηγική της θέση ως υπερδύναμη την οποία κατείχε επί σοβιετικής εποχής με μέσα τα οποία εν πολλοίς ανάγονται στην εποχή εκείνη. Και η προσπάθεια αυτή μόνο εύκολη δεν είναι. Η πυρκαγιά που λίγο έλειψε να βυθίσει τον προηγούμενο μήνα το άκρως απόρρητο «ερευνητικό» βαθυσκάφος AC-12 «Λασάρικ» (Σχέδιο 1083.1) είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα των δυσκολιών που αντιμετωπίζει η Μόσχα.
Το συγκεκριμένο ατύχημα που στοίχισε την ζωή σε 14 έμπειρους αξιωματικούς ήταν το χειρότερο του ρωσικού Ναυτικού από τον Νοέμβριο του 2008, όταν 20 ναυτικοί και πολίτες έχασαν την ζωή τους στο πυρηνοκίνητο υποβρύχιο κλάσης Akula «Νέρπα» (K-152) κατά την διάρκεια δοκιμών στην Θάλασσα της Ιαπωνίας. Το ατύχημα συνέβη όταν κάποιο μέλος του πληρώματος ενεργοποίησε κατά λάθος το σύστημα πυρόσβεσης το οποίο κατέκλυσε δύο διαμερίσματα του εν καταδύσει υποβρυχίου με αέριο Freon.

Το αποτέλεσμα ήταν να πεθάνουν από ασφυξία ή από κρυοπαγήματα στους πνεύμονες τρείς ναυτικοί και 17 πολίτες από τα ναυπηγεία Βαστόκ, Ζβιεζντά, Έρα και Άμουρ που επέβαιναν στο σκάφος και να τραυματιστούν 41 ακόμη. Μόλις οκτώ χρόνια νωρίτερα, το καλοκαίρι του 2000, το ρωσικό Ναυτικό είχε βιώσει την τραγωδία του «Κούρσκ» (Κ-141) που χάθηκε με 118 μέλη του πληρώματός του στην Θάλασσα του Μπάρεντς μετά από έκρηξη στο διαμέρισμα τορπιλλών.
«Το γηρασμένο ρωσικό Ναυτικό γενικά έχει πολύ μεγαλύτερο αριθμό επιχειρησιακών ατυχημάτων απ’ ότι οποιοσδήποτε άλλος μεγάλος στόλος» επισημαίνει στο Business Insider ο Α. Ντ. Μπέικερ, πρώην αξιωματικός των Πληροφοριών του Ναυτικού. Οι ζημιές που υπέστη το αεροπλανοφόρο «Ναύαρχος Κουζνιτσόφ» πέρυσι τον Οκτώβριο από την βύθιση της πλωτής δεξαμενής PD-50 στην οποία βρισκόταν λόγω ασύμμετρης πλήρωσης των δεξαμενών της εξαιτίας μιας ξαφνικής διακοπής ηλεκτρικού ρεύματος, μιλούν από μόνες τους. Ωστόσο και πριν συμβεί αυτό, σε κάθε αποστολή του το αεροπλανοφόρο συνοδευόταν πάντα από ένα ρυμουλκό δια… παν ενδεχόμενο.

Τα μείζονα ατυχήματα βεβαίως δεν είναι αποκλειστικότητα του ρωσικού Ναυτικού. Οι εκρήξεις που σημειώθηκαν πρόσφατα σε αποθήκη πυρομαχικών στην Σιβηρία έστειλε δεκάδες χιλιάδες βλήματα πυροβολικού στην γύρω περιοχή με απολογισμό τουλάχιστον έναν νεκρό και δεκάδες τραυματίες ενώ λίγες ημέρες μετά ακολούθησε και δεύτερη έκρηξη σε άλλη στρατιωτική βάση. Όσον αφορά την ρωσική Αεροπορία, πολλά ατυχήματα και συμβάντα αποδίδονται στην προσπάθειά της να είναι εφάμιλλη της αμερικανικής και των άλλων Αεροποριών του ΝΑΤΟ.
«Η Μόσχα ασκεί έντονες πιέσεις σε μια παρωχημένη υποδομή να καλύψει τα κενά» τονίζει ο Έντμοντς. «Πιέζει τις ένοπλες δυνάμεις να ανταποκριθούν κατά τρόπο που συχνά ξεπερνά το τι είναι ασφαλές, δεδομένης της ηλικίας του υλικού αλλά και της υποδομής».

Εκτιμά δε ότι η «επιθετική» νοοτροπία που επικρατεί ευθύνεται για τα περιστατικά «ανασφαλούς» και «μη επαγγελματικής συμπεριφοράς» που επιδεικνύουν, όπως καταγγέλλουν οι Δυτικοί, οι Ρώσοι αναχαιτίζοντας αμερικανικά και Νατοϊκά αεροσκάφη ή πλοία τα οποία βρέθηκαν πιο κοντά στα ρωσικά σύνορα απ’ ότι θα ήθελε η Μόσχα.
«Αυτή η κουλτούρα ρίσκου στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις είναι κάτι που δεν συναντάται στις Ηνωμένες Πολιτείες» εξηγεί. «Δεν θα επιτρεπόταν ποτέ σε Αμερικανό πιλότο να εκτελέσει χαμηλή διέλευση πάνω από ρωσικό πολεμικό. Η καριέρα του θα τελείωνε αμέσως» λέει χαρακτηριστικά. Οι Ρώσοι προφανώς βλέπουν τα πράγματα εντελώς διαφορετικά. Άλλωστε όλοι αντιδρούν σύμφωνα με την κουλτούρα και τις παραδόσεις τους. Μήπως οι Αμερικανοί αναλυτές θα έπρεπε να σπουδάσουν λίγο περισσότερο τους Ρώσους;
Αλέξανδρος Θεολόγου