Η υπόθεση αγοράς νέων ελικοπτέρων SAR (Search and Rescue, Έρευνας και Διάσωσης), που αποφάσισε πρόσφατα η Πολεμική μας Αεροπορία, είναι μια πολύχρονη ιστορία και αξίζει να τη συζητήσουμε.
Να πούμε εδώ πως η αποστολή Έρευνας- Διάσωσης εντός των ορίων του FIR Αθηνών είναι όχι απλά διεθνής μας υποχρέωση, αλλά και πολλαπλά σημαντική: καθώς αποδεικνύει την ικανότητα μας να προσφέρουμε σχετικές υπηρεσίες στο Αιγαίο, τις οποίες -όπως και τα όρια του FIR Αθηνών- αμφισβητεί η Άγκυρα. Άρα η παροχή Έρευνας-Διάσωσης, με συνέπεια, ταχύτητα και με επαρκή μέσα, είναι κρίσιμη. Αν την αφήσουμε σε άλλους ή τη μειώσουμε σε απόδοση, η Τουρκία θα το χρησιμοποιήσει για να αμφισβητήσει κυριαρχικά μας δικαιώματα.
EKTAKTO: Αγορά 100 SPIKE SR, 14 AW139 SAR, loitering munitions, TOMA αποφάσισε το ΣΑΓΕ!
Επιστρέφοντας στην ανάγκη νέων ελικοπτέρων για SAR, εδώ και δυο περίπου δεκαετίες υπάρχει μελέτη της ΠΑ όπου καταγράφεται η ανάγκη για την ύπαρξη ακόμη 14, πέρα από την προμήθεια 12 Super Puma που είχε γίνει από τις αρχές του 2000, τμηματικά. Τα ελικόπτερα αυτά θα υπηρετούν σε διασπορά σε όλες τις βάσεις της ΠΑ, και θα εξυπηρετούν τις ανάγκες των αεροδρομίων, αλλά και φυσικά τις υποχρεώσεις της χώρας μας σε Έρευνα και Διάσωση. Και η προμήθεια αυτή υποτίθεται πως θα αντικαταστήσει τα υπάρχοντα μονοκινητήρια AB205, που υπάρχουν ακόμη σε ρόλο SAR, αλλά με πολύ περιορισμένες δυνατότητες και φυσικά αδυναμία να επιχειρήσουν νύκτα. Στην πράξη πάντως και αυτό είναι σημαντικό να το τονίσουμε, σήμερα από τα (υποτιθέμενα) 12 Super Puma και 11 AB205 που έχουμε για SAR, πετάνε αρκετά λιγότερα και είναι συνεχώς διαθέσιμα.
Η ιστορία όμως των Super Puma, από την οποία οφείλουμε να ξεκινήσουμε την συζήτηση για το τι ακριβώς μέσα χρειαζόμαστε για SAR, είναι… θλιβερή. Αγοράστηκαν όπως είπαμε τμηματικά (άλλο ένα γνωστό πρόβλημα στο σύστημα προμηθειών μας), αλλά η ΠΑ ουδέποτε κατάφερε να τα υποστηρίξει σοβαρά. Ήταν έλλειψη κονδυλίων; Ήταν κακός προγραμματισμός; Ήταν άλλες προτεραιότητες; Ακόμη, ενώ υπήρχε σύμβαση υποστήριξης τους στα τέλη της δεκαετίας του ’10, δεν την ενεργοποίησε, ή σωστότερα, την ενεργοποίησε ελάχιστα. Αντίθετα, προτίμησε να στείλει τα ελικόπτερα στην ΕΑΒ, που είχε χάσει τη δυνατότητα συντήρησης του τύπου από το 2012, ενώ, λόγω Μνημονίων, έχασε και την αφρόκρεμα των μηχανικών της. Αποτέλεσμα ήταν η καθήλωση αρκετών ελικοπτέρων στην Τανάγρα, και ο ανελέητος κανιβαλισμός τους. Ανάλογη μοίρα είχαν και αρκετά από τα υπόλοιπα ελικόπτερα, που έμειναν εκτός Τανάγρας.
Αναμενόμενα, ο στόλος των Super Puma γνώρισε άσχημες μέρες. Το 2017 η ΓΔΑΕΕ, πιεζόμενη ασφυκτικά από τις ανάγκες, έκανε διαγωνισμό για την υποστήριξη τους, ο οποίος τελεσφόρησε πριν λίγες μέρες, στα τέλη του 2023. Δυστυχώς, παρότι η ΠΑ γνωρίζει από τον περασμένο Οκτώβριο πως θα έχει ανάδοχο για τα Super Puma, ακόμη δεν έχει προχωρήσει σε ενεργοποίηση της σύμβασης στέλνοντας του ελικόπτερα, να ξεκινήσει τις επισκευές. Για να καταλάβουμε τη διαφορά νοοτροπίας, το Πολεμικό Ναυτικό, όταν ενεργοποιήθηκε η σύμβαση υποστήριξης των ελικοπτέρων S-70B/B-6, έστειλε το πρώτο ελικόπτερο την επόμενη μέρα. Και μετακίνησε και κλιμάκιο αξιωματικών στην εταιρεία που επέλεξε το US Navy, μέσω Sikorsky, για να επιβλέπει καθημερινά την εξέλιξη των εργασιών.
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Υπεγράφη η σύμβαση υποστήριξης των Super Puma μετά από διαγωνισμό διάρκειας… 7 ετών!
Συνολικά δηλαδή βλέπουμε μια πρακτική που καταλήγει στο να απαξιωθεί ο στόλος των Super Puma. Το οποίο όμως ως τύπος ελικοπτέρου έχει αποδείξει, πως όταν πετά καλά συντηρημένο, αποδίδει τα μέγιστα σε Έρευνα-Διάσωση και σε δύσκολες καιρικές συνθήκες και απαιτήσεις.
Ελικόπτερο CSAR για την ΠΑ: ζητήθηκαν προσφορές για 14 UH-60M, AW-139M, Η175M και Η225M
Που βρισκόμαστε τώρα; Ενώ υπάρχουν τουλάχιστον 10 ελικόπτερα Super Puma που μπορούν να αποδοθούν σε χρήση, ενώ αποδεδειγμένα φορέας στην Ελλάδα έχει άριστη διαθεσιμότητα σε αυτά (μιλάμε για τα 2 ίδια ελικόπτερα της Πυροσβεστικής), ενώ υπάρχει επιτέλους σύμβαση για υποστήριξη τους, η ΠΑ ενδιαφέρθηκε να περάσει από το ΣΑΓΕ τη σκοπιμότητα προμήθειας 14 ελικοπτέρων AW139 για αποστολές SAR αλλά και CSAR.
Σε ότι αφορά τα 14 ελικόπτερα, θα πρέπει να πούμε πως υπάρχει μελέτη για απαίτηση 3.500 ώρων πτήσης σε αποστολές SAR (δράση, εκπαίδευση κ.ο.κ). Με βάση αυτή τη μελέτη, πάρθηκαν οι αποφάσεις του ΑΑΣ (Ανωτάτου Αεροπορικού Συμβουλίου), που προωθήθηκαν στο ΣΑΓΕ.
Ένα ακόμη στοιχείο; Η αεροδιακομιδή ασθενών είναι που σήμερα έχει το συντριπτικά μεγαλύτερο “όγκο” σε ώρες πτήσης. Να το πούμε απλά, χρησιμοποιούμε ελικόπτερα και μεταγωγικά των Ενόπλων Δυνάμεων όχι στον καθαρόαιμο ρόλο τους, αλλά για να μεταφέρουν ασθενείς από την περιφέρεια προς τα νοσοκομεία της Αθήνας. Απαραίτητο προφανώς, αλλά αυτό είναι ευθύνη των μέσων του ΕΚΑΒ.
Ευτυχώς εκεί κάπως η κατάσταση διορθώνεται, μιας και αρχίζουν να σηκώνουν μέρος αυτού του φόρτου τα νέα αεροσκάφη αεροδιακομιδών Beech 350C και τα ελικόπτερα ΑW109 Trekker, που έχει προμηθευθεί πρόσφατα η χώρα μας μετά από δωρέα του ιδρύματος “Σταύρος Νιάρχος”. Και εκεί χρειάζεται ίσως ενίσχυση με αγορά 2-3 ακόμη, ώστε να καλύπτουν, πολύ πιο οικονομικά αυτό το έργο, χωρίς να απασχολούνται τα μέσα της ΠΑ (επίσης καλό είναι να μάθουμε αν πετούν τα παλαιότερα A109…). Έτσι η ίδια η απαίτηση για ελικόπτερα Έρευνας-Διάσωσης στην πραγματικότητα είναι πολύ μικρότερη σε ώρες πτήσης για αυτό το ρόλο, από ότι φαίνεται σήμερα και πιθανώς δεν δικαιολογείται καν η μαζική αγορά νέων ελικοπτέρων!
Η χαμένη διακλαδικότητα
Γενικότερα να τονίσουμε πως οι ανάγκες για ελικόπτερα είναι τεράστιες σε όλους τους Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων. Πάνω από όλα, χρειάζεται Μέσα Μεταφορικά Ελικόπτερα ο Ελληνικός Στρατός, που είναι αναγκασμένος να επιχειρεί με τα “αρχαία” UH-1H. Και δυστυχώς τα ΝΗ90 ποτέ δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα (και εδώ με σοβαρά προβλήματα υποστήριξης και καθυστέρηση σύναψης σχετικής σύμβασης), οπότε η Αεροπορία Στρατού ξέρει ότι δεν μπορεί να βασιστεί σε αυτά.
Νέο ελικόπτερο SAR/CSAR για την Πολεμική Αεροπορία, “κόντρα” HH-60M με AW139
Ας δεχθούμε λοιπόν πως η Πολεμική Αεροπορία πράγματι χρειάζεται 14 νέα ελικόπτερα για να καλύψει ρόλους SAR και Combat SAR (Έρευνα Διάσωσης Μάχης, μια άλλη αποστολή πολύ πιο απαιτητικών προδιαγραφών). Όμως τι επιλογές είχε μπροστά της;
Α. Τη στήριξη των υπαρχόντων ελικοπτέρων: Όπου εδώ θα γίνει εκμετάλλευση της πρόσφατης σύμβασης υποστήριξης των Super Puma για αποκατάσταση τουλάχιστον 5-6 ελικοπτέρων (κόστος περί τα €100 εκατ.- η FOS έχει ήδη οροφή τα 47 εκατ.) για χρήση SAR σε βάθος 15ετίας. Όπου με έναρξη τον Ιανουάριο φέτος (μακάρι) θα είχαμε έτοιμα 2 Super Puma φέτος το καλοκαίρι.
Στη συνέχεια θα μπορούσε να αγοραστεί ένας μικρός αριθμός H225M (δηλαδή της ίδιας οικογένειας των Super Puma αλλά ικανότερα και εξελιγμένα), για χρήση σε αποστολές CSAR (αν σκοπεύει να τις κάνει η ΠΑ), και η συμπλήρωση του αριθμού των Super Puma, με αγορά μεταχειρισμένων ελικοπτέρων από την αγορά. Όπου υπάρχουν πολλά και ικανά AS332 Super Puma, από σοβαρές χώρες, σε καλή κατάσταση. Οπότε έτσι καλύπτονται οι ανάγκες μας για πολλά χρόνια, χωρίς να ξοδέψουμε για την αγορά ενός νέου τύπου, που απαιτεί και νέα γραμμή συντήρησης και εκπαίδευσης (ένα σημαντικό κόστος που ξεχνιέται εύκολα). Σημειώνουμε εδώ πως τα Super Puma σε άλλες αεροπορίες υπηρετούν μέχρι τα 40 χρόνια πραγματικής χρήσης τους.
Ισπανία: Απόσυρση Super Puma, αλλά αφού το “έλιωσαν” 40 χρόνια!
Β. Την επιλογή της διακλαδικότητας: Όπως πρώτος είχε αποκαλύψει ο Βασίλης Νέδος στην “Καθημερινή”, η Ελλάδα διαπραγματεύεται με τις ΗΠΑ ένα πακέτο FMF (Foreign Military Financing), δηλαδή χρηματοδότησης για τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Αυτό το “πακέτο” αφορά κυρίως την αγορά μαχητικών F-35, ελικοπτέρων αλλά και την ενίσχυση της αντιαεροπορικής μας άμυνας. Εδώ προτάθηκε η συμπερίληψη της Ελλάδας στο συμβόλαιο αγοράς Multiyear 10 (X), που έκανε ο Αμερικανικός Στρατός με την Sikorsky, για μαζική προμήθεια ελικοπτέρων UH-60M Black Hawk. Οπότε η Αεροπορία Στρατού δεν άφησε την ευκαιρία να “πετάξει”, καθώς έτσι θα μπορέσει να αγοράσει UH-60M με κόστος όσο οι ΗΠΑ, δηλαδή τη χαμηλότερη δυνατή.
Το ΓΕΕΘΑ, που γνωρίζει πολύ καλά τη διακλαδικότητα και τις ευρύτερες ανάγκες, πρότεινε να συμπεριληφθεί και η Πολεμική Αεροπορία στην αγορά, με τη εκφρασμένη ανάγκη για 14 επιπλέον ελικόπτερα. Έτσι, η πρόσφατη αμερικανική απάντηση (LOA), που ήρθε για 35 ελικόπτερα θα έφτανε τα 49, ενώ θα υπήρχαν οικονομίες κλίμακος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο τύπος του ελικοπτέρου ήδη υπηρετεί στο ΠΝ (ως S-70 και σύντομα ως MH-60R), οπότε θα είχαμε χρήση του ίδιου συστήματος και στους 3 Κλάδους.
ΑΝΑΛΥΣΗ: UH-60M CSAR/SAR για την Πολεμική μας Αεροπορία, μια ματιά στα S-70M SAR της Ρουμανίας
Τι θα κερδίζαμε με αυτή την επιλογή, πέρα από την ομοιοτυπία; Η Πολεμική Αεροπορία θα είχε ένα τύπο ελικοπτέρου καθαρά πολεμικό, ικανό και για αποστολές SAR αλλά και για CSAR (με τον ανάλογο εξοπλισμό). Και κυρίως, αυτά τα ελικόπτερα εφόσον παρουσιαζόταν ανάγκη θα μπορούσαν να ενταχθούν σε αποστολές της Αεροπορίας Στρατού! Η οποία, εφόσον κάνει την ίδια προμήθεια θα τα είχε ως “εσωτερικό απόθεμα” για συμπλήρωση απωλειών και βλαβών, με τους δικούς της πιλότους και μηχανικούς να μπορούν να τα υποστηρίξουν άμεσα. Θα κάναμε δηλαδή μια επένδυση σε σαφώς μεγαλύτερο ελικόπτερο, που θα είχε και απευθείας μάχιμο ρόλο. Προφανώς όμως εδώ το κόστος προμήθειας ανεβαίνει, οπότε πρέπει να ληφθεί αυτό υπόψιν.
Γ. Την αγορά άλλου τύπου ελικοπτέρου: Αυτή είναι και η σημερινή επιλογή της Πολεμικής Αεροπορίας. Η οποία με μια άγνωστη σε μας διαδικασία -που λανθασμένα περιγράφηκε στη δημοσιότητα ως “διαγωνισμός”- αποφάσισε να κάνει απευθείας ανάθεση για την αγορά AW139 στην ιταλική Leonardo. Αυτό που έγινε πριν, είναι πως η ΠΑ ζήτησε πληροφορίες για μια σειρά ανόμοιων μεταξύ τους ελικοπτέρων, του 7τονου (ως μέγιστο βάρος απογείωσης) AW139, του 10τονου UH-60M, του 11τονου Η225 αλλά και του 6τονου Η160 και του 7τονου Η175 (τα τρια τελευταία όλα της Airbus). Για να καταλήξει… στο ΑW139.
Τι κερδίζει η ΠΑ με αυτή την επιλογή; Σαφώς πάει να πάρει ένα πολύ καλό ελικόπτερο SAR, και καινούργιο, που υπηρετεί διεθνώς σε αυτό το ρόλο με επιτυχία. Μάλιστα υποστηρίζεται πως ο νέος αυτός τύπος θα έρθει σε καλή τιμή στην Ελλάδα (κάτι που περιμένουμε να δούμε στη σύμβαση) και με χαμηλότερο ωριαίο κόστος χρήσης από άλλους. Είπαμε βέβαια εδώ πως οι πολλές ώρες χρήσης αφιερώνονται σε διακομιδή ασθενών, κάτι που μπορεί να γίνει πολύ πιο οικονομικά με ενίσχυση των εναερίων μέσων του ΕΚΑΒ, που επίσης χειρίζεται η ΠΑ, χωρίς να “φορτώνουμε” με αυτό το ρόλο τα SAR ελικόπτερα.
Από την άλλη εντάσσει στο ελληνικό σύστημα υποστήριξης ακόμη ένα νέο τύπο ελικοπτέρου, συνεχίζοντας το χαοτικό και πανάκριβο καθεστώς που υπάρχει στη χώρα μας, σε αυτό το ζήτημα. Και σκοπεύει να προμηθευθεί ένα τύπο που όπως είπαμε μέτρια θα αποδώσει σε άλλο -πολεμικό- ρόλο αν παραστεί ανάγκη, λόγω πολιτικών προδιαγραφών. Οι οποίες παραμένουν και δεν μπορεί ένα αεροσκάφος να καταγράφεται ως “πολεμικό” με επιλεκτική αναφορά π.χ. μιας μόνο προδιαγραφής.
Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο; Συζητείται πως η Πολιτική Προστασία που έχει εξαγγείλει δικό της διαγωνισμό για 3 νέα ελικόπτερα (υγειονομικά και μεταφοράς ομάδας στελεχών), θα πάει στον ίδιο τύπο, οπότε θα έχουμε τουλάχιστον ομοιοτυπία εκεί. Άρα κάποιοι έχουν προδιαγράψει το διαγωνισμό πως θα καταλήξει; Και τι θα γίνει αν ο διαγωνισμός πάει αλλού; Θα έχουμε ακόμη ένα νέο τύπο ελικοπτέρου στο “παλμαρέ” μας;
Πολεμικά ελικόπτερα στην Ελλάδα: Ένα σπάνιο χάος πολυτυπίας και σπατάλης
Το πάθημα…
Καταληκτικά του θέματος μας τώρα: Η προμήθεια νέων ελικοπτέρων (όποιου τύπου) δεν απαντά στο τι θα γίνει με τα Super Puma, τα οποία προβλέπεται να συνεχίσουν να υπηρετούν (θα αποσυρθούν σίγουρα τα ΑΒ205). Υπάρχει π.χ. μελέτη της ΠΑ που θεωρεί πως τα Super Puma απαιτούν περίπου 15 εκ. ευρώ το ένα, για να εκσυγχρονιστούν. Θα τα κρατήσουμε, αλλά χωρίς εκσυγχρονισμό τελικά; Ή θα πρέπει να προβλεφθεί ένα κονδύλι της τάξης π.χ. των 200 εκατ. ευρώ επιπλέον; Και τι θα γίνει όταν λήξει η τρέχουσα σύμβαση συντήρησης που χρειάστηκε 7 χρόνια για να καταλήξει; Κανείς δεν ξέρει.
Εδώ είναι ο μεγάλος μας φόβος τελικά: Αν θέλει η Πολεμική Αεροπορία νέο ελικόπτερο για SAR/CSAR καλώς. Αλλά τι θα γίνει με τη μεγάλη επένδυση που έχουμε κάνει στα Super Puma που έχουν ήδη πίσω τους ιστορικό απαξίωσης; Φοβόμαστε εδώ καταστάσεις σαν των μεταγωγικών C-27J Spartan και των C-130, που τα βλέπουμε να “λιάζονται” σε αεροδρόμια και στην ΕΑΒ. Σαν των Dauphin του Λιμενικού, που επίσης έμειναν χρόνια σε αχρησία. Σαν αρκετών Chinook και προφανώς των NH90. Φοβόμαστε δηλαδή πως τα παθήματα του παρελθόντος, δηλαδή η παρατεινόμενη έλλειψη υποστήριξης, που οδηγεί στην αχρήστευση και μετά “υποχρεωτικά” στην προμήθεια νέων μέσων (γιατί τα “παλιά δεν πετάνε”) δεν έχουν γίνει μαθήματα.
Και ο φόβος μας επεκτείνεται βέβαια και στα AW139: τα οποία μπορεί, ακολουθώντας τον ίδιο κύκλο, αρχικά πολυδιαφημισμένης προμήθειας- μετά έλλειψης συντήρησης-τελικά απαξίωσης, να τα δούμε σε λίγα χρόνια κι αυτά να… παραθερίζουν αραγμένα. Τι θα πούμε τότε, έχοντας επαναλάβει το ίδιο λάθος; Να πάρουμε πιο καινούργια;
