Του αναγνώστη μας, Νίκου Βασιλάκη
Η εκκένωση των Ελλήνων του Σουδάν μου θυμίζει μια προσωπική ιστορία, την οποία επιτρέψτε μου να σας την αναφέρω όσο πιο σύντομα γίνεται:
Μέχρι το 1979 στο Ιράν (Περσία) ζούσαν πολλοί Έλληνες (χιλιάδες), οι περισσότεροι μέσα ή κοντά στην Τεχεράνη, που δραστηριοποιούνταν σε διάφορους τομείς. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και τα τεχνικά έργα. Υπήρχαν και πολλοί Έλληνες διασκορπισμένοι σε διάφορα σημεία της τεράστιας αυτής χώρας. Ο πατέρας μου δούλευε με εκατοντάδες Έλληνες σε έναν αυτοκινητόδρομο που ένωνε το Zahedan με το Nehbandan, ένα τμήμα 250 χιλιομέτων περίπου του υπό κατασκευή (τότε) αυτοκινητόδρομου 95, που είχε σκοπό να ενώσει το Ζαχεντάν με το Μασχάντ.
Οι Έλληνες είχαν ένα πολυπληθές εργοτάξιο–οικισμό στο Ζαχεντάν, έναν μικρότερο στη μέση της ερήμου Λουτ 200 χιλιόμετρα βόρεια του Ζαχεντάν, στο Madeh Kariz, το οποίο ήταν γνωστό ως Σεφιταμπέ (Sefidabeh) από το κοντινότερο μεγάλο χωριό (περίπου 20 χιλιόμετρα νοτιότερα) και έναν ακόμη, μικρότερο, στο Νεμπαντάν (Nehbandan).
Εκεί οι εργαζόμενοι είχαν και τις οικογένειές τους, οι οικισμοί ήταν πολύ καλά οργανωμένοι, περιφραγμένοι και με δικό τους Δημοτικό σχολείο με φυσικά Έλληνες δασκάλους. Εγώ ήμουν Β’ Δημοτικού και ζούσα στο εργοτάξιο του Σεφιταμπέ. Είχαμε νερό από γεωτρήσεις και ρεύμα από γεννήτριες πετρελαίου, σε μια έρημο σε υψόμετρο 1.000 μέτρων, υγρασία 0%, με 3 – 4 βροχές το χρόνο, χιόνι το χειμώνα και 60 βαθμούς το καλοκαίρι. Υπολείμματα της Ελληνικής εγκατάστασης υπάρχουν ακόμα και σήμερα.
Από τις αρχές Δεκεμβρίου 1978 ήμασταν σε εγρήγορση, καθώς στην Τεχεράνη και στις άλλες μεγάλες πόλεις γινόντουσαν διαδηλώσεις κατά του Σάχη. Ήδη ανταρτικές ομάδες δρούσαν σε διάφορες περιοχές και στο Σεφιταμπέ ένα ελληνικό -πράσινο- Land Cruiser έπεσε σε ενέδρα και έγινε κόσκινο από τις σφαίρες, ο οδηγός ευτυχώς την γλίτωσε και μάλλον οι αντάρτες πίστεψαν ότι ήταν όχημα του Στρατού.
Στις αρχές Ιανουαρίου 1979 τα πράγματα φαινόντουσαν να σταθεροποιούνται με μια νέα κυβέρνηση υποτίθεται αντι-Σαχική (του Μπαχτιάρ). Στις 10 Ιανουαρίου πάρθηκε η απόφαση να κλείσει το εργοτάξιο – οικισμός του Νεμπαντάν και οι Έλληνες να μετακινηθούν σε εκείνο του Σεφιταμπέ για λόγους ασφαλείας. Στις 16 Ιανουαρίου ο Σάχης φεύγει από το Ιράν, αλλά στην μέση της ερήμου η ζωή συνεχιζόταν κανονικά. Μαθαίναμε πως ήδη οι περισσότεροι Έλληνες της Τεχεράνης έφευγαν.
Στις 3 Φεβρουαρίου ο οικισμός περικυκλώθηκε από δύναμη της Στρατοχωροφυλακής (Τζανταρμιρί), με 2 Μ-113 και μερικά τζιπ Μ-151 (από τότε άρχισα να μαθαίνω ό,τι στρατιωτικό υλικό έβλεπα), που ήρθαν να μας προστατέψουν, καθώς γινόντουσαν μάχες σε όλη την χώρα (κυρίως Ισλαμιστών του Χομεϊνί με τον τακτικό στρατό). Ήδη οι Έλληνες του Ζαχεντάν άρχισαν να φεύγουν. Με τους άντρες της Στρατοχωροφυλακής αναπτύξαμε φιλικές σχέσεις.
Μερικές ημέρες μετά πάρθηκε η απόφαση της επείγουσας εκκένωσης του Σεφιταμπέ. Χαράματα όλα τα γυναικόπαιδα επιβιβάστηκαν σε minibus και φορτηγά (ανατρεπόμενα της δουλειάς), ενώ οι άντρες ξεχωριστά στα 4Χ4 (σχεδόν όλα Toyota Land Cruiser και μερικά Land Rover Defender). Αφήσαμε όλα τα πράγματά μας πίσω, πήραμε μαζί μας μόνο τα χαρτιά μας, χρήματα και λίγα απαραίτητα για το ταξίδι. Σχηματίσαμε ένα μεγάλο κομβόι, με την προστασία της Στρατοχωροφυλακής, που ξεκίνησε από τον οικισμό και διένυσε τα 200 χιλιόμετρα μέχρι το Ζαχεντάν στον υπό κατασκευή χωματόδρομο 95. Φτάνοντας στο Ζαχεντάν πήγαμε κατευθείαν στο αεροδρόμιο: Όλες οι τζαμαρίες ήταν σπασμένες, ενώ στη βόρεια πίστα του αεροδρομίου (στο στρατιωτικό του τμήμα) βρισκόταν καμένο ένα F-5. Ο πύργος ελέγχου ήταν εκτός λειτουργίας, όπως και όλα τα βοηθήματα και τα ραντάρ του αεροδρομίου.
Σε λίγο εμφανίστηκε στον ορίζοντα ένα Boeing 707, πλησιάζοντας διαπιστώσαμε ότι ήταν της Ολυμπιακής, το οποίο προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο από βορρά προς νότο, χωρίς κανένα βοήθημα από ηλεκτρονικό ή πύργο ελέγχου. Πλησίασε το λαβωμένο κτίριο του αεροδρομίου και οι Πέρσες αστυνομικοί μας έβγαλαν γρήγορα στην πίστα και περπατήσαμε μέχρι την σκάλα επιβίβασης.
Στο αεροπλάνο θα μπαίναμε μόνο τα γυναικόπαιδα, χωρίς αποσκευές, που έτσι και αλλιώς δεν είχαμε. Μέσα στο 707 μάθαμε πως το αεροσκάφος ήρθε άδειο από επιβάτες και γεμάτο καύσιμα (στο Ζαχεντάν δεν υπήρχε πια δυνατότητα ανεφοδιασμού), ειδικά για να μας γυρίσει στην πατρίδα. Το ταξίδι θα ήταν μακρύ και περιπετειώδες. Η απογείωση έγινε πάλι χωρίς καμιά βοήθεια. Το 707 της Ολυμπιακής κατευθύνθηκε νότια, βγήκε στον Ινδικό Ωκεανό, πέταξε δυτικά πάνω από το Ομάν και την Σαουδική Αραβία, βγήκε στην Ερυθρά Θάλασσα και μπήκε στην Αίγυπτο, αλλάζοντας πορεία βόρεια για Ελλάδα.
Μέσα στο αεροπλάνο οι συνθήκες ήταν τραγικές, καθώς μανάδες προσπαθούσαν να τιθασεύσουν τα παιδιά τους, άλλα άτακτα, άλλα ανυπόμονα, άλλα έκλαιγαν και κάποια ήταν άρρωστα. Οι τουαλέτες μετατράπηκαν στις χειρότερες δημόσιες. Οτιδήποτε φαγώσιμο ή πόσιμο καταναλώθηκε. Μετά από αναταράξεις, πολλά παιδιά ξέρναγαν όπου έβρισκαν. Η μυρωδιά της κλεισούρας, του εμετού και του ιδρώτα μπλέκονταν με την μυρωδιά της αλλαγής πάνας των μωρών. Οι αεροσυνοδοί ήταν απελπισμένες. Μαγεμένος -από τότε- με τα αεροπλάνα, κατάφερα να φτάσω στο πιλοτήριο, μαζί με δύο φίλους μου, όπου ένας από τους ιπτάμενους μας μοίραζε χούφτες καραμέλες για να του αδειάσουμε την γωνιά και να απαλλαγεί από ερωτήσεις του τύπου «τι δείχνουν όλα αυτά τα ρολόγια» ή «τι κάνουν αυτά τα κουμπιά στο ταβάνι».
Το 707 της Ολυμπιακής με τους Έλληνες του Σεφιταμπέ έφτασε βράδυ στο Ελληνικό στην Αθήνα. Όλοι με το που έφταναν στην έξοδο έπαιρναν βαθιά ανάσα καθαρού αέρα. Στο κατώφλι της σκάλας αποβίβασης ήταν ένα τσούρμο δημοσιογράφοι και θα γινόμασταν το ίδιο βράδυ θέμα των δελτίων ειδήσεων της ΕΡΤ και της ΥΕΝΕΔ.
Ο πατέρας μου και οι άλλοι άντρες (περίπου 100 άτομα) συνέχισαν το ταξίδι τους μέσα στην έρημο μέχρι τα σύνορα με το Πακιστάν (ήταν περίπου 40 – 50 χιλιόμετρα από το Ζαχεντάν), όπου εισήρθαν στη χώρα. Οι Πακιστανοί στην ουσία τους συνέλαβαν για παράνομη είσοδο, τους μετέφεραν αρχικά στο Ισλαμαμπάντ και μετά στο Καράτσι. Θα έκαναν πάνω από έναν μήνα να γυρίσουν στην Ελλάδα, λόγω της ντόπιας γραφειοκρατίας.
Οι Πέρσες μας συμπεριφέρθηκαν άψογα και έκαναν τα πάντα για την ασφάλειά μας. Μέσα στο χάος της Ισλαμικής Επανάστασης συνεννοήθηκαν με την τότε Ελληνική κυβέρνηση (του Κωνσταντίνου Καραμανλή) για τον τρόπο εκκένωσης όλων των Ελλήνων από την επικράτεια του Ιράν. Ήταν πολύ καλά συντονισμένοι και φάνηκε από τον ελάχιστο χρόνο που περιμέναμε στο Ζαχεντάν για να φτάσει και να μας παραλάβει το 707 της Ολυμπιακής. Οι πιλότοι του συγκεκριμένου αεροπλάνου ήταν καταπληκτικοί, δεν ξέρω αν υπάρχει προηγούμενο προσγείωσης και απογείωσης μεγάλου επιβατικού τζετ από αεροδρόμιο χωρίς βοηθήματα και χωρίς πύργο ελέγχου, και υπερπλήρες επιβατών. Υπάρχουν πάρα πολλές άλλες λεπτομέρειες και παράπλευρες ιστορίες, αλλά θα έκαναν τεράστια την αφήγηση.
Πολλοί από τους Έλληνες που ήμασταν στο Ιράν λίγο αργότερα θα καταλήγαμε στο Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν, κατά την διάρκεια του πολέμου Ιράν – Ιράκ, πάλι για λόγους εργασίας. Εκεί θα τελείωνα και το Δημοτικό θα επισκεπτόμουν την χώρα με κάθε ευκαιρία μέχρι την Γ’ Γυμνασίου. Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία…
