Ο Ελληνικός Στρατός (ΕΣ) αντιμετωπίζει εδώ και δεκαετίες μια σοβαρή αδυναμία στον τομέα των Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης (ΤΟΜΑ), η οποία περιορίζει την ικανότητά του να αξιοποιήσει πλήρως τα προηγμένα άρματα μάχης Leopard 2HEL, να εκτελέσει αποστολές προέλασης και να υποστηρίξει το πεζικό σε συνθήκες μάχης. Αδυναμία που πλέον έχει αναδειχθεί σε μείζον στρατηγικό πρόβλημα.
ΕΞΕΛΙΞΗ: Προς εγκατάλειψη των Bradley, o ΕΣ πάει για εκσυγχρονισμό Μ113
Αυτή η κατάσταση οδήγησε την ελληνική στρατιωτική ηγεσία σε μια μακροχρόνια αναζήτηση λύσεων, με τον πρώην Αρχηγό ΓΕΕΘΑ, Στρατηγό Κωνσταντίνο Φλώρο, να το θέτει το 2022 ως απόλυτη προτεραιότητα, πριν από οποιαδήποτε περαιτέρω επένδυση στα άρματα μάχης.
Πριν ο ΕΣ καταλήξει σε οποιαδήποτε λύση, εξετάστηκαν διάφορες προτάσεις, που περιλάμβαναν την απόκτηση μεταχειρισμένων Bradley M2A2 από τις ΗΠΑ, την παραγωγή του Lynx KF41 σε συνεργασία με τη Γερμανία, καθώς και την προμήθεια μεταχειρισμένων Marder 1A3/A5. Ακολουθεί μια παρουσίαση αυτών των προτάσεων, με το ιστορικό, τις διαπραγματεύσεις και τους λόγους που τελικά δεν υλοποιήθηκαν.
Τα Bradley M2A2 από τις ΗΠΑ
Η πρώτη σημαντική προσπάθεια του ΕΣ να αποκτήσει ΤΟΜΑ ξεκίνησε το 2020, όταν η Ελλάδα υπέβαλε επίσημο αίτημα στις Ηνωμένες Πολιτείες για την παραχώρηση τουλάχιστον 350 μεταχειρισμένων M2A2 Bradley από τα αποθέματα του Αμερικανικού Στρατού. Το M2A2, μια εξελιγμένη έκδοση του αρχικού M2 Bradley που εισήχθη τη δεκαετία του 1980, είναι ένα ΤΟΜΑ με αποδεδειγμένη αξία στο πεδίο της μάχης, εξοπλισμένο με πυροβόλο Bushmaster 25 χιλιοστών, συνοδεία πολυβόλου 7,62 χιλιοστών και αντιαρματικούς πυραύλους TOW. Η έκδοση M2A2 ODS (Operation Desert Storm), που προτάθηκε στην Ελλάδα, περιλάμβανε βελτιώσεις όπως ενισχυμένη θωράκιση, σύστημα πλοήγησης GPS και ψηφιακά συστήματα ελέγχου μάχης, καθιστώντας το ικανό να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: M113A3, η σύγχρονη εκδοχή για το αγέραστο “παπάκι”, θα το δούμε στον ΕΣ;
Οι διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ προχώρησαν αργά, και μόλις το Μάρτιο του 2023 η αμερικανική κυβέρνηση ενέκρινε παραχώρηση/πώληση εως και 300 οχημάτων. Η πρόταση εξελίχθηκε σε ένα αρχικό συνδυασμό δωρεάν παραχώρησης και αγοράς μεταχειρισμένων που θα ανακατασκευάζονταν, με 62 οχήματα που θα δίνονταν μέσω του προγράμματος Excess Defense Articles (EDA) για δωρεάν διάθεση πλεονάζοντος εξοπλισμού σε συμμαχικές χώρες, ενώ άλλα 102 μεταχειρισμένα θα αγοράζονταν από την BAE Systems, την εταιρεία που αναλαμβάνει την ανακατασκευή των Bradley, με το συνολικό κόστος να εκτιμάται σε 300+ εκατομμύρια δολάρια, χωρίς φόρτο πυρομαχικών.
Επιπλέον, στο τραπέζι υπήρχε η δυνατότητα αναβάθμισης των οχημάτων στην έκδοση M2A4, η οποία περιλαμβάνει ακόμα πιο προηγμένα ηλεκτρονικά και θωράκιση, με κόστος που θα μπορούσε να κυμανθεί από 4 έως 5 εκατομμύρια δολάρια ανά όχημα για μεταφορά, συντήρηση και ανακατασκευή.
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Οι ΗΠΑ μας προσφέρουν 400 M2A4 Bradley με γραμμή παραγωγής στην Ελλάδα
Παρά την ελκυστικότητα της πρότασης, η Ελλάδα τελικά την απέρριψε το 2024, κυρίως λόγω του κόστους ανακατασκευής και συντήρησης. Αν και η απόκτηση των Bradley θα ενίσχυε σημαντικά τη μηχανοκίνητη δύναμη του ΕΣ, η ελληνική πολιτική ηγεσία έκρινε ότι η επένδυση δεν ήταν βιώσιμη αν δεν μειωθεί περαιτέρω η τιμή.
Η γερμανική πρόταση: Lynx KF41 και Marder 1A3/A5
Παράλληλα με τις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, η Γερμανία παρουσίασε μια φιλόδοξη πρόταση που συνδύαζε την παραγωγή νέων ΤΟΜΑ με την παράδοση μεταχειρισμένων οχημάτων. Η εταιρεία Rheinmetall, γνωστή για την κατασκευή του Leopard 2, πρότεινε την δημιουργία γραμμής παραγωγής στην Ελλάδα για το Lynx KF41, ένα από τα πιο σύγχρονα ΤΟΜΑ παγκοσμίως. Το σχέδιο προέβλεπε την παραγωγή 205 οχημάτων Lynx στην Ελλάδα, με συνολικό κόστος περίπου 2 δισεκατομμυρίων ευρώ, που περιλάμβανε τόσο το εργοστάσιο όσο και τα ίδια τα οχήματα.
Το Lynx KF41 είναι ένα ΤΟΜΑ νέας γενιάς, με αρθρωτή θωράκιση, πυροβόλο 35 χιλιοστών, δυνατότητα ενσωμάτωσης αντιαρματικών πυραύλων και προηγμένα ηλεκτρονικά, όπως συστήματα ενεργητικής προστασίας (APS) και δικτυοκεντρικού πολέμου. Η πρόταση αυτή δεν ήταν μόνο μια αγορά εξοπλισμού, αλλά και μια επένδυση στην ελληνική αμυντική βιομηχανία, με τη συμμετοχή τοπικών εταιρειών και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
ThinkOutOfTheBox: M3 Bradley για την Ελλάδα αντί για M2…. επίσης Bradley!
Εκτός από το Lynx, οι Γερμανοί πρότειναν την παραχώρηση ενός μεγάλου αριθμού μεταχειρισμένων Marder 1A3 και 1A5 από τα αποθέματα του Γερμανικού Στρατού και τις αποθήκες της Rheinmetall. Το Marder, που εισήχθη τη δεκαετία του 1970, είναι ένα αξιόπιστο ΤΟΜΑ με πυροβόλο 20 χιλιοστών και πυραύλους MILAN, ενώ οι εκδόσεις 1A3 και 1A5 περιλαμβάνουν βελτιωμένη θωράκιση και ηλεκτρονικά.
Η Ελλάδα είχε ήδη λάβει 40 Marder 1A3 το 2022, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας “Ringtausch” της Γερμανίας, με την οποία αντάλλαξε 40 BMP-1 που εστάλησαν στην Ουκρανία. Παλαιότερα, μετά την αγορά των Leopard 2HEL, υπήρξαν συζητήσεις για την απόκτηση έως και 415 επιπλέον Marder, με κόστος που κάποτε είχε εκτιμηθεί σε μόλις 50.000 ευρώ ανά όχημα χωρίς αναβάθμιση, αν και η τελική τιμή με εκσυγχρονισμό θα ήταν υψηλότερη. Ούτε αυτό όμως τότε έγινε, καθώς η κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή συμφώνησε για την αγορά 600 ρωσικών ΒΜΡ-3 (που δεν υλοποιήθηκε ποτέ).
Έτοιμο το πρώτο εργοστάσιο για Lynx στην Ουγγαρία. Στην Ελλάδα… Market Pass
Παρά τα πλεονεκτήματα, η πρόταση της Rheinmetall για την εγχώρια κατασκευή των Lynx, και την παραχώρηση μεγάλου αριθμού Marder, δεν προχώρησε. Το υψηλό κόστος του Lynx, που ξεπερνούσε κατά πολύ τον προϋπολογισμό του ΕΣ, αποτέλεσε τον κύριο αποτρεπτικό παράγοντα. Επιπλέον, η γραφειοκρατική πολυπλοκότητα της δημιουργίας μιας γραμμής παραγωγής στην Ελλάδα, σε συνδυασμό με τις αλλαγές στην ηγεσία του ΥΠΕΘΑ, κατέστησε το σχέδιο μη εφικτό εντός των χρονικών πλαισίων που απαιτούσε η γερμανική πλευρά.
Άλλες εναλλακτικές και η αποτυχία τους
Πέρα από τις προτάσεις για Bradley και Lynx/Marder, ο ΕΣ εξέτασε και άλλες. Μια αξιοσημείωτη επιλογή ήταν το γαλλικό VBCI Philoctetes, ένα τροχοφόρο ΤΟΜΑ που προτάθηκε από τη Nexter (νυν KNDS). Η Γαλλία προσέφερε την άμεση παράδοση αριθμού οχημάτων, με επιπλέον ως 250 οχήματα να παράγονται από κοινού με ελληνική βιομηχανία (τη ΜΕΤΚΑ στο Βόλο). Το VBCI, με πυροβόλο 25 χιλιοστών και υψηλή κινητικότητα, θεωρήθηκε ελκυστικό λόγω της πιθανής μελλοντικής ομογενοποίησης με τον Γαλλικό Στρατό, αλλά το κόστος του, αποδείχθηκε απαγορευτικό. Επίσης, υπήρξαν πολλές αμφιβολίες σχετικά με το πόσο θα ταίριαζαν στον Έβρο, τα υπερβολικού ύψους και βάρους τροχοφόρα οχήματα.
Επιπρόσθετα, υπήρξαν προτάσεις από ελληνικές εταιρείες, όπως η EODH, για τον εκσυγχρονισμό των Leonidas-2, ενός ΤΟΜΠ εγχώριας παραγωγής, αλλά η περιορισμένη ισχύς πυρός και η πολυπλοκότητα της μετατροπής τους σε ΤΟΜΑ, δεν ικανοποίησαν τις απαιτήσεις του ΕΣ.
Παρουσίαση κορυφαίου πακέτου αναβάθμισης του M113 από την EODH
Επιστροφή στο… μέλλον με εκσυγχρονισμένα Μ113
Απορρίπτοντας όλα τα παραπάνω, ο ΕΣ φαίνεται να στρέφεται πλέον σε μια πιο οικονομική και εφικτή λύση, τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μεταφοράς Προσωπικού (ΤΟΜΠ) M113A1 και M113A2 σε ΤΟΜΑ, με τη συνδρομή της ισραηλινής εμπειρίας και τεχνολογίας. Η διαδικασία αυτή θα υλοποιηθεί μέσω της SIBAT, της Διεύθυνσης Διεθνούς Αμυντικής Συνεργασίας του Ισραήλ, η οποία όπως όλα δείχνουν, θα αναθέσει το έργο στην εταιρεία Rafael. Αυτή, με τη σειρά της, αναμένεται να συνεργαστεί με τη σχετικά λιγότερο γνωστή, αλλά εξαιρετικά εξειδικευμένη, ισραηλινή εταιρεία Nimda, η οποία διαθέτει πολυετή εμπειρία στον εκσυγχρονισμό των M113. Η συγκεκριμένη μάλλον θα είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από τον εκσυγχρονισμό των ελληνικών Μ113.
Η ιστορία της Nimda
Η Nimda Diesel Engineering Group, με έδρα το Lod του Ισραήλ, αποτελεί μια από τις πιο γνωστές εταιρείες στον τομέα της αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού στρατιωτικών οχημάτων, συμπεριλαμβανομένων αρμάτων μάχης, ΤΟΜΠ και ΤΟΜΑ. Η εταιρεία ειδικεύεται στη σχεδίαση, ανάπτυξη και παραγωγή ολοκληρωμένων λύσεων για την ενίσχυση της απόδοσης και της επιβιωσιμότητας οχημάτων όπως το M113. Με βάση τα τεχνικά έγγραφα που έχει δημοσιεύσει η Nimda, η πρότασή της για το M113 N-2000, όπως ονομάζεται το εκσυγχρονισμένο μοντέλο, εστιάζει σε μια συνολική αναβάθμιση, με στόχο την αύξηση της ισχύος, της προστασίας και της επιχειρησιακής ευελιξίας, διατηρώντας το κόστος σε λογικά επίπεδα.
Η Nimda προτείνει μια σειρά σημαντικών βελτιώσεων στο M113, με κεντρικό στοιχείο την εγκατάσταση ενός νέου κινητήρα ισχύος 300 ίππων, του Detroit Diesel 6V53T. Eναν εξακύλινδρο, υπερτροφοδοτούμενο ντίζελ που προσφέρει υψηλότερη ισχύ και αξιοπιστία, σε σχέση με τον παλαιό των 210 ίππων. Η αύξηση της ιπποδύναμης επιτρέπει στο όχημα να υποστηρίξει επιπλέον βάρος, όπως νέα θωράκιση, χωρίς να θυσιάζεται η κινητικότητα στο πεδίο της μάχης. Αυτός συνδυάζεται με ένα πλήρως αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων Allison MD32005P, 5 ή 6 ταχυτήτων με ηλεκτρονικό έλεγχο, βελτιώνοντας την οδηγική εμπειρία και την ευελιξία του οχήματος σε δύσκολα εδάφη.
Το σύστημα ψύξης ενισχύεται για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του νέου κινητήρα, με μεγαλύτερους ανεμιστήρες και καλύτερη διαχείριση της θερμότητας. Το σύστημα εισαγωγής αέρα ανασχεδιάζεται με έναν διφασικό καθαριστή αέρα ξηρού τύπου, ο οποίος προστατεύει από σκόνη και ακαθαρσίες, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για επιχειρήσεις σε ξηρά περιβάλλοντα, όπως της ελληνικής υπαίθρου. Παράλληλα, το σύστημα εξαγωγής καυσαερίων βελτιώνεται με τη χρήση νέας εξάτμισης και σιγαστήρα, μειώνοντας το θερμικό αποτύπωμα του οχήματος και αυξάνοντας την επιβιωσιμότητά του καθώς δυσκολεύει η ανίχνευση του.
Η ανάρτηση αναβαθμίζεται επίσης, με ενισχυμένες ράβδους στρέψης και αποσβεστήρες κραδασμών, ώστε να αντέχει το επιπλέον βάρος θωράκισης και να παρέχει καλύτερη σταθερότητα σε ανώμαλο έδαφος. Οι άξονες μετάδοσης κίνησης αντικαθίστανται με υψηλότερης αντοχής. Το σύστημα πέδησης ενισχύεται με την προσθήκη φρένου κινητήρα (engine brake), το οποίο βελτιώνει τον έλεγχο του οχήματος σε κατηφορικές διαδρομές και μειώνει τη φθορά των συμβατικών φρένων. Ακόμη οι εξωτερικές δεξαμενές καυσίμων, που προτείνει η Nimda, θα αυξήσουν την αυτονομία του οχήματος και θα βελτιώσουν την ασφάλεια του πληρώματος, απελευθερώνοντας παράλληλα εσωτερικό χώρο.
Ο πύργος Samson 30 mm
Σύμφωνα με τις πληροφορίες, τα εκσυγχρονισμένα M113 του ΕΣ θα εξοπλιστούν με τον πύργο Samson των 30 mm, Integrated Remote Weapon Station (RWS) της Rafael, ο οποίος επιτρέπει στο ΤΟΜΠ να εκτελεί αποστολές υποστήριξης πεζικού και αντιμετώπισης εχθρικών τεθωρακισμένων στόχων.
Ο Samson διαθέτει πυροβόλο των 30 χιλιοστών, συνήθως το Bushmaster II Mk44, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορους τύπους πυρομαχικών, όπως διατρητικά (APFSDS) για την αντιμετώπιση ελαφρών τεθωρακισμένων οχημάτων και εκρηκτικά (HE) για την καταστολή πεζικού ή “μαλακών” στόχων όπως τα αθωράκιστα οχήματα.
Ορόσημο για το πρόγραμμα Lynx: Σε παραγωγή στην Ουγγαρία και… εμείς καθόμαστε
Η μέγιστη εμβέλεια του πυροβόλου φτάνει τα 3.000 μέτρα, ενώ η ταχυβολία του κυμαίνεται από 100 έως 200 βολές το λεπτό, ανάλογα με τη ρύθμιση. Το σύστημα περιλαμβάνει επίσης δευτερεύοντα οπλισμό, συνήθως ένα πολυβόλο 7,62 χιλιοστών, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση εγγύτερων απειλών ή την υποστήριξη πεζικού.
Ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα του Samson είναι η λειτουργία του με τηλεχειρισμό, χωρίς να εκτίθεται το πλήρωμα σε εχθρικά πυρά. Ο πύργος ενσωματώνει προηγμένα ηλεκτροπτικά συστήματα, όπως θερμικές κάμερες, κάμερες ημέρας και τηλεσκοπικά σκοπευτικά, που παρέχουν δυνατότητα παρατήρησης και εμπλοκής στόχων σε όλες τις καιρικές συνθήκες, μέρα και νύχτα.
Το σύστημα ελέγχου πυρός (FCS) είναι ψηφιακό και επιτρέπει την αυτόματη παρακολούθηση στόχων, τη διόρθωση της τροχιάς των βλημάτων και την ακριβή στόχευση ακόμα και σε κίνηση. Επιπλέον, ο πύργος μπορεί να εξοπλιστεί με αντιαρματικούς πυραύλους Spike, οι οποίοι προσφέρουν εμβέλεια πέραν των 4.000 μέτρων και δυνατότητα fire-and-forget, ενισχύοντας την ικανότητα του οχήματος να αντιμετωπίζει βαριά τεθωρακισμένα..
Η θωράκιση του πύργου είναι αρθρωτή, επιτρέποντας την προσθήκη επιπλέον προστασίας ανάλογα με τις απαιτήσεις της αποστολής. Συνήθως, προσφέρει προστασία επιπέδου STANAG 4569 Level 2 ή 3, δηλαδή αντοχή σε βλήματα μικρού διαμετρήματος (7,62 χιλιοστά) και θραύσματων από εκρήξεις. Ωστόσο, με την προσθήκη παθητικής ή ενεργητικής θωράκισης, το επίπεδο προστασίας μπορεί να αυξηθεί για να αντέχει σε μεγαλύτερες απειλές, όπως RPG-7.
Η Rafael, θα αναλάβει και την αναβάθμιση της θωράκισης του M113. Τα αρχικά M113A1/A2 διαθέτουν βασική θωράκιση από αλουμίνιο, η οποία προσφέρει ελάχιστη προστασία έναντι σύγχρονων απειλών, όπως αντιαρματικά βλήματα ή αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς (IED). Η πρόταση περιλαμβάνει την εγκατάσταση ενός νέου πακέτου, πιθανότατα αρθρωτού τύπου, που θα παρέχει προστασία 360 μοιρών έναντι RPG-7, IED και διατρητικών βλημάτων. Αυτό βασίζεται σε τεχνολογίες που έχουν δοκιμαστεί σε πραγματικές συνθήκες μάχης, όπως αναφέρει η Nimda και είναι πιθανό να περιλαμβάνει συνδυασμό παθητικής θωράκισης (π.χ. κεραμικά πλακίδια) και ενεργητικής (ERA).
Τα ηλεκτρονικά του οχήματος θα εκσυγχρονιστούν πλήρως, με την εγκατάσταση νέων συστημάτων επικοινωνίας, πλοήγησης και διαχείρισης μάχης (BMS). Το σύστημα διαχείρισης μάχης θα επιτρέπει τη δικτύωση του M113 με άλλες μονάδες του ΕΣ, όπως τα Leopard 2HEL, εξασφαλίζοντας καλύτερο συντονισμό και ανταλλαγή πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο. Επιπλέον, η Nimda προτείνει την αναβάθμιση του συστήματος διεύθυνσης και την εγκατάσταση ενάλλακτη υψηλότερης ισχύος, ώστε να υποστηρίζονται τα νέα ηλεκτρονικά και οπλικά συστήματα.
Ο εκσυγχρονισμός των M113 από τη Rafael και τη Nimda, είτε πλήρης όπως περιγράφηκε παραπάνω, είτε ως ένα υποσύνολο (δηλαδή χωρίς να επιλεγούν όλα τα στοιχεία του), αποτελεί μια λύση για τον Ελληνικό Στρατό, που θα ενισχύσει τη μηχανοκίνητη δύναμή του χωρίς το υπέρογκο κόστος απόκτησης νέων ΤΟΜΑ. To κόστους του κάθε οχήματος υπολογίζεται στα περίπου 2,5 με 3 εκατομύρια ευρώ έκαστο, χωρίς να υπολογιστεί η αγορά αντιαρματικών πυραύλων SPIKE, ούτε πυρομαχικών για το πυροβόλο. Αλλά οι επιτελείς του ΓΕΣ υπολογίζουν πως θα είναι φθηνότερο από την αναβάθμιση των Bradley Μ2Α2, πόσο μάλλον της προμήθείας νεών Lynx. Βέβαια, τα δυο τελευταία είναι καθαρόαιμα ΤΟΜΑ, ενώ το εκσυγχρονισμένο Μ113 παραμένει ισχυρά αναβαθμισμένο ΤΟΜΠ.
Έτσι, αν και δεν αποτελούν την ιδανική μακροπρόθεσμη λύση σε σχέση με νέα ΤΟΜΑ όπως το Lynx ή το Bradley, τα εκσυγχρονισμένα M113 θα δώσουν στον ΕΣ μια ενδιάμεση επιλογή, βελτιώνοντας την επιχειρησιακή του ετοιμότητα μέχρι να υπάρξουν οι πόροι για πιο φιλόδοξα προγράμματα.
