Το έχουμε ξαναγράψει στο site μας για τη μάστιγα της πολυτυπίας στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις με το πιο εμφανές παράδειγμα εκείνο των ελικοπτέρων. Το ξαναθίγουμε όμως καθώς διεθνώς έχουμε ενδιαφέρουσες εξελίξεις που επηρεάζουν τη συνολική αγορά πολεμικών ελικοπτέρων. Από τη μια στις ΗΠΑ είναι σε φάση εξέλιξης δύο μεγάλα προγράμματα: το Future Long-Range Assault Aircraft (FLRAA) για τον διάδοχο του Black Hawk με δύο υποψηφιότητες, το Bell V-280 Valor και το Sikorsky-Boeing Defiant, όπως και το Future Attack Reconnaissance Aircraft (FARA) για ένα ελαφρύ επιθετικό-αναγνωριστικό ελικόπτερο, ως διάδοχο του Kiowa. Και εδώ έχουμε 2 υποψηφιότητες, το Bell 360 και το Sikorsky Raider.
Ταυτόχρονα έχουμε αρκετές νέες παραγγελίες διεθνώς, που περιστρέφονται γύρω από μοντέλα Βlack Hawk, όπως την υπό εξέλιξη τουρκική για 109 αντίτυπα, αλλά και για μοντέλα της Airbus, όπως το H145 και το H225M, ενώ σοκαριστική ήταν η απόφαση της Αυστραλίας να αποσύρει τα δικά της NH-90 (λιγότερο από 10ετια σε ηλικία), λόγω υψηλού κόστους χρήσης.
Η μεγάλη αυτή κινητικότητα «παράγει» (ή θα δημιουργήσει σύντομα) και ευκαιρίες στην αγορά μεταχειρισμένων ενώ είναι δεδομένη η γήρανση του δικού μας στόλου μεταφορικών ελικοπτέρων, που έχει φθάσει σε σημείο κρίσιμο, ώστε να απαιτείται λύση μακροπρόθεσμη και ουσιαστική. Οπότε δεν είναι καθόλου απίθανο η χώρα μας να βρεθεί σύντομα σε διαδικασία απόκτησης νέων (ή μεταχειρισμένων) ελικοπτέρων. Εδώ όμως παραμονεύει ο σημαντικός κίνδυνος να ενισχυθεί για μια ακόμη φορά η εξαντλητική μας πολυτυπία.
Πάμε να δούμε όμως τι ανάγκες έχει ένας σύγχρονος στρατός από ελικόπτερα: Αρχικά χρειάζεται ένα μέσο μεταφορικό, ως το βασικό εργαλείο μετακίνησης των στρατιωτών του, είτε αυτοί είναι ειδικών δυνάμεων, είτε ταχείας ανάπτυξης, είτε συμβατικά στρατεύματα. Ακολουθεί ένα βαρύ μεταφορικό, για ακόμη μεγαλύτερα φορτία που πλέον συμπεριλαμβάνουν και ελαφριά οχήματα και πυροβόλα, όπως και όγκο πυρομαχικών. Απαραίτητο είναι ένα επιθετικό ελικόπτερο ως καταστροφέας αρμάτων και γενικά θωρακισμένων, ενώ αν είμαστε γαλαντόμοι ένα πιο ελαφρύ ως αναγνωριστικό (με κάποιες επιθετικές δυνατότητες) είναι καλοδεχούμενη προσθήκη.
Συνολικά δηλαδή θέλουμε ελικόπτερα σε 4 ρόλους, στους οποίους μπορούμε να προσθέσουμε και ένα ακόμη, αυτόν της εκπαίδευσης, που εκεί ζητάμε ένα μικρό αεροσκάφος, βασικών δυνατότητων.
Αντίστοιχα το Ναυτικό θέλει ένα ελικόπτερο ανθυποβρυχιακό και η Αεροπορία ένα για επιχειρήσεις Έρευνας και Διάσωσης πιλότων. Φθάνουμε τους 7 ρόλους, που όμως μπορεί να παραμείνουν 5, καθώς η απαίτηση του Ναυτικού και της Αεροπορίας μπορεί να καλυφθεί όπως γίνεται και διεθνώς, από μια παραλλαγή του μέσου μεταφορικού ελικοπτέρου του Στρατού Ξηράς, ενώ το εκπαιδευτικό μπορεί να είναι το ίδιο για κάθε πιλότο ελικοπτέρου. Το Λιμενικό επίσης θέλει ένα ελικόπτερο επιτήρησης που μπορεί να είναι είτε το μέσο μεταφορικό είτε το ελαφρύ αναγνωριστικό.
ThinkOutOfTheBox: Απόσυρση των ΑΗ-64Α+ και UH-1H Huey, αντικατάσταση με οπλισμένα UH-60M ή Η-145Μ
Πάμε όμως να δούμε τι έχει «καταφέρει» το ελληνικό δαιμόνιο σε πολυτυπία, σπάζοντας -και είναι σημαντικό να το τονίσουμε- κάθε αντίστοιχο ρεκόρ διεθνώς. Να το ξαναδιατυπώσουμε για να γίνει κατανοητό: Δεν υπάρχει άλλη χώρα του ΝΑΤΟ που να έχει τέτοια πολυτυπία ελικοπτέρων όπως η Ελλάδα. Τι διαθέτουμε λοιπόν παράλληλα σε υπηρεσία:
Στρατός Ξηράς
- Βell UH-1/AB-205 ως μέσο μεταφορικό: Τα αντιμετωπίζουμε ως κοινό τύπο αν και έχουμε παραλάβει τόσο αμερικανικής κατασκευής και ιταλικής, έχοντας συνολικά κάπου 100. Μονοκινητήρια, υπέργηρα πλέον, άνω των 40 ετών (τουλάχιστον) με περιορισμούς χρήσης.
- ΝΗ-90 ως μέσο μεταφορικό: Παραγγείλαμε 20, τα οποία ακόμη δεν έχουμε παραλάβει όλα. Υπερσύγχρονα, δικινητήρια, με υψηλό κόστος χρήσης, με προβλήματα διαθεσιμότητας.
- Chinook CH-47D ως βαρύ μεταφορικό: Τα έχουμε σε 25 αντίτυπα, σε δύο υποτύπους και αποτελούν το μεγάλο μεταγωγικό μας. Και εδώ εμφανίζονται προβλήματα διαθεσιμότητας.
- Apache AH-64A και –D ως επιθετικό: Παραμένει λειτουργικό, τα 19 παλαιότερα -Α θέλουν αναβάθμιση για να μην απαξιωθούν, ενώ διαθέτουμε και 9 τύπου -D.
- ΟΗ-58D Kiowa Warrior ως αναγνωριστικό: Πρόσφατη παραλαβή 70 μεταχειρισμένων από τις ΗΠΑ, από τα οποία ελπίζουμε να αξιοποιήσουμε τα μισά περίπου. Διαθέτουν και επιθετικές δυνατότητες με μεταφορά ρουκετών και πυραύλων Hellfire.
- AB-206 ως αναγνωριστικό: Συγγενές με τα Kiowa, διαθέτουμε 14 μεταχειρισμένα, και αυτά παλαιά.
- ΝΗ-300C ως εκπαιδευτικό: Τα πήραμε το 1985, προσφέρουν στο αρχικό στάδιο εκπαίδευσης στην Αεροπορία Στρατού, Σύνολο 17, δεν είναι σαφές πόσα είναι σε υπηρεσία.
Συνολικά ο Στρατός Ξηράς (η Αεροπορία Στρατού πιο ορθά) διαθέτει 7 τύπους ελικοπτέρων σε 10 υποτύπους, για να εκπληρώσει την απαίτηση των βασικών 5 ρόλων που περιγράψαμε παραπάνω.
Ξεπέρασαν τις 2.000 ώρες πτήσης τα πυροσβεστικά αεροσκάφη της ΠΑ τον Αύγουστο
Πολεμικό Ναυτικό
- ΑΒ-212 ως ανθυποβρυχιακό: Επτά που υπηρετούν αλλά πλέον και αυτά με ανάγκη σταδιακής απόσυρσης.
- S70B Aegean Hawk ως ανθυποβρυχιακό: Το βασικό του τύπου με συνολικά 11, σε δύο υποτύπους.
- Allouete III ως εκπαιδευτικό: Δύο παλαιά.
Συνολικά 3 τύποι (4 υποτύποι) για 2 ρόλους, ενώ έχει γίνει παραγγελία 7 νέων ανθυποβρυχιακών UH-60R ως τρίτος υποτύπος της οικογενείας UH-60.
Πολεμική Αεροπορία
- AS 332C1 Super Puma ως έρευνας και διάσωσης αλλά και μεταφορικό: Συνολικά 12, ως SAR και CSAR, αλλά εκτελούν κάθε τύπου αποστολές.
- ΑΒ-205 ως μέσο μεταφορικό: Έντεκα, παλαιά με τα γνωστά ζητήματα περιορισμένων ικανοτήτων.
- ΑΒ-212 ως VIP: 4 τα οποία χρησιμοποιούνται ακόμη.
- Augusta A-109 ως μεταφοράς ασθενών: Για το ΕΚΑΒ, σε δύο υποτύπους, 5 σε αριθμό. Δυο από αυτά, τα πιο νέα, πετούν.
Συνολικά 4 τύποι αεροσκαφών (6 υποτύποι), για 2 ρόλους: Έρευνας-Διάσωσης και μεταφορών κάθε τύπου.
Λιμενικό Σώμα-Ακτοφυλακή
- AS365 N3 Aegean σε ρόλο επιτήρησης: Με προβλήματα διαθεσιμότητας, έχουν χρησιμοποιηθεί για μεταφορά ασθενών κλπ. Συνολικά 6. Ένας τύπος για ένα ρόλο.
Πυροσβεστικό Σώμα
- AS 332C1 Super Puma ως μέσο μεταφορικό-πυροσβεστικό: Δύο, επίσης υπηρετώντας σε πολλαπλούς ρόλους.
- BK-117 ως ελαφρύ επιτήρησης και πυρόσβεσης: Τρία σε διάφορους ρόλους και χρήσεις.
- AW-139, ως διοίκησης-επιτήρησης: 3 αγοράστηκαν μετά από διαγωνισμό.
Συνολικά 3 τύποι για ένα ρόλο, αυτόν της πυρόσβεσης.
Ελληνική Αστυνομία
- ΒΟ-105 ως ελαφρύ επιτήρησης-ειδικών επιχειρήσεων: Συνολικά 3.
- ΕC-135 ως ελαφρύ επιτήρησης-ειδικών επιχειρήσεων: Δύο.
Συνολικά 2 τύποι για τον ίδιο ρόλο.
Να διευκρινίσουμε εδώ γιατί αναφέρουμε μαζί τα ελικόπτερα των Ενόπλων Δυνάμεων με εκείνα των Σωμάτων Ασφαλείας και του Λιμενικού. Για τον υπογράφοντα αυτό είναι προφανές, καθώς η χώρα μας είναι πολύ μικρή για να τηρούνται παράλληλες προμήθειες των δύο αυτών δομών, που όλοι γνωρίζουμε πως σε περίοδο πολεμικής κρίσης θα συνεργαστούν στο μέγιστο βαθμό. Έτσι για την Ελλάδα είναι απλώς πολυτέλεια η Αστυνομία ή η Πυροσβεστική και το Λιμενικό να αγοράζουν ελικόπτερα τα οποία δεν θα συμβαδίζουν με τις στρατιωτικές μας ανάγκες και δεν θα προβλέπεται πως θα εντάσσονται αυτόματα στις Ένοπλες Δυνάμεις όταν αυτό απαιτηθεί.
Αν καταφέρει κανείς να αθροίσει όλα τα παραπάνω διαπιστώνει ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις μας, μαζί με το Λιμενικό, την Αστυνομία και την Πυροσβεστική, προσπαθούν να συντηρήσουν και να κρατήσουν λειτουργικά κάπου 300 ελικόπτερα μοιρασμένα σε 16 διαφορετικούς τύπους (με 22 υποτύπους τουλάχιστον).
Πόσοι ρόλοι εξυπηρετούνται από όλα αυτά; Μέσο μεταφορικό, βαρύ μεταφορικό, επιθετικό, αναγνώρισης, εκπαιδευτικό (οι 5 βασικοί) και στη συνέχεια έχουμε επιτήρησης (Πυροσβεστική-Αστυνομία-Λιμενικό) διάσωσης (Πολεμική Αεροπορία) ανθυποβρυχιακό (Πολεμικό Ναυτικό) πυρόσβεσης (Πυροσβεστική) μεταφοράς VIP (Πολεμική Αεροπορία). Όμως όλοι οι τελευταίοι όπως είπαμε θα μπορούσαν να καλυφθούν από παραλλαγές των ρόλων «μέσο μεταφορικό» και «αναγνώρισης».
Για να δώσουμε εδώ ένα πρακτικό παράδειγμα. Στις ΗΠΑ η οικογένεια των ελικοπτέρων UH-60 χρησιμοποιείται για μεταφορικό, ειδικών επιχειρήσεων (μέχρι και παραλλαγή stealth υπάρχει), ανθυποβρυχιακό, έρευνας-διάσωσης (και μάχης), ως μεταφοράς ασθενών, επιτήρησης, σε ξηρά και θάλασσα ενώ βέβαια και ως πολιτικό αεροσκάφος είναι μεταφορών γενικής φύσης και επιβατών, ασθενοφόρο, πυροσβεστικό, αστυνομικό, ειδικών ρόλων σε διάφορες εταιρίες π.χ. ηλεκτρικής ενέργειας ή εξόρυξης υδρογονανθράκων. Αντίστοιχα το Super Puma, ευρωπαϊκής κατασκευής, υπηρετεί ως μεταφορικό, ανθυποβρυχιακό, έρευνας και διάσωσης, VIP, μεταφοράς ασθενών και βέβαια ως πολιτικό μεταφορικό.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣH: Sikorsky S-70 FireHawk, τι θα μπορούσε να προσφέρει στην Ελλάδα;
Η ελληνική γκάμα πολεμικών ελικοπτέρων δεν σταματά μόνο στον απαράδεκτα μεγάλο αριθμό τύπων και υποτύπων. Υπάρχουν και πολλές πτυχές στην ανάπτυξη της. Έχουμε αρχικά το φαινόμενο του «αρχοντοχωριατισμού», με πιο φανερό παράδειγμα την προμήθεια των μέσων μεταφορικών ελικοπτέρων NH-90. Ενώ λοιπόν οι ανάγκες του Στρατού Ξηράς καλύπτονταν (και συνεχίζουν) από τον «ήρωα του Βιετνάμ» UH-1, το 2003 η απόφαση για αγορά νέων μέσων μεταφορικών ελικοπτέρων κατευθύνεται στην προμήθεια 20 NH-90, ότι δηλαδή πιο σύγχρονο υπήρχε τότε στο ευρωπαϊκό οπλοστάσιο.
Η απόφαση όχι μόνο ήταν υπερβολική καθώς πηγαίναμε από το «αρχαίο» στο «υπερμοντέρνο» σε ένα τεράστιο άλμα χωρίς ενδιάμεσο στάδιο, αλλά και υψηλού κόστους και ρίσκου. Μιας και το ΝΗ-90 ήταν ιδιαίτερα ακριβό και μη γνωστό (ήταν ακόμη σε στάδιο δοκιμών). Την ίδια εποχή η χώρα μας ήδη είχε προμηθευθεί Super Puma για την Πολεμική Αεροπορία, ένα αξιόλογο και δοκιμασμένο ελικόπτερο. Η συνέχεια είναι γνωστή, η «αρχοντοχωριάτικη» αυτή επιλογή μας, έγινε ένα ατελείωτο γαϊτανάκι αναθεώρησης συμβάσεων, διαρκών αυξήσεων κόστους, άρνησης παραλαβής, χαμηλής διαθεσιμότητας, διώξεων, καταγγελιών για διαφθορά, που ακόμη και σήμερα, 18 χρόνια μετά, δεν έχει λήξει ενώ δεν έχουμε καν παραλάβει το σύνολο της παραγγελίας.
Δεύτερο φαινόμενο: Αυτό της «σαλαμοποίησης» όπου η προμήθεια ελικοπτέρων γίνεται σε μικρές παρτίδες, είτε αυτά είναι μεταχειρισμένα (όπως τα Chinook) είτε καινούργια (όπως τα Super Puma). Με αποτέλεσμα να μην μπορεί να λειτουργήσει ποτέ ομαλά μια προμηθευτική αλυσίδα και ένας σωστός προγραμματισμός.
Στο μεσοδιάστημα μεταξύ αρχικών αγορών και νέων αγορών εμφανίζεται και το τρίτο ελληνικό φαινόμενο, αυτό της «απαξίωσης». Όπου π.χ. τα αρχικά Apache τύπου Α που είχαμε αγοράσει δεν αναβαθμίστηκαν όταν έπρεπε, μέχρι που έληξε η υποστήριξη τους από την κατασκευάστρια εταιρία, και τώρα αναζητείται νέα λύση που έχει ευτυχώς βρεθεί με ισραηλινή υποστήριξη. Κάποτε είχε εξαγγελθεί πρόγραμμα αναβάθμισης κάποιων UH-1/205 που δεν συνέβη, τα Dauphin του Λιμενικού είχαν για μεγάλο διάστημα καθηλωθεί στο έδαφος κ.ο.κ.
Σαν να μην έφθαναν αυτά, Λιμενικό Σώμα και Αστυνομία, αλλά και Πυροσβεστική κινούνται σε παράλληλη τροχιά με τις Ένοπλες Δυνάμεις, κάνοντας τις δικές τους αγορές ελικοπτέρων χωρίς τον απαραίτητο συντονισμό.
Τι σημαίνουν όλα τα παραπάνω: Τρία είναι τα κύρια αποτελέσματα. Το ένα είναι το πιο εμφανές, η σπατάλη κονδυλίων καθώς απαιτείται να εξυπηρετηθούν πολλοί τύποι και υποτύποι ελικοπτέρων που ο καθένας έχει διαφορετικές απαιτήσεις ροής ανταλλακτικών, ενώ δεν μπορεί να υπάρξει οικονομία κλίμακος.
Το δεύτερο είναι η υποβάθμιση της απόδοσης και διαθεσιμότητας των μέσων. Όταν απαιτείς από το τεχνικό προσωπικό Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας να εξυπηρετήσει ένα τέτοιο χάος, που έχει τελείως διαφορετικές ανάγκες, π.χ. διαφορετικούς κύκλους συντήρησης, αναβάθμισης, βαριάς επισκευής, όταν ζητάς από τους μηχανικούς σου να εξειδικευθούν σε τελείως ασύμβατα μεταξύ τους συστήματα (δεν κάνουμε καν τον κόπο να καταγράψουμε πόσοι διαφορετικοί κινητήρες, γεννήτριες, ηλεκτρονικά περιλαμβάνονται σε όλη αυτή την πολυτυπία), τότε είναι προφανές πως δεν μπορούν να γίνουν όλα μαζί. Έτσι ξεκινά ο «χορός» των προτεραιοτήτων, δηλαδή τι πιέζει περισσότερο να γίνει άμεσα, τι μπορεί να αναβληθεί, τι μπορεί να καθυστερήσει.
Τρίτο ζήτημα: Η έλλειψη οργάνωσης στην προμήθεια και η πολυτυπία είναι αυτοαναπαραγώμενη. Δηλαδή -μιας και τα οικονομικά μας είναι περιορισμένα- η αντικατάσταση των παλαιότερων ελικοπτέρων γίνεται όποτε βρεθούν κονδύλια και όχι όποτε υπάρχει η ανάγκη απόσυρσης. Αλλά η μεγάλη χρονική απόσταση των νέων προμηθειών παράγει νέα κενά και ασυμβατότητες: το ελικόπτερο που είχες κάποτε προμηθευθεί ως «νέο» μετά από δέκα χρόνια δεν παράγεται πλέον στην ίδια έκδοση, οπότε θα πάρεις είτε την νέα (άλλος υποτύπος) είτε τελείως διαφορετικό κ.ο.κ. οπότε έχουμε νέο φαύλο κύκλο. Στο «τρένο» αυτό προστίθεται και η εκάστοτε προμήθεια μεταχειρισμένων, συνήθως αμερικανικών ελικοπτέρων, που εμφανίζεται ως «ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί», έστω και αν προσθέτει ακόμη ένα τύπο.
Τι μπορεί να γίνει για να αντιμετωπιστεί αυτό το χάος; Να προτείνουμε -από την ασφάλεια βέβαια του εξωτερικού παρατηρητή- μερικά: Αρχικά να τελειώνουμε με την ιστορία των ΝΗ-90. Επείγει μια πλήρης μελέτη, αν μπορούμε να τα συντηρήσουμε, αν αντέχουμε το κόστος χρήσης τους, αν ταιριάζουν στις αμυντικές απαιτήσεις μας. Αν ναι, τα κρατάμε και συνεχίζουμε την επένδυση σε αυτά, π.χ. αναζητώντας και μεταχειρισμένα του τύπου, όπως τα Αυστραλιανά. Αν δεν μας κάνουν, ας πωληθούν τώρα που είναι σε ελάχιστη χρήση και ίσως μας δώσουν ένα καλό αντίτιμο. Αλλά αυτή η ασάφεια δεν μπορεί να συνεχιστεί.
Επόμενο βήμα είναι η απόσυρση των παλαιών UH-1/ΑΒ-212/ΑΒ-205/ΑΒ-206 από κάθε Κλάδο. Δεν προσφέρουν πια και δεν επαρκούν ενώ οι διαθεσιμότητες τους φθίνουν. Η αντικατάσταση τους πρέπει να γίνει με το δυνατόν φθηνότερα μεταχειρισμένα είτε της οικογενείας UH-60, είτε Eurocopter (και τα δύο δοκιμασμένα και σε ελληνική χρήση). Δεν χρειαζόμαστε πολυτέλειες εδώ, απλά ένα στιβαρό μεταφορικό μέσο με αφθονία ανταλλακτικών.
Ως εκπαιδευτικά ελικόπτερα πρέπει να κρατήσουμε μόνο ένα τύπο. Ενώ είναι σημαντικό να εξεταστεί αν κάποια από τα ΟΗ-58 Kiowa Warrior μπορούν να αξιοποιηθούν για περαιτέρω ανάγκες της Αστυνομίας και Πυροσβεστικής, χωρίς να προχωρήσουμε σε νέες αγορές.
Ακόμη είναι κρίσιμο να μειωθεί η συνεχής χρήση πολεμικών ελικοπτέρων για κάθε μη στρατιωτικό λόγο. Είναι τεράστια η φθορά και το κόστος της διαμετακομιδής ασθενών όλο το έτος, αλλά και η χρήση για χιλιάδες ώρες πυρόσβεσης κάθε σεζόν, που «αποσυναρμολογούν» κάθε προσπάθεια συντήρησης τους. Είναι καλύτερο να προμηθευθεί η χώρα μας ακόμη 4-5 A109 (νέα ή μεταχειρισμένα) για να ενισχυθεί το ΕΚΑΒ, ίσως και με τη βοήθεια χορηγών όπως έγινε πρόσφατα από το Ίδρυμα Νιάρχου, παρά να έχουμε τα πολεμικά ελικόπτερα σε μόνιμο ρόλο ασθενοφόρου.
Το ίδιο ισχύει και για τις πυρκαγιές: το leasing εξειδικευμένων ελικοπτέρων πυρόσβεσης δεν είναι φθηνό, αλλά από την άλλη δεν μπορεί η χώρα μας να εξαντλεί π.χ. τα Chinook της, το σχεδόν μοναδικό μέσο αεραπόβασης που διαθέτει, για να «τραβούν καλάθι» όλο το καλοκαίρι. Προφανώς τα πολεμικά ελικόπτερα θα συνδράμουν σε κάτι έκτακτο, π.χ. μια μεγάλη φυσική καταστροφή, αλλά δεν μπορεί να έχουν αυτό το ρόλο μόνιμα καταναλώνοντας μεγάλο μέρος της ωφέλιμης ζωής τους. Το ίδιο βέβαια πρέπει να περικοπούν και οι πτήσεις VIP, επίδειξης κ.λπ.
Πόρισμα: Υπερβολικά εξαρτημένη από εναέρια μέσα η δασοπυρόσβεση στην Ελλάδα
Που καταλήγουμε: Πως η πολυτυπία στα ελληνικά πολεμικά ελικόπτερα είναι εξωφρενική, αντιπαραγωγική, κοστοβόρα, αντιπαλεύει τις αμυντικές μας ανάγκες και τελικά δεν παρέχει το απαιτούμενο έργο. Η όποια επόμενη αγορά λοιπόν οποιουδήποτε τύπου, πρέπει να ικανοποιεί πρώτα από όλα αυτό το σκοπό: Να μειώσει το χάος και το κόστος της πολυτυπίας, ενώ το ίδιο πρέπει να γίνει με γενναίες, έστω και αιματηρές, αποσύρσεις και περικοπές.
1η δημοσίευση: 21/12/2021
