Cold Warriors: 10+1 τζετ που κράτησαν τον Ψυχρό Πόλεμο στην σωστή θερμοκρασία

Πέταξαν την εποχή που οι δύο υπερδυνάμεις παρακολουθούσαν άγρυπνα η μια την άλλη προετοιμαζόμενες για τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο και έμειναν στην ιστορία ως μερικά από τα πιο cool αεροσκάφη που βρέθηκαν στον ουρανό. Ενσωμάτωναν ό,τι πιο σύγχρονο υπήρχε τότε και ορισμένα υπηρέτησαν με τα διακριτικά πολλών χωρών της Δύσης. Κάποια πολέμησαν σε περιφερειακές συρράξεις ενώ άλλα παρέμειναν σε επιφυλακή αναμένοντας την πυρηνική Αποκάλυψη μέχρι που αποσύρθηκαν. Χάρη σε αυτά όμως, ο Ψυχρός Πόλεμος παρέμεινε –ευτυχώς– ψυχρός.

F-104 Starfighter: Το αξέχαστο σχήμα και η επαναστατική του σχεδίαση καθιέρωσαν τον «Επανδρωμένο Πύραυλο» ως ένα από τα πιο διάσημα τζετ όλων των εποχών. Και μόνο που το έβλεπες στην πίστα έδειχνε έτοιμο να πιάσει τα 2 Μαχ! Απογοητευτικό ως μαχητικό πρώτης γραμμής –η USAF απέσυρε τα F-104C πολύ σύντομα– είχε μια δεύτερη καριέρα ως αεροσκάφος δίωξης/βομβαρδισμού (F-104G) αναλαμβάνοντας και ρόλο πυρηνικής κρούσης.
Οι φοβερές επιδόσεις και οι ιδιαιτερότητές του είχαν και το ανάλογο τίμημα: ένα σκανδαλώδες ιστορικό ασφαλείας. Οι Καναδοί το αποκάλεσαν ‘The Aluminum Death Tube’. Οι Γερμανοί του έδωσαν πολύ περισσότερα προσωνύμια και ούτε ένα από αυτά κολακευτικό. «Αν ήθελες το δικό σου F-104 δεν είχες παρά να αγοράσεις ένα στρέμμα γης και να περιμένεις» (να πέσει ένα) έλεγαν σκωπτικά. Για εκατοντάδες πιλότους ανά τον κόσμο το ‘One-O-Four’ απεδείχθη πολύ hot για να το χειριστούν.

B-47 Stratojet: Αυτό το εξακινητήριο βομβαρδιστικό με το κομψό, αεροδυναμικό σχήμα κράτησε το βάρος της πυρηνικής αποτροπής τα πρώτα ψυχροπολεμικά χρόνια. Τα αεροσκάφη του τύπου πετούσαν περιπολίες οπλισμένα, κάτι που αναπόφευκτα οδήγησε σε τουλάχιστον τέσσερα γνωστά ατυχήματα με πυρηνικά όπλα. Αργότερα, η ταχύτητα και οι επιδόσεις τους τα κατέστησαν ιδανική πλατφόρμα στρατηγικής αναγνώρισης.
Εξοπλισμένα με φωτομηχανές και πληθώρα ηλεκτρονικών συστημάτων για αποστολές SIGINT/ELINT, τα RB-47Η της Strategic Air Command εκτελούσαν ριψοκίνδυνες αποστολές ‘ferret’ στις παρυφές του σοβιετικού εναερίου χώρου –ενίοτε και εντός αυτού– παρακολουθώντας και καταγράφοντας ηλεκτρονικές εκπομπές, επικοινωνίες, συχνότητες, τα πάντα. Οι Σοβιετικοί δεν ενθουσιάστηκαν και το έδειξαν ανοίγοντας πυρ εναντίον των αμερικανικών κατασκοπευτικών που κατά την γνώμη τους είχαν έλθει πιο κοντά απ’ ότι έπρεπε, καταρρίπτοντας τουλάχιστον δύο από αυτά και προκαλώντας ζημιές σε ένα ακόμα.

F-100 Super Sabre: Το πρώτο τζετ παραγωγής που ξεπέρασε την ταχύτητα του ήχου σε ευθεία πτήση, το ‘Hun’ διέθετε στην έκδοση –D τον πρώτο αυτόματο πιλότο σχεδιασμένο για υπερηχητικό αεροσκάφος και σύστημα βομβαρδισμού χαμηλού ύψους. Δοκιμάσθηκαν δεόντως στο Βιετνάμ σε αποστολές εγγύς υποστήριξης, βομβαρδισμού και προσβολής εχθρικών στρατευμάτων. Όμως το F-100 εκτός από τακτικό είχε και πυρηνικό ρόλο.
Το πρόγραμμα ZELL (Zero-Length Launch) ήταν θεωρητικά η απάντηση στο πρόβλημα της επιβιωσιμότητας των φιλίων αεροσκαφών σε μια αιφνιδιαστική (πυρηνική) επίθεση των «Κόκκινων» κατά του ΝΑΤΟ. Εφοδιασμένα με έναν προωθητικό πύραυλο στερεών καυσίμων της Rocketdyne στο κάτω μέρος τους, τα F-100D θα εκτοξεύοντο με την βοήθεια των 130.000 λιβρών ώσης του booster μέχρι να πιάσουν την ταχύτητα που θα τους επέτρεπε να πετάξουν με τον δικό τους κινητήρα. Απορρίπτοντας την ρουκέτα, οι χειριστές θα συνέχιζαν την πτήση προς τους στόχους τους εξαπολύοντας το «Ειδικό Όπλο» (Mark 7, Mk 28, Mk 38 ή Mk 43) όπως είχαν εκπαιδευτεί, συνήθως με την μέθοδο LABS (Low Altitude Bombing System) ή ‘the Idiot’s Loop’ όπως την έλεγαν οι ίδιοι. Συνολικά 148 μαχητικά F-100D τροποποιήθηκαν για επιχειρήσεις με την τεχνική ZELL.

B-58 Hustler: Με αυτό το αεροπλάνο η Convair πήγε την ιδέα της πτέρυγας δέλτα στο επόμενο επίπεδο δημιουργώντας την… σπορ έκδοση των στρατηγικών βομβαρδιστικών. Γρήγορο σαν αστραπή και εξίσου θανατηφόρο το απαστράπτον Β-58 των 2 Μαχ έθεσε 19 ρεκόρ ταχύτητας και ύψους, ορισμένα ακατάρριπτα μέχρι σήμερα. Επειδή η λεπτή άτρακτος δεν επέτρεπε την μεταφορά οπλισμού εσωτερικώς, υιοθετήθηκε το αεροδυναμικό ατρακτίδιο TCP (Two Component Pod) στον διαμήκη άξονα του αεροσκάφους, με το πυρηνικό όπλο στο άνω τμήμα και το ανεξαρτήτως απορριπτόμενο τμήμα με το επιπλέον καύσιμο από κάτω.
Εφοδιασμένο με προηγμένα ηλεκτρονικά για την εποχή του, το Β-58Α ήταν ιδιαίτερα απαιτητικό στην πτήση κρατώντας απασχολημένα και τα τρία μέλη του πληρώματος. Ήταν επίσης πανάκριβο –το κόστος συντήρησης και λειτουργίας του ήταν τρεις φορές περισσότερο από εκείνο του Β-52. Δύο Πτέρυγες με Β-58 κόστιζαν όσο έξι Πτέρυγες Β-52 ενώ οι εντυπωσιακές επιδόσεις του απαιτούσαν υπερβολικά πολλούς εναέριους ανεφοδιασμούς προβληματίζοντας την SAC. Τα πληρώματα όμως ήταν ξετρελαμένα με την ‘Delta Queen’. Μπορεί τα Hustler να υπηρέτησαν μόνο μια δεκαετία αλλά άφησαν εποχή.

A-5 Vigilante: Το ξεχασμένο αλλά εντυπωσιακό Α-5 των 2 Μαχ αναμφίβολα έκανε αίσθηση όταν αναπτύχθηκε στα καταστρώματα των αεροπλανοφόρων του αμερικανικού Ναυτικού. Ήταν τεράστιο! Σχεδιασμένο αρχικά ως πυρηνικό βομβαρδιστικό, έφερε το «Ειδικό Όπλο» (μια πυρηνική βόμβα ελεύθερης πτώσης B27, B28 ή B43 στην εσωτερική αποθήκη οπλισμού) πλαισιωμένο εκατέρωθεν από δεξαμενές καυσίμου οι οποίες τροφοδοτούσαν τους δύο J79-GE-8 εν πτήσει προς τον στόχο. Όταν το πλήρωμα προέβαινε στην άφεση του όπλου, αυτό έπεφτε μαζί με τις άδειες δεξαμενές που του προσέδιδαν καλύτερα αεροδυναμικά χαρακτηριστικά.
Ο τύπος είδε εκτενή δράση στον πόλεμο του Βιετνάμ ως αναγνωριστικό (RA-5C) εξορμώντας από αεροπλανοφόρα στον Κόλπο του Τονκίνου για την συλλογή πολύτιμων πληροφοριών σχετικά με τους πιο ισχυρά προστατευμένους στόχους στον Βορρά. Το Vigilante απεδείχθη ιδιαίτερα αποτελεσματικό φωτογραφίζοντας θέσεις αντιαεροπορικών πυραύλων και άλλους σημαντικούς στόχους διότι κάθε φωτογραφία που έφερνε πίσω είχε στο περιθώριο τις ακριβείς συντεταγμένες την στιγμή της λήψης. Οι φωτοερμηνευτές το θυμούνται με νοσταλγία, οι plane handlers πάλι όχι. Η διαχείριση ενός αεροσκάφους τέτοιου μεγέθους ήταν σκέτη πρόκληση.

F-4 Phantom: «Διπλά άσχημο» αλλά με την δική του γοητεία και επίζηλες εναέριες νίκες στο ενεργητικό του, το ναυτικό Phantom ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να έχει η USAF και δεν το μετάνιωσε. Το F-4 μπορούσε να αλλάξει ρόλους με την ευκολία που το ‘Spook’ (το «Φάντασμα» έμβλημα του τύπου) άλλαζε κάπα: ήταν ικανό αναχαιτιστικό, αποτελεσματικό βομβαρδιστικό, πολύτιμο αναγνωριστικό και στυγνός φονιάς SAM. Από την Νοτιοανατολική Ασία ως την Ευρώπη το Phantom υπήρξε επί χρόνια ο προμαχώνας της Δύσης απέναντι στους «Κόκκινους» γράφοντας αεροπορική ιστορία.
Αυτό που θυμούνται όσοι το πέταξαν ήταν η κτηνώδης δύναμή του. Στην απογείωση, ο χειριστής «στεκόταν» στα φρένα καθώς έβαζε στοιχεία ΑΒ. Έβλεπες το αεροπλάνο να σκύβει ελαφρά και το πίσω μέρος να σηκώνεται και να ανοίγει ξερνώντας φλόγες κι ένιωθες την ισχύ της μετάκαυσης να σε χτυπά στο στομάχι αν ήσουν κοντά την στιγμή που ο πιλότος άφηνε τα φρένα και το μαχητικό άρχιζε να τροχοδρομεί με τον βρυχηθμό των J79 να σκίζει την ατμόσφαιρα… Phantom, κλάση από μόνο του.

F-106 Delta Dart: Μοναδική προϋπόθεση για ένα αναχαιτιστικό την εποχή του Ψυχρού Πολέμου ήταν να έχει ταχύτητα και πυραύλους. Το F-106 είχε και τα δύο. Αποτελώντας εξέλιξη του δελταπτέρυγου F-102 Delta Dagger, το Dart ήταν εφοδιασμένο με το ολοκληρωμένο σύστημα καθοδήγησης και ελέγχου πυρός ΜΑ-1 της Hughes το οποίο έφερνε το αεροπλάνο στο σωστό υψόμετρο και θέση για επίθεση. Εξαπολύοντας κατά των σοβιετικών βομβαρδιστικών βλήματα αέρος-αέρος AIM-4 Falcon ή πύραυλο AIR-2A Genie με πυρηνική κεφαλή (W25 ουρανίου/πλουτωνίου ισχύος 1,5 κιλοτόννου με εμβέλεια 9,6 χλμ και εκτιμώμενη lethal zone 300 μέτρων) το σύστημα επέστρεφε το αεροσκάφος στην βάση του και το παρέδιδε στον έλεγχο του πιλότου για να το προσγειώσει.
Το «απόλυτο αναχαιτιστικό» της Convair δεν ήταν μόνο θανατηφόρο αλλά πετούσε και ωραία. Μάλιστα η πτέρυγα σχήματος δέλτα ευθύνεται για ένα παράδοξο περιστατικό. Τον Φεβρουάριο του 1970 ο πιλότος ενός F-106A που εκτελούσε εκπαιδευτική πτήση αντιμετώπισε ανεξέλεγκτη περιδίνηση και αδυνατώντας να ανακτήσει το αεροπλάνο εγκατέλειψε. Ωστόσο οι αλλαγές διαμόρφωσης που προκάλεσε η εκτίναξη έκαναν το μαχητικό να εκτελέσει μια… υποδειγματικά ομαλή προσγείωση με την κοιλιά σε ένα χιονισμένο χωράφι, υφιστάμενο ελάχιστες ζημιές. Επέστρεψε σε υπηρεσία και σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο της USAF.

SR-71 Blackbird: Το τριηχητικό στρατηγικό αναγνωριστικό δείχνει ακόμη και σήμερα έτη φωτός μπροστά από την εποχή του. Επαναστατικό, με σχήμα που έμοιαζε να έχει έλθει από το μέλλον, αν όχι από το διάστημα, το ‘Sled’ μπορούσε να φωτογραφίζει ατιμωρητί από τα 80.000 πόδια καλύπτοντας μια περιοχή 60.000 τετρ. μιλίων (155.400 τετρ. χλμ) ανά ώρα.
Για να γίνει το SR-71 πραγματικότητα, τα πάντα γύρω από την σχεδίασή του, από τους τροχούς και τα υδραυλικά υγρά μέχρι τις εισαγωγές των κινητήρων και το καύσιμο, έπρεπε να αναθεωρηθούν. Πετώντας πιο γρήγορα κι από σφαίρα, το εξωτερικό του πύρωνε σε ορισμένα από την αεροδυναμική τριβή, απαιτώντας εκτενή χρήση τιτανίου αντί των κλασσικών κραμάτων αλουμινίου και ανοξείδωτου χάλυβα. Οι Σοβιετικοί –και όχι μόνον– προσπάθησαν αρκετές φορές να το αναχαιτίσουν, μάταια όμως. Οι πιλότοι του θεωρούσαν τούς εαυτούς τους ανέγγιχτους, ‘Untouchables’. Και ήταν.

F-15 Eagle: Ο «Αετός» σχεδιάστηκε ως μαχητικό αεροπορικής υπεροχής και το απέδειξε σε δυο πολέμους, καταρρίπτοντας 32 από τα συνολικά 36 αεροσκάφη που έχασαν οι Ιρακινοί στον Πόλεμο του Κόλπου το 1991 και τρία σερβικά MiG-29 κατά την Επιχείρηση Allied Force το 1999. Ήταν το πρώτο αμερικανικό μαχητικό με μεγαλύτερο λόγο ώσης/βάρους, δυνάμενο να επιταχύνει ακόμη και ενώ βρισκόταν κάθετα σε άνοδο: χωρίς να τραβήξει πάνω από 2 g, ο πιλότος του μπορούσε να το πάει έξι μίλια ψηλά με χαρακτηριστική άνεση. Η ισχύς των δύο F-100-PW-100, το μικρό του βάρος και η μεγάλη πτερυγική επιφάνεια έκαναν το F-15 τρομερό αντίπαλο. Κανείς δεν θα το ήθελε απέναντί του ή πίσω του, δεν έχει σημασία.
Μοίρες F-15 στάθμευαν στην Ευρώπη αποτελώντας το «βαρύ χαρτί» της USAFE σε μια πιθανή σύρραξη με το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Κάθε εκπαιδευτική αναμέτρηση με άλλες Μοίρες ήταν τροφή για… πολλή σκέψη. Μοναδικό του μειονέκτημα, όπως έλεγαν οι πιλότοι του, η μειωμένη ορατότητα προς τα πίσω όταν άνοιγε το μεγάλο αερόφρενο στην ράχη του αεροπλάνου. Από την άλλη, επεσήμαιναν, «αν ένας χειριστής Eagle άφηνε τον αντίπαλο να βρεθεί πίσω του, τού άξιζε να καταρριφθεί!»

B-1 Lancer: Προοριζόμενο να αντικαταστήσει τα Β-52 στον ρόλο της διείσδυσης της σοβιετικής αεράμυνας, το πολύπλοκο βομβαρδιστικό του 1.2 Μαχ δέχθηκε έντονη κριτική τόσο για το κόστος του όσο και για τις αρχικές χαμηλές διαθεσιμότητες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον Πόλεμο του Κόλπου το 1991 οι κακεντρεχείς στην Ουάσιγκτον έλεγαν ότι ο μόνος τρόπος για να αναπτυχθεί ο τύπος στον Περσικό ήταν να τα μεταφέρει εκεί το Ναυτικό. Τα προβλήματα σταδιακά ξεπεράσθηκαν και το ‘B-ONE’ εξελίχθηκε κατά την διάρκεια της υπηρεσίας του.
Αντί να πετάξει αποστολές κατά της Σοβιετικής Ένωσης, έλαβε το βάπτισμα του πυρός στο Ιράκ (Operation Desert Fox) στο Κόσοβο και στο Αφγανιστάν ενώ μοιράζεται τον ρόλο συνεχούς παρουσίας (Continuous Bomber Presence) στην περιοχή του Ειρηνικού επιχειρώντας εναλλάξ με τα B-2 και τα Β-52 από την αεροπορική βάση Andersen στο Γκουάμ. Ταχύ και ευέλικτο χάρη στις πτέρυγες μεταβλητής γεωμετρίας, το Β-1Β ενσωματώνει ραντάρ παρακολούθησης αναγλύφου, αδρανειακό σύστημα ναυτιλίας/GPS, ραντάρ Doppler και ραδιοϋψόμετρο που επιτρέπουν ναυτιλία ακριβείας χωρίς την ανάγκη ραδιοβοηθημάτων εδάφους και δύναται να επικαιροποιεί τις πληροφορίες για τον στόχο εν πτήσει. Κρίμα που ό,τι και να κάνει θα μείνει πάντα στην σκιά του «Stratosaurus».

B-52 Stratofortress: Είναι ίσως το πλέον εμβληματικό βομβαρδιστικό του Ψυχρού Πολέμου, επιδεικνύοντας μια τρομερή ικανότητα προσαρμογής σε νέους ρόλους, με νέα όπλα. Έχοντας συμμετάσχει σχεδόν σε όλους τους πολέμους των ΗΠΑ από τότε που τέθηκε σε υπηρεσία, υπήρξε το αντίπαλο δέος για την Σοβιετική Ένωση χάρη στην δυνατότητα να μεταφέρει σχεδόν ό,τι όπλο διέθετε το αμερικανικό οπλοστάσιο.
Τα αεροσκάφη του τύπου αναβαθμίζονται συνεχώς όλα αυτά τα χρόνια, παραμένοντας αξιόμαχα και σε αυτόν τον αιώνα. Σύμβολο προβολής ισχύος και πραγματικά «κακό συναπάντημα» σε περίπτωση που τα πράγματα στραβώνουν, είναι το αεροπλάνο που η ανακοίνωση και μόνο της παρουσίας του κάνει πρωτοσέλιδα. Μπορεί να μην δείχνει hot σαν το Starfighter και η ηλικία του να ξεπερνά κατά πολύ αυτήν ορισμένων που το πετούν, όμως το Β-52 είναι κάτι περισσότερο από ένα βομβαρδιστικό-asset: είναι ιστορία το ίδιο.
Αλέξανδρος Θεολόγου
Πρώτη δημοσίευση 11/6/2018