Μια συλλογή φωτογραφιών του φωτογράφου Gaston Chérau (1872-1937), ο οποίος είναι γνωστός σαν «χειριστής Κ» του γαλλικού στρατού στην Ανατολή, δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα. Πρόκειται για ένα μοναδικό ντοκουμέντο της παρουσίας του αγγλογαλλικού στόλου και των στρατευμάτων στον κόλπο της Γέρας και στα γύρω λιοχώραφα της Λέσβου, στα χρόνια του Α΄ παγκοσμίου πολέμου.
Σύμφωνα με το Λέσβιο ιστορικό Στρατή Χαραλάμπους, στις 16 Ιουλίου 1915 ο Συμμαχικός Αγγλογαλλικός στόλος που μέχρι τότε χρησιμοποιούσε ως βάση τον κόλπο της Γέρας, κατέλαβε όλο το νησί της Λέσβου. Μάλιστα την απόφαση αυτή ανακοίνωσε ο πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στις 14 Ιουλίου 1915 στον τότε πρωθυπουργό Γούναρη, ενώ παράλληλα υποσχόμενος ότι θα γίνουν σεβαστά τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας τα δε στρατεύματα θα αποσυρθούν όταν θα εκλείψουν οι λόγοι της κατάληψης. Ακολούθησε η κατασκευή στρατοπέδου αφού ο κατοχικός διοικητής Συνταγματάρχης Μας, ήταν Γάλλος.
Η Γαλλική κατοχική διοίκηση σε συνεργασία με το Αγγλικό ναυτικό δημιούργησε βάσεις υποστήριξης στην ξηρά για τις πλωτές μονάδες, στις παραλιακές θέσεις της Σκάλας Λουτρών, του Περάματος και των Παλαιών Λουτρών, θέσεις στην είσοδο του κόλπου της Γέρας. Επίσης έστησαν, στρατιωτικό νοσοκομείο εκστρατείας για την περίθαλψη των τραυματιών στη θέση «Χόβολα» 33 και νεκροταφείο.
«Εκτός από τα παραπάνω, λέει ο κ. Χαραλάμπους, κατασκεύασαν δρόμους για σύνδεση της παραλίας των Λουτρών με τις εσωτερικές εγκαταστάσεις (στρατόπεδο – νοσοκομείο και νεκροταφείο), ανέπτυξαν τηλεγραφικό καλώδιο για σύνδεση με τη Μυτιλήνη (υποπροξενεία γαλλικό και αγγλικό) και κατασκεύασαν διάφορα έργα προστασίας. Βασικό ζητούμενο για τη γαλλική διοίκηση ήταν η ασφάλεια των ναυτικών μονάδων που κατά διαστήματα ναυλοχούσαν μέσα στον Κόλπο της Γέρας για ανάπαυση και εφοδιασμό, μεταξύ της παραλίας των Λουτρών και του Περάματος και για τούτο:
– Τοποθέτησαν φυλάκιο ελέγχου των πλόων στο νησάκι των Πύργων της εισόδου του Κόλπου της Γέρας με πολυβόλο καθώς και ανθυποβρυχιακό δίκτυ μεταξύ του νησιού και της παραλίας.
– Τοποθέτησαν όπλα μακρού βεληνεκούς στη θέση «Καστρί» στην κορυφή του υψώματος ΝΑ του χωριού Λουτρά, από την οποία ελεγχόταν με πυρά η παραλία των Λουτρών και η θάλασσα».
Ας σημειωθεί ότι μεταξύ των άλλων που έμειναν στη Λέσβο ήταν και αποικιακά στρατεύματα της Γαλλίας, υπό τον συνταγματάρχη Δερβιέ, από τη Σενεγάλη και το Βιετνάμ. Στρατιώτες οι οποίοι εικονίζονται στις φωτογραφίες του φωτογράφου Gaston Chérau.
Πλέον από τις παραπάνω εγκαταστάσεις μένει ένα μνημείο που στήθηκε πάνω σε ένα σέτι στο λιοχώραφο, όπου βρίσκονταν το συμμαχικό νεκροταφείο. Πάνω του γράφει «Στους συντρόφους μας που πέθαναν. Η στρατιά της Ανατολής». Πριν πέντε χρόνια, ο χώρος συντηρήθηκε και τιμήθηκαν σε αυτόν τα 100 χρόνια από τη λήξη του μεγάλου πολέμου. Μετά, όλα ξαναξεχάστηκαν.
Σ. Μπαλάσκας
