Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να συνεχίζεται ακατάπαυστα και τις προσδοκίες όλων μας για αίσιο αποτέλεσμα των διπλωματικών διαβουλεύσεων, έντονες ανησυχίες εξακολουθούν να σκεπάζουν την Ευρώπη σχετικά με τις επόμενες κινήσεις της Ρωσίας, τη πιθανότητα επεκτάσεως των συγκρούσεων προς δυσμάς, την κατάληψη του πυρηνικού εργοστασίου Ζαπορίζια και την ειδική κατάσταση ετοιμότητας στην οποία έθεσε τη χώρα του ο «ικανός για όλα», όπως έχει λεχθεί, Πρόεδρος Πούτιν περί ενδεχομένης χρήσεως «αποτρεπτικών όπλων».
Η ενδυνάμωση του Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου
Η ρωσοφοβία δεν είναι φαινόμενο των ημερών μας, αλλά έχει τις ρίζες της στο 19ο αιώνα. Αφορμή υπήρξε η διετής κρίση (1831-1833) που έμεινε γνωστή ως «Ανατολικό Ζήτημα» και ξεκίνησε από την Εγγύς Ανατολή λόγω της τεραστίας δυνάμεως που απέκτησε ο βαλής της Αιγύπτου, Μεχμέτ Αλή (μας είναι περισσότερο γνωστός από το γιο του, τον Ιμπραήμ Πασά, ο οποίος έπνιξε την Πελοπόννησο στο αίμα μέχρι την αποχώρησή του το 1828).
Επί δέκα ολόκληρα χρόνια, ο πανίσχυρος αυτός Οθωμανός κυβερνήτης της Αιγύπτου και του Σουδάν είχε κατορθώσει να στρέψει επάνω του τα βλέμματα των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, φέρνοντάς τες, ουκ ολίγες φορές, στα πρόθυρα του πολέμου. Οι αληθινές επιδιώξεις του παραμένουν άγνωστες. Κάποιοι ισχυρίζονται πως δεν επεκτείνονταν πέραν του ελέγχου των αραβικών εδαφών της οθωμανικής επικυριαρχίας, ενώ για άλλους, οι φιλοδοξίες του έφταναν μέχρι την ανατροπή του σουλτάνου και τη δημιουργία μιας δικής του δυναστείας στην Κωνσταντινούπολη.
Το 1827, στη ναυμαχία του Ναυαρίνου, ο Μεχμέτ Αλή έχασε το μεγαλύτερο μέρος του στόλου του και τα επόμενα χρόνια επικεντρώθηκε στη δημιουργία νέου. Το αποτέλεσμα ήταν, στις αρχές κιόλας του 1830, να καταστήσει εαυτόν πολύ ισχυρότερο του ιδίου του σουλτάνου, σε κάθε τομέα. Ήταν αρκετά ευφυής και, όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, επεδίωκε να αναπτύξει τη δική του αυτοκρατορία με καθαρά δυτικά πρότυπα στη βιομηχανία, το στρατό, ακόμη και τον πολιτισμό.
Η εισβολή του Ιμπραήμ Πασά στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
Μετά το πέρας της εκστρατείας εν Ελλάδι, ο Μεχμέτ Αλή έστρεψε τις βλέψεις του προς τη Συρία, αποβλέποντας και στην υλική υποστήριξη των Γάλλων (καθότι διατηρούσε μαζί τους άριστες σχέσεις) με τέσσερα πλοία. Μετά τις επίσημες διαμαρτυρίες των Βρετανών δια μέσω του Δουκός του Ουέλλιγκτον, ο οποίος δήλωσε πως η Ευρώπη δεν είχε το νόμιμο δικαίωμα υποστηρίξεως ενός υποτελούς του σουλτάνου, η Γαλλία υποχρεώθηκε να σπάσει τη συμφωνία με το βαλή της Αιγύπτου. Η εισβολή της στην Αλγερία το Καλοκαίρι του 1830 αντιμετωπίστηκε με σχετικά ασθενείς βρετανοτουρκικές διαμαρτυρίες μόνο σε διπλωματικό επίπεδο. Όμως η επίθεση του Μεχμέτ Αλή στο πλούσιο και στρατηγικής σημασίας πασαλίκι της Συρίας το Νοέμβριο του 1831, οδήγησε σε μια τεράστια διεθνή κρίση. Ο λόγος ήταν πως ο ισχυρός στρατός και στόλος του αποτελούσαν μια σοβαροτάτη απειλή για την Οθωμανική αυτοκρατορία, τη διάλυση της οποίας ουδείς επιθυμούσε. Όταν η απειλή αυτή πήρε σάρκα και οστά με την κατάκτηση των πόλεων και φρουρίων της Συρίας, οι Ευρωπαίοι επενέβησαν δυναμικά.
Ο επικεφαλής των επιχειρήσεων και γιος του βαλή, Ιμπραήμ Πασάς, συγκρούστηκε με τις οθωμανικές δυνάμεις κοντά στην Αλεξανδρέττα όπου επικράτησε και συνέχισε προς τα ενδότερα της Μικράς Ασίας, χωρίς ουσιώδη αντίσταση. Το Δεκέμβριο του 1832, κέρδισε τη δεύτερη αποφασιστική μάχη εναντίον του Μεγάλου Βεζίρη στο Ικόνιο και προχώρησε προς την Προύσα, πλησιάζοντας επικίνδυνα στην ανίκανη να αμυνθεί Κωνσταντινούπολη. Ήδη από το Καλοκαίρι του ιδίου έτους, ο Μαχμούτ Β’ είχε ζητήσει τη συνδρομή των Βρετανών, αλλά έλαβε αρνητική απάντηση, καθότι ο στόλος τους ήταν απαχολημένος σε άλλες επιχειρήσεις ανοιχτά της Ολλανδίας και Πορτογαλίας. Από εδώ και έπειτα αρχίζει να εμπλέκεται η Ρωσία στην κρίση που επέφερε τη γέννηση της ρωσοφοβίας στην Ευρώπη.
Η ρωσική απάντηση στην αιγυπτιακή απειλή για το σουλτάνο
Οι Γάλλοι, από πλευράς τους, δεν έδειξαν καμία ανησυχία για τις κατακτήσεις του Ιμπραήμ Πασά, αφού στην πραγματικότητα ήταν με το μέρος του. Μόνον οι Ρώσοι αντέδρασαν δυναμικά, αφού, μετά τη Συνθήκη της Αδριανουπόλεως του 1829, δεν επιθυμούσαν, όπως αναφέραμε χθες, η Οθωμανική Αυτοκρατορία να υποταχθεί από τον απρόβλεπτο, επιθετικό και άκρως επικίνδυνο Μεχμέτ Αλή. Έτσι, ο Τσάρος Νικόλαος Α’ έστειλε το Στρατηγό και διπλωμάτη Μουράβιεφ σε ειδική αποστολή για τη διευθέτηση του ζητήματος. Η άφιξή του στην πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έλαβε χώρα ταυτόχρονα με την ανακοίνωση της τουρκικής συντριβής στο Ικόνιο. Προσεφέρθη να στείλει μια ναυτική μοίρα για την προστασία της, αλλά ο σουλτάνος δίστασε να την αποδεχθεί. Κατόπιν μετέβη στην Αλεξάνδρεια και το μόνο που κατόρθωσε να διασφαλίσει ήταν η καθυστέρηση της προελάσεως του Ιμπραήμ προς την Κωνσταντινούπολη.
To άρθρο θα ολοκληρωθεί αύριο με το Β’ Μέρος
