Του Charlie Edwards, από το International Institute for Strategic Studies
Η πρόσφατη εισβολή μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drone) στην Πολωνία αποτέλεσε σημαντική κλιμάκωση στον μη συμβατικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ευρώπης. Στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου, περίπου 24 ρωσικά drones, εκτοξευμένα από τέσσερις διαφορετικές τοποθεσίες στη Ρωσία, εισήλθαν στον πολωνικό εναέριο χώρο. Τα drones, κατασκευασμένα από κόντρα πλακέ και φελιζόλ, εκτιμάται ότι κοστίζουν €10.000 το καθένα. Αρκετά καταρρίφθηκαν, άλλα συνετρίβησαν, ενώ ορισμένα διένυσαν εκατοντάδες χιλιόμετρα εντός της Πολωνίας. Τουλάχιστον πέντε drones κατευθύνονταν προς το αεροδρόμιο Rzeszów-Jasionka, έναν κρίσιμο εφοδιαστικό κόμβο του ΝΑΤΟ – μια πράξη εσκεμμένου εκφοβισμού. Η εισβολή συνέβη εν μέσω μεγάλης κλίμακας ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία.
Τρεις ημέρες αργότερα, ένα ρωσικής κατασκευής drone Geran, παραβίασε τον εναέριο χώρο της Ρουμανίας. Στις 19 Σεπτεμβρίου, η Εσθονία ανέφερε ότι τρία ρωσικά MiG-31 εισήλθαν στον εναέριο χώρο της, πάνω από τον Κόλπο της Φινλανδίας για περίπου 12 λεπτά. Η Μόσχα αρνήθηκε οποιαδήποτε παραβίαση, δηλώνοντας ότι τα αεροσκάφη μετέβαιναν στο Καλίνινγκραντ μέσω διεθνών υδάτων. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, drones προκάλεσαν το κλείσιμο των αεροδρομίων του Όσλο και της Κοπεγχάγης για αρκετές ώρες. Η Πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρεντέρικσεν, χαρακτήρισε το περιστατικό ως «την πιο σοβαρή επίθεση σε κρίσιμες υποδομές της Δανίας μέχρι σήμερα» και δήλωσε ότι οι αρχές εξετάζουν όλες τις πιθανότητες για το ποιος κρύβεται πίσω από το περιστατικό.
Οι εισβολές στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ καταδεικνύουν ξεκάθαρα τη δυναμική του μη συμβατικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ευρώπης ως το “παράδοξο της κλιμάκωσης”. Ενώ το Κρεμλίνο συνεχίζει να δοκιμάζει την αποφασιστικότητα της Συμμαχίας με drones, σαμποτάζ και παραπληροφόρηση, για να επιτύχει κέρδη πρέπει να συνεχίσει να πιέζει. Κάθε τέτοια ενέργεια ωστόσο, αυξάνει τον κίνδυνο λανθασμένων υπολογισμών, περιορίζοντας τον χώρο για διαχείριση κρίσεων, κάτι που θα μπορούσε να μετατρέψει ένα μικρό περιστατικό σε συμβατικό πόλεμο, τον οποίο το Κρεμλίνο επιθυμεί να αποφύγει.
Το σχέδιο του Κρεμλίνου περιλαμβάνει τη στόχευση κρίσιμων εθνικών υποδομών, τόσο με φυσικές όσο και με κυβερνοεπιθέσεις, τη στρατολόγηση μεσαζόντων και τη διεξαγωγή επιχειρήσεων επιρροής για να υπονομεύσει την ευρωπαϊκή ασφάλεια και να χειραγωγήσει την κοινή γνώμη. Ένας στόχος του μη συμβατικού πολέμου της Ρωσίας είναι η κανονικοποίηση τέτοιων περιστατικών, με μακροπρόθεσμο σκοπό την αποσταθεροποίηση των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Πέρα από τα drones, οι συνήθεις προκλήσεις περιλαμβάνουν παρεμβολές GPS στην περιοχή της Βαλτικής, με διακοπές στην αεροπορική και ναυτιλιακή κυκλοφορία.
Οι πρόσφατες εισβολές στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ υποδηλώνουν μια υπολογισμένη κλιμάκωση με τρεις στόχους: Πρώτον, την ανίχνευση πιθανών ευαλωτοτήτων στις αεράμυνες του ΝΑΤΟ, την εκτίμηση των χρόνων αντίδρασης και τη δοκιμασία της αποφασιστικότητας της Συμμαχίας· δεύτερον, την πρόκληση ανασφάλειας, τη δημιουργία διχόνοιας μεταξύ των συμμάχων και την υπονόμευση της εμπιστοσύνης του κοινού στην ικανότητα του ΝΑΤΟ να προστατεύει τους πολίτες του· τρίτον, την αναγκαστική χρήση υψηλού κόστους πυραύλων από το ΝΑΤΟ κατά φθηνών drones, κάτι που αν επαναληφθεί σε μεγάλη κλίμακα, θα εξαντλήσει τα αποθέματα και τους προϋπολογισμούς της Συμμαχίας.
Η αποφασιστικότητα του ΝΑΤΟ
Μετά την εισβολή των drones, η Πολωνία επικαλέστηκε επίσημα το Άρθρο 4 του ΝΑΤΟ ξεκινώντας επείγουσες διαβουλεύσεις μεταξύ των συμμάχων. Τα κράτη-μέλη διεξήγαγαν διαβουλεύσεις και κατόπιν αιτήματος της Εσθονίας – η δεύτερη φορά μέσα σε δύο εβδομάδες (και μόλις η ένατη από την ίδρυση του ΝΑΤΟ το 1949).
Η πρόκληση για το ΝΑΤΟ είναι τώρα η ανάπτυξη μιας βιώσιμης ανταπόκρισης. Η χρήση μαχητικών, αεροσκαφών AWACS και ιπτάμενων τάνκερ, καθώς και πυραύλων αέρος-αέρος (οι πολωνικές αρχές ερευνούν αν ένα F-16 εκτόξευσε πύραυλο σε drone, ο οποίος παρεξέκλινε και προκάλεσε ζημιές σε μια κατοικία), για την αντιμετώπιση φθηνών drones των €10.000 αποκαλύπτει μια κρίσιμη ευαλωτότητα. Σε μεγάλη κλίμακα, η εκτόξευση εκατοντάδων φθηνών drones μπορεί γρήγορα να εξαντλήσει το πεπερασμένο και πολύ μεγάλης αξίας απόθεμα πυραύλων της Συμμαχίας, αφήνοντας ορισμένους τομείς εκτεθειμένους. Έτσι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ έχουν ζητήσει αύξηση 400% στις δυνατότητες αεράμυνας και πυραυλικής άμυνας.
Πέρα από τη στρατιωτική πρόκληση, η πρόσφατη σειρά περιστατικών έχει αλλάξει το πολιτικό τοπίο. Έξι ευρωπαϊκές χώρες έχουν δηλώσει ότι θα υπερασπιστούν τον εναέριο χώρο τους με τη χρήση βίας. Η Λιθουανία, για παράδειγμα, έχει εξουσιοδοτήσει τις δυνάμεις της να καταρρίπτουν drones σε καιρό ειρήνης. Μια σχετική παρέμβαση του Τραμπ θα γίνει δεκτή με ικανοποίηση από τους συμμάχους του ΝΑΤΟ, ακόμα κι αν συνοδεύεται από την επιφύλαξη ότι η υποστήριξη των ΗΠΑ θα εξαρτηθεί από τις περιστάσεις. Προς τούτο, η Ρωσία θα συνεχίσει να εκμεταλλεύεται ενεργά τις διαιρέσεις όποτε παρουσιάζονται τέτοιες ευκαιρίες.
Συμπέρασμα
Μετά από πολυάριθμες εναέριες εισβολές, τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ έχουν αντικαταστήσει την ασάφεια με σαφήνεια. Μετά την παρέμβαση του Τραμπ, αυτή η σαφήνεια έχει πλέον πολιτική υποστήριξη, ακόμα κι αν δεν συνοδεύεται από ρητή δέσμευση των ΗΠΑ. Καθώς το ΝΑΤΟ και οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ενισχύουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις, υπάρχει ένα προηγούμενο. Τον Νοέμβριο του 2015, η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, κατέρριψε ένα ρωσικό Su-24, μετά από παραβίαση του τουρκικού εναέριου χώρου. Το επεισόδιο καταδεικνύει πόσο γρήγορα οι διασυνοριακές “οχλήσεις” και οι σε ελάχιστο χρόνο αποφάσεις περί κανόνων εμπλοκής μπορούν να πυροδοτήσουν μια κρίση.
