Ένα βίντεο του ρωσικού καναλιού «Ρωσία 1» που κυκλοφόρησε πολύ και στο διαδίκτυο στα τέλη του 2021 μας μεταφέρει τη σχετική εμπειρία από την πολεμική αντιπαράθεση δύο οπλικών συστημάτων της εποχής μας. Από τη μια του αυτοκινούμενου αντιαεροπορικού συστήματος Pantsir, μικρού-μέσου βεληνεκούς, το οποίο συνεχίζει τη ρωσική παράδοση για τέτοια οπλικά μέσα προστασίας μεγάλων φαλάγγων (κρίσιμο στοιχείο στην σοβιετική αντίληψη για ταχεία επιθετική κίνηση με αιχμή μεγάλους σχηματισμούς τεθωρακισμένων). Από την άλλη του μη επανδρωμένου οπλισμένου αεροσκάφους Bayraktar, της Τουρκίας, που εκφράζει τη πιο νέα σχολή επίθεσης με μη επανδρωμένους φορείς όπλων, σχετικά οικονομικούς και αναλώσιμους, που κινούνται συνεχώς πάνω από ένα πεδίο μάχης.
Τα δύο συστήματα ήρθαν αντιμέτωπα σε Συρία, Λιβύη και Αζερμπαϊτζάν (σε ξένους τόπους και τα δύο βέβαια, και ειδικά στη Λιβύη με αρκετά σκοτεινές συνθήκες μεταφοράς τους εκεί… με τα Pantsir να προέρχονται από τα Εμιράτα για να στηρίξουν τον Χαφτάρ, και τα Bayraktar απευθείας από Τουρκία για να στηρίξουν την κυβέρνηση του Σάρατζ). Σύμφωνα με το ρωσικό κανάλι (δείτε το βίντεο), το Pantsir κατανίκησε τα τουρκικά μη επανδρωμένα με 40 συνολικά καταρρίψεις σε όλα τα μέτωπα, κυρίως Bayraktar αλλά και ANKA.
To νούμερο των καταρρίψεων δεν επαληθεύεται πάντως απόλυτα καθώς ναι μεν τα τουρκικά UAV είχαν πολλές απώλειες στη Λιβύη (πάνω από 40 έως 47) και τουλάχιστον 3 έως 7 στη Συρία, αλλά δεν πιστώνονται όλες σε Pantsir. Κάποιες είναι απώλειες στο έδαφος από εχθρικά πυρά, κάποιες από κακή χρήση/ατυχήματα και κάποιες από άλλα συστήματα, φορητούς SAM, αντιαεροπορικά πυροβόλα κ.ο.κ.
Να θυμίσουμε εδώ βέβαια πως και οι δύο χώρες, Τουρκία και Ρωσία, έχουν πυκνώσει τα τελευταία χρόνια τις “διαρροές” και δηλώσεις τους για το πόσο αποτελεσματικά είναι τα συστήματα τους στα πεδία της μάχης σε περιφερειακές και εμφύλιες συγκρούσεις, όπως τις παραπάνω που περιγράψαμε. Και πρέπει οι σχετικοί ισχυρισμοί να γίνονται δεκτοί με μεγάλη επιφύλαξη καθώς κάθε πλευρά υπερτονίζει τα όποια θετικά και υποτονίζει ή αγνοεί τα αρνητικά. Έτσι και οι δικές μας εκτιμήσεις βασίζονται όχι τόσο σε παραδοχή των αριθμών σε απώλειες, αλλά κυρίως στην φιλοσοφία μάχης των συστημάτων που συζητάμε.
Η Μόσχα αρνείται τους ισχυρισμούς Ερντογάν για οκτώ κατεστραμμένα Pantsir στη Συρία
Το ενδιαφέρον πάντως στο βίντεο είναι πως οι Ρώσοι στρατιωτικοί αιτιολογούν τις απώλειες των δικών τους συστημάτων (τουλάχιστον 9 στη Λιβύη και άγνωστος αριθμός στη Συρία, ενώ τα αρμενικά Pantsir στοχοποιήθηκαν από το Αζερμπαϊτζάν κυρίως από ισραηλινά UAV-καμικάζι Harop). Έτσι μιλάνε για απώλειες κατά τη διάρκεια μεταφοράς του όπλου από αρματοφορέα, ή σε φάση που δεν είναι ενεργοποιημένο, ή εκτεθειμένο στα ανοιχτά, όταν το πλήρωμα του είναι σε φάση χαλάρωσης («είχαν βγει για τσιγάρο» λέγεται χαρακτηριστικά).
Οπότε από τη μια το Pantsir φαίνεται αρκετά ικανό με τον πολλαπλό του χαρακτήρα, με πυραύλους 57E6-E με βεληνεκές γύρω στα 15+ χιλιόμετρα (12 πύραυλοι ως έτοιμος φόρτος) και με διπλό πυροβόλο 2A38M 30 χιλιοστών, διαθέτοντας τόσο ραντάρ εντοπισμού και στοχοποίησης όσο και ηλεκτροοπτικό σύστημα, να υπερασπίσει το χώρο ευθύνης του. Από την άλλη τα μη επανδρωμένα με την συνεχή τους κίνηση, την ικανότητα να πετούν πολλές ώρες πάνω από το πεδίο της μάχης, έχοντας παθητικά συστήματα αναγνώρισης και στοχοποίησης (με μικρές δηλαδή ηλεκτρομαγνητικές εκπομπές) αποτελούν ένα συνεχή κίνδυνο.
Το κυριότερο στοιχείο που πρέπει να τονίσουμε, και έμμεσα βγαίνει και από την παρακολούθηση του -αρκετά προπαγανδιστικού- ρωσικού βίντεο είναι το εξής: Τα μη επανδρωμένα, είτε τουρκικά είτε άλλης εθνικότητας, επιβάλλουν μια διαφορετική λογική στο πεδίο της μάχης. Καθώς «εξαφανίζουν» τον νεκρό χρόνο. Δηλαδή οι ώρες που το όποιο αντιαεροπορικό σύστημα είναι εκτεθειμένο, είτε σε μεταφορά, είτε σε επαναφόρτωση, είτε επισκευάζεται-συντηρείται, είτε σε στιγμή αναπόφευκτης χαλάρωσης, δεν είναι καλά καλυμμένο, είναι σε ανοιχτό χώρο, όλες αυτές είναι φάσεις που το μη επανδρωμένο μπορεί να εκμεταλλευθεί. Καθώς η περιπολία του και η στοχοποίηση που προσφέρει μπορεί να είναι εκτός βεληνεκούς ενός Pantsir.
Ταυτόχρονα το Pantsir πλέον οφείλει να είναι σε φάση συνεχούς επάνδρωσης και ενεργοποίησης, σε διαρκή αλλαγή θέσης ώστε να μη προλαβαίνει να εντοπιστεί, και όταν έχει σταματήσει για να ανιχνεύσει το χώρο γύρω του οφείλει να έχει καλή θέση κάλυψης.
Έτσι το μη επανδρωμένο δημιουργεί στο σύγχρονο πεδίο μάχης ένα νέο επίπεδο συναγερμού και αναμονής επίθεσης, που απαιτεί προσεκτικές κινήσεις και εξελιγμένα σενάρια για να αντιμετωπιστεί. Πλέον η αλληλοκάλυψη των αντιαεροπορικών συστημάτων γίνεται κεντρικό στοιχείο επιβίωσης τους, ενώ τα πιο «στατικά» από αυτά (που μπορεί να είναι κινούμενα αλλά θέλουν μεγάλο χρόνο τάξης και μετά μετακίνησης, όπως τα S-300/400, ή τα Patriot) πρέπει να υποστηρίζονται από ευκίνητα συστήματα. Ταυτόχρονα τα μη επανδρωμένα, αν και σχετικά εύκολοι στόχοι, ως χαμηλής ταχύτητας, μικρών-μέσων υψών κίνησης, στην πράξη πυκνώνουν την εμφάνιση στόχων πάνω από το πεδίο της μάχης. Προσφέροντας έτσι κάλυψη σε επανδρωμένα μέσα που μπορεί να πετάνε παράλληλα με αυτά, αλλά και παρέχοντας πυκνό πυρ όπλων μικρού μεγέθους από τις δικές τους «ομοβροντίες» όπως και από άλλα συστήματα που τους προσφέρουν εποπτεία.
Υπάρχει ξεκάθαρος νικητής στην «μάχη» που περιγράφει το ρωσικό βίντεο; Αρχικά ως απώλειες μέσων, τα περίπου 15-18 Pantsir που χάθηκαν στις 3 αναμετρήσεις είναι σε κόστος περίπου ισοδύναμα με τα -κατ’ εκτίμηση- περίπου 50 Bayraktar που έχουν καταρριφθεί/απωλεσθεί. Εκτιμάμε εδώ σε περίπου 15 εκατ. δολάρια το ένα Pantsir με φόρτο, και περίπου 5 εκατ. το Bayraktar. Τα παραπάνω βέβαια εφόσον ισχύουν οι εκατέρωθεν (ρωσικοί και τουρκικοί) ισχυρισμοί για καταρρίψεις και καταστροφές μέσων.
Αν όμως στα Pantsir υπολογίσουμε πως χάθηκε και το πολύτιμο ανθρώπινο προσωπικό τους (όχι σε όλες τις περιπτώσεις) και πως κάθε καταστροφή τους, ή άλλου αντιαεροπορικού συστήματος, ανοίγει μια «τρύπα» στο αντιαεροπορικό δίκτυο μιας περιοχής, από την οποία μπορεί να εξελιχθεί περαιτέρω επίθεση, ενώ η κατάρριψη των μη επανδρωμένων είναι δεδομένο τους ως αναλώσιμα συστήματα, και δεν υπάρχει απώλεια προσωπικού, η εικόνα αλλάζει, πόσο μάλλον αν υπάρχει και μεγάλο στοκ UCAV για αντικατάσταση τους.
Είναι δηλαδή τα Bayraktar απόλυτος νικητής; Όχι. Αλλά σίγουρα το οπλισμένο μη επανδρωμένο επιτάσσει μια νέα στρατηγική αντιαεροπορικής άμυνας: Πολυστρωματική, ευκίνητη, με απόκρυψη μέσων, με απόθεμα πυραύλων, με αυξημένη δυνατότητα εντοπισμού και κυρίως διαχωρισμού/αναγνώρισης στόχων. Ώστε να αξιολογείται τι ακριβώς είναι αυτό που εντοπίζεται, και να αποφασίζεται μέσω ενός δικτύου διοίκησης μάχης πραγματικού χρόνου πως θα αντιμετωπιστεί.
