Το άκουσμα και μόνο του ονόματός του ακόμη ενοχλεί πρώην βετεράνους συναδέλφους του, ενώ η δράση του με εξαιρετικής σπουδαιότητας έγγραφα που προμήθευε τη Δύση, αποτρέποντας ακόμη και πυρηνική σύρραξη, τον κατέστησαν ως έναν από τους σημαντικότερους μυστικούς πράκτορες της ιστορίας. Έγινε πρώτο θέμα των ημερησίων εφημερίδων το 2008, όταν έλαβε χώρα απόπειρα δολοφονίας του με δηλητήριο. Αν και έμεινε αναίσθητος για τρεις ημέρες σε νοσοκομείο, κατόρθωσε τελικώς να επιβιώσει. Στη γενέτειρά του δεν πρόκειται να επιστρέψει, διότι τελεί εν ισχύ η θανατική του καταδίκη επί προδοσία. Ο λόγος για το συνταγματάρχη Ολέγκ Αντόνοβιτς Γκορντιέφσκι, τον κατάσκοπο της KGB που επί ενδεκαετίας ακολουθούσε διπλή ζωή. Έως τότε, ελάχιστα πράγματα ήταν γνωστά στο δυτικό κόσμο για τον τρόπο λειτουργίας καθώς και τα μακροπρόθεσμα πλάνα των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών. Όλα όμως άλλαξαν με την εκούσια αυτομόλησή του στη βρετανική MI6.
Η στρατολόγησή του στην KGB
Έμαθε γερμανικά σε μικρή ηλικία και είχε αρχίσει να διαβάζει κρυφά δυτικές εφημερίδες. Ο πατέρας του, ορκισμένος υποστηρικτής του κόμματος, υπηρετούσε στην NKVD, τη μυστική αστυνομία του Στάλιν. Έτσι ο Γκορντιέφσκι, γεννήθηκε, τρόπον τινά, μέσα στην KGB στην οποία προσελήφθη κανονικά το 1961. Με τις ικανότητές του γρήγορα ανέβαινε τις βαθμίδες της ιεραρχίας, γνωρίζοντας ταυτοχρόνως ιδίοις όμμασι την ανελέητη σκληρότητα με την οποία λειτουργούσαν οι σκοτεινές υπηρεσίες της χώρας του. Οι πρώτες αμφισβητήσεις του για το καθεστώς ξεκίνησαν με την ανέγερση του τείχους του Ανατολικού Βερολίνου, στο οποίο βρέθηκε για έξι μήνες ως εκπαιδευόμενος ακόμη πράκτορας.
Η μετάθεσή του στην Κοπενχάγη
Το 1965 είχε αποσταλεί στη Δανία ως προξενικός σύμβουλος επισήμως, αλλά στην πραγματικότητα εργαζόταν εποπτεύοντας τους εκεί πράκτορες της KGB. Η θρυαλλίς της μεταστροφής του, όταν και ορκίστηκε να πολεμήσει το σύστημα έσωθεν, ήταν η ωμότητα των Σοβιετικών εις βάρος αθώων πολιτών κατά την εισβολή τους στην Τσεχοσλοβακία το 1968. Τα φρικαλέα συμβάντα γέννησαν μέσα του «ένθερμο μίσος», όπως λέει χαρακτηριστικά, για την όλη διάρθρωση του καθεστώτος, το οποίο περιελάμβανε συγκέντρωση και ανάλυση πληροφοριών, παρασκηνιακές πολιτικές εξοντώσεις, πλήρη έλεγχο των ΜΜΕ, ενορχιστρωμένη παραπληροφόρηση, ενοχοποιήσεις υπόπτων με παραποιημένα έγγραφα, απειλές και εκφοβισμούς, απαγωγές και δολοφονίες. Η υπηρεσία του, χωρίς ίχνος μετανοίας ή ηθικής, όπως αναφέρει, ήλεγχε ολοκληρωτικά τη ζωή των πάντων, ενώ στην ακμή της, περισσότεροι του ενός εκατομμυρίου πράκτορες, αξιωματικοί και πληροφοριοδότες συνεργάζονταν μαζί της.
Γνωρίζοντας σαφώς πως τα τηλέφωνα της πρεσβείας παρακολουθούνταν από τις δανικές μυστικές υπηρεσίες, επιχείρησε ο ίδιος να φέρει τη Δύση σε επαφή μαζί του. Κάλεσε τη σύζυγό του Γελένα, αναφέροντάς της με πρόθεση: «το έπραξαν τελικά (εννοώντας την επονομαζόμενη Άνοιξη της Πράγας) και δε ξέρω τώρα τι να κάνω». Η προσπάθειά του δεν καρποφόρησε, αλλά ευτυχώς για τον ίδιον, το μήνυμα που επιθυμούσε πλαγίως να μεταδώσει, δεν έγινε κατανοητό από την KGB. Οι Δανοί προσπάθησαν να τον προσεγγίσουν λίγο αργότερα, διότι υποπτεύθηκαν πως δεν ήταν απλώς προξενικός υπάλληλος, αλλά δεν αντιλήφθηκε τις προθέσεις τους. Κατόπιν, και ενώ ήταν ακόμη στην Κοπενχάγη, οι Βρετανοί δραστηριοποιήθηκαν για τον φέρουν κοντά τους, όταν ένα στέλεχος της MI6 τον πρόσεξε ξεφυλλίζοντας ένα αρχείο με πληροφορίες ξένου προσωπικού. Ο αυτομολήσας Τσεχοσλοβάκος κατάσκοπος Στάντα Καπλάν ρωτήθηκε αν ήξερε κάποιον που μπορεί να συνδράμει τις δυτικές μυστικές υπηρεσίες. Εκείνος πρότεινε τον Ολέγκ Γκορντιέφσκι, φίλο του από την περίοδο της εκπαιδεύσεώς τους στην KGB και όχι ιδεολογικώς διαφορετικό από τον ίδιον. Η πρώτη απόπειρα μέσω μιας νεαράς, όμορφης φοιτήτριας οδοντιατρικής απέτυχε, αλλά όχι και η δεύτερη.
Η προσέγγισή του από την MI6
Το 1972 ο Γκορντιέφσκι επέστρεψε στην Κοπενγάχη για μια δεύτερη περιοδεία. Οι Βρετανοί περίμεναν υπομονετικά, αναζητώντας την κατάλληλη ευκαιρία. Το εγχείρημα τώρα ανέλαβε αυτοπροσώπως ο προϊστάμενος της MI6 στη Δανία. Η συμπεριφορά του Γκορντιέφσκι κατά τις πρώτες συναντήσεις τους σε δεξιώσεις διπλωματών και στον τοπικό αθλητικό σύλλογο μπάντμιντον ήταν περίεργα ήρεμη, εγείροντας σοβαρές απορίες. Στην πραγματικότητα όμως δεν επεδείκνυε καμία νευρικότητα, διότι είχε ήδη αποφασίσει να αλλάξει πλευρά. Κάποια στιγμή προτάθηκε ανοιχτά κατ’ ιδίαν συνάντηση, η οποία έγινε δεκτή. Οι κασέτες των κρυφά καταγεγραμμένων διαλόγων τους εστάλησαν στο Λονδίνο σε διπλωματικό φάκελο, όπου η MI6 κατάλαβε πως είχε τον άνθρωπο που έκανε για τη δουλειά της, καθότι διέθετε λεπτομερή γνώση των τέως και νυν επιχειρήσεων των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών.
Η διπλή δράση του Γκορντιέφσκι ξεκίνησε το 1974. Συνέχισε να εργάζεται κανονικά για την KGB συλλέγοντας πληροφορίες και στέλνοντάς της στη Μόσχα, αφού πρώτα ενημέρωνε τους Βρετανούς. Τα γνήσια μικροφίλμς παραδίδονταν κατά τη διάρκεια διαλειμμάτων γεύματος σε πράκτορα της MI6 που «τύγχανε» να βρίσκεται έξω ως απλός περαστικός. Αντιγράφονταν με συσκευή που είχε φτιαχτεί για αυτόν ακριβώς το σκοπό και μέσα σε μισή ώρα επέστρεφαν ακέραια στη θέση τους. Έτσι οι Βρετανοί απέκτησαν πρόσβαση σε εκατοντάδες έγγραφα από τη σοβιετική πρεσβεία στην Κοπενχάγη σχετικά με επιχειρησιακούς στόχους, κωδικοποιημένα ονόματα, μηνύματα, οδηγίες και κρυφά τοπογραφικά σχέδια. Αργότερα οι συναντήσεις πραγματοποιούνταν μια φορά το μήνα σε σπίτι ασφαλείας με άκρα μυστικότητα. Τότε απεδείχθησαν και οι λόγοι που τον καθιστούσαν έναν τόσο ξεχωριστό πράκτορα: η μοναδική ικανότητά του απομνημονεύσεως τεραστίων σε έκταση συνομιλιών με φοβερά εκπληκτικές λεπτομέρειες, η γρήγορη αντίληψη του περιεχομένου τους και η εύκολη εστίασή του στα καθοριστικά σημεία τους.
