Του Βασίλη Νέδου από την “Καθημερινή”
Η απειλή την οποία αποτελούν τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAV) για την Ελλάδα εξετάζεται από την Αθήνα πλέον μέσα από δύο πρίσματα: το επιχειρησιακό αλλά και το διπλωματικό. Στην πρώτη περίπτωση το υπουργείο Εθνικής Αμυνας αναζητεί και σχεδιάζει αντίμετρα προκειμένου να αντιμετωπίσει επιχειρησιακά την επιβουλή που αποτελεί η παρουσία τουρκικών UAV στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Στη δεύτερη περίπτωση, η ελληνική διπλωματία αναζητεί τρόπους προκειμένου να εμποδίσει τη χρήση των UAV ως εξαγώγιμο είδος, το οποίο χρησιμοποιείται από την Αγκυρα προκειμένου να επικυρώσει συμφωνίες με διάφορους παράγοντες στην περιοχή. Τελευταίο, ενδεικτικό, παράδειγμα η συμφωνία με το Κίεβο για παραγωγή των μεγαλύτερων πολεμικών UAV της Τουρκίας τύπου Akinçi, για την κατασκευή των κινητήρων τους από την ουκρανική εταιρεία Motor Sich με έδρα τη Ζαπορίζια.
Ουκρανία: Ξεκίνησε η τοπική παραγωγή των τουρκικών UCAV Bayraktar
Η «Κ» είχε αποκαλύψει ήδη από τις 26 Δεκεμβρίου 2021 τη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου στο υπουργείο Εξωτερικών με τη συμμετοχή στρατιωτικών, για τους τρόπους με τους οποίους η ελληνική διπλωματία μπορεί να παρέμβει ώστε να τονίσει προς τους συναλλασσόμενους με την Αγκυρα αλλά και τη διεθνή κοινότητα ότι η Τουρκία χρησιμοποιεί τα UAV για να αυξήσει την επιρροή της σε χώρες που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ασφάλειας. Σε μια πρώτη προσπάθεια καταγραφής των κειμένων που παραπέμπουν στη νόμιμη χρήση των UAV έχουν εντοπιστεί κάποια κείμενα της Ε.Ε. και του ΟΗΕ, τα οποία παρουσιάζονται συνοπτικά παρακάτω.
Επί του πρακτέου, η Αγκυρα διαθέτει ένα στόλο ενεργών UAV διαφόρων τύπων (κυρίως Bayraktar TB-2, ακολούθως ANKA S) και σταδιακά εντάσσει τα επιθετικά Akinçi, που υπό προϋποθέσεις μπορούν να μεταφέρουν 1,3 τόνους πυραύλων και βομβών. Ο συνολικός αριθμός τους αγγίζει περί τα 200 στην υπηρεσία των διαφόρων κλάδων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων αλλά και της πάνοπλης πλέον Στρατοχωροφυλακής και των ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας. Οι επιτελείς της Πολεμικής Αεροπορίας (Π.Α.) και του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) έχουν τα τελευταία χρόνια καταγράψει και, κυρίως, χαρτογραφήσει τη δράση κυρίως των Bayraktar TB-2 και ANKΑ. Κατά την κρίση στον Εβρο τον Φεβρουάριο του 2020 και, κυρίως, την παρατεταμένη διάταξη των δύο στόλων στην Ανατολική Μεσόγειο τον Αύγουστο – Νοέμβριο του ίδιου έτους, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις χρησιμοποίησαν ευρέως τα UAV για τη συλλογή πληροφοριών στο θέατρο της αντιπαράθεσης.
Οι ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας και, συγκεκριμένα, το τουρκικό ναυτικό χρησιμοποιούν και μικρότερες ιπτάμενες συσκευές, συγκεκριμένα drones. Κατά τη διακλαδική άσκηση των Ε.Δ. «Παρμενίων» του 2019 είχαν καταγραφεί περίπου 35 περιστατικά πτήσης τουρκικών drones στην περιοχή της Παροναξίας, τα οποία μεταφέρονταν από φρεγάτες του τουρκικού ναυτικού που έπλεαν στην περιοχή.
Selcuk Bayraktar: Γαμπρός του Ερντογάν και «πατέρας» των τουρκικών drones
Συζητήσεις
Η πιθανότητα κατάρριψης υφίσταται ως τμήμα των γραπτών κανόνων εμπλοκής που διαθέτουν οι Ε.Δ., ωστόσο σε ανώτατο επίπεδο εξετάζονται πιο αποτελεσματικές λύσεις και, κυρίως, τα αντίμετρα από συστήματα anti-UAV. Οι συζητήσεις με διάφορες χώρες για την παροχή τεχνογνωσίας και συστήματα αντιμετώπισης μεμονωμένων UAV, αλλά και, κατά κύριο λόγο, σμηνών που έχουν ως στόχο τον κορεσμό της αεράμυνας, ίσως αποτελούν το πιο καλά κρυμμένο μυστικό των σχεδιασμών εξοπλιστικής ενίσχυσης της Ελλάδας. Εξυπακούεται ότι πέρα από αυτά τα αντίμετρα, οι Ε.Δ. ήδη διαθέτουν και δικές τους δυνατότητες, οι οποίες αξιοποιούνται όταν χρειαστεί.
Στήριξη ελληνικών θέσεων με τρία ψηφίσματα
Τα τρία βασικά έγγραφα που αξιοποιεί η ελληνική διπλωματία προκειμένου να προωθήσει τις ελληνικές θέσεις για τους κινδύνους που κρύβει η χρήση οπλισμένων μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAV) είναι το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 27ης Φεβρουαρίου 2014, το ψήφισμα της κοινοβουλευτικής συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (PACE) του Απριλίου 2015, αλλά και το ψήφισμα του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ τον ίδιο μήνα.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Ε.Κ.) τον Φεβρουάριο του 2014 είχε ζητήσει από την τότε ύπατη εκπρόσωπο της Ε.Ε. για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, τα κράτη-μέλη και το Συμβούλιο, μεταξύ άλλων, «να συμπεριλάβουν τα οπλισμένα τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη στα σχετικά ευρωπαϊκά και διεθνή καθεστώτα αφοπλισμού και ελέγχου των όπλων και να απαγορεύσουν την ανάπτυξη, παραγωγή και χρήση πλήρως αυτόνομων όπλων, που καθιστούν δυνατή την πραγματοποίηση επιθέσεων χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση». Το Ε.Κ. ζητούσε επίσης από την Ε.Ε. «να προωθήσει μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία από την πλευρά των τρίτων χωρών ως προς τη χρήση οπλισμένων τηλεκατευθυνόμενων αεροσκαφών σε ό,τι αφορά τη νομική βάση της χρήσης τους και την επιχειρησιακή ευθύνη, και αυτές να επιτρέψουν τον δικαστικό έλεγχο των επιθέσεων με τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη και να μεριμνήσουν ώστε τα θύματα παράνομων επιθέσεων από τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη να έχουν πραγματική πρόσβαση σε επανορθώσεις».
Επίσης, η κοινοβουλευτική συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης (PACE), μέλος της οποίας είναι και η Τουρκία, με το ψήφισμα 2051 του 2015 αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι «η εθνική κυριαρχία και ο σεβασμός της εδαφικής ακεραιότητας υπό το διεθνές δίκαιο απαγορεύει τις στρατιωτικές παρεμβάσεις οποιουδήποτε είδους στο έδαφος ενός άλλου κράτους δίχως την έγκυρη έγκριση από τους νόμιμους εκπροσώπους του εμπλεκόμενου κράτους». Η αμφισβήτηση της εθνικής κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας ήταν, σύμφωνα με την κοινοβουλευτική συνέλευση, μόνο ένα από τα πολλαπλά ζητήματα που δημιουργεί η χρήση οπλισμένων UAV ή drones, ωστόσο είναι απολύτως σαφές ότι αυτό το σημείο αγγίζει το επίκεντρο των ελληνικών ανησυχιών σχετικά με την τουρκική επιθετικότητα. Ανάλογες διατυπώσεις έχουν χρησιμοποιηθεί και από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ τον Απρίλιο του 2015, σε κείμενα τα οποία στηρίζουν τις γενικές αρχές του Χάρτη του ΟΗΕ, την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, τις αρχές της Διακήρυξης της Βιέννης, το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα αλλά και τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παραπάνω κείμενα αξιολογούνται από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Τα περισσότερα από αυτά είχαν γραφεί σε μια εποχή κατά την οποία τα UAV αντιμετωπίζονταν ως όπλα για απομακρυσμένα χτυπήματα κατά μεμονωμένων στόχων και όχι ως στρατιωτική απειλή κατά κρατικών οντοτήτων.
Στο κενό η πρόσκληση για διαδήλωση
Σε φιάσκο μετατράπηκε η διαδήλωση έξω από το προξενείο της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, η οποία διοργανώθηκε από τουρκικές οργανώσεις για να διαμαρτυρηθούν για τον θάνατο 19 προσφύγων στα ελληνοτουρκικά σύνορα, για τους οποίους η Αγκυρα ισχυρίζεται πως ευθύνεται η Ελλάδα. Μόλις 20 με 25 διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν έξω από το κτίριο του προξενείου στο Πέρα και κρατούσαν πλακάτ, τα οποία έγραφαν συνθήματα όπως «Ελλάδα συμμορφώσου, μην απωθείς τους πρόσφυγες», «Ανοίξτε τα σύνορα, ακυρώστε τη συμφωνία επανεισδοχής», «Τέλος στους θανάτους στα σύνορα». Οι οργανώσεις που έκαναν το κάλεσμα ήταν ο Σύνδεσμος Παρακολούθησης Μετανάστευσης, η Πλατφόρμα Αλληλεγγύης Προσφύγων, το Δίκτυο Αλληλεγγύης Μεταναστών, ο Σύνδεσμος Λαϊκές Γέφυρες, η Πλατφόρμα KESK παράρτημα της Κωνσταντινούπολης και ο Σύνδεσμος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Κωνσταντινούπολης. Εν τω μεταξύ, το υπουργείο Αμυνας της Τουρκίας, με ανάρτησή του στο Τwitter, καλεί την Ελλάδα να σταματήσει αμέσως «την απάνθρωπη μεταχείριση τόσο στα χερσαία σύνορά της όσο και στη θάλασσα» και κατηγορεί την Αθήνα πως «δεν παίρνει στα σοβαρά καν την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων».
