Δεν είμαστε πολύ βέβαιοι γιατί ακόμη και σήμερα, στη Ρωσία γίνονται δημοσκοπήσεις για την απήχηση του… Ιωσήφ Στάλιν, αλλά αυτό κάνει εδώ και χρόνια, το γνωστό ρωσικό κέντρο κοινωνιολογικών μελετών Levada. Το οποίο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί και φιλοκυβερνητικό, μιας και κατά καιρούς έχει δεχθεί τις επικρίσεις (έως και χαρακτηρισμό ως «κέντρο πρακτόρων») της ρωσικής κυβέρνησης.
Στις μετρήσεις του Levada λοιπόν, του φετινού Ιουλίου, σεβασμό για τον «Πατερούλη» εκφράζει το 47% των ερωτηθέντων, ενώ μόλις 8% έχουν αρνητική γνώμη. Οι δηλώνοντες «αδιάφοροι» είναι στο 23%. Το ενδιαφέρον είναι πως η δημοφιλία του Στάλιν (που έχει πεθάνει από το 1953) αυξήθηκε σημαντικά από το 2019 και μετά. Μέχρι τότε και με στοιχεία εικοσαετίας, η καλή γνώμη κυμαινόταν μεταξύ 23% και 28%, αλλά το 2019 σκαρφάλωσε στο 41%, το 2021 στο 45% και το 2023, στην τωρινή δημοσκόπηση, στο 47%. Και μιλάμε για μια προσωπικότητα που μόλις 1% των Ρώσων δηλώνει πως «δεν τη γνωρίζω».
Θα μπορούσε αυτή η επιδοκιμασία μιας καθοριστικής για την σοβιετική/ρωσική ιστορία φιγούρας, ακόμη και 70 χρόνια μετά το θάνατο της, να συνδέεται και με την σημερινή πολιτική σκηνή της χώρας; Η πιο «επιφανειακή» ερμηνεία θα είναι να ταυτίσουμε Στάλιν και Πούτιν, ως δύο «ισχυρές-πατρικές-οραματικές» φιγούρες στο ρωσικό μυθικό, που η τρέχουσα επιδοκιμασία για τον ένα (Πούτιν) αντανακλά και στον ηγέτη της πρώιμης ΕΣΣΔ. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε πως οι μελέτες του Levada δείχνουν μια επιδοκιμασία του Πούτιν σε υψηλότατο ποσοστό της τάξης του 80% (!), ενώ η θετική γνώμη για την πορεία της χώρας φθάνει στο 60%.
Αναζητώντας ίσως λίγο βαθύτερα μια εξήγηση, πρέπει να σταθούμε στην ρωσική/σοβιετική ιστορία του 20ου αιώνα. Η οποία έχει 3 βασικά ορόσημα: προφανώς την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917, μετά τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο όπως λέγεται, δηλαδή την τρομακτική σε φόρο αίματος αντίσταση στην Ναζιστική εισβολή και μετά την θριαμβική αντεπίθεση που έφθασε στο Βερολίνο (1941-1945), και τέλος την περίοδο 50-60, όπου η ΕΣΣΔ έδειξε μια ραγδαία ανοικοδόμηση, αύξηση του βιοτικού επιπέδου, με μεγάλα τεχνικά και επιστημονικά επιτεύγματα, την διαστημική της «άνοιξη» και πολλά ακόμη. Προφανώς αναφέρουμε τα θετικά αυτών των περιόδων και όχι τα πολλά αρνητικά και αιματηρά, για να καταδείξουμε το εξής: Πως η σύγχρονη ιστορική σκιά της ΕΣΣΔ/Ρωσίας συμπλέκεται χρονικά και ειδικά με την εποχή Στάλιν (παρών και στα 3 ορόσημα και πρωταγωνιστής σε μεγάλο μέρος τους).
Άρα ίσως εδώ παρατηρούμε την αντίστροφη κοινωνική εκτίμηση: όπου ο Πούτιν επιδοκιμάζεται γιατί επικαλείται και ο ίδιος αλλά και θυμίζει μια «αναγεννητική-σταλινική» περίοδο της χώρας, η οποία «ξεπερνά φοβερούς κινδύνους και παγκόσμιους εχθρούς» για να χαράξει τον μοναχικό της δρόμο ως υπερδύναμη. Αυτό δηλαδή που ήταν το σοβιετικό αφήγημα των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα, τώρα αναβιώνει σε μεταμοντέρνα εκδοχή, ενδεδυμένο, όπως και τότε, με ηθικολογικό περίβλημα: Όπου η «εκφυλισμένη-ανήθικη Δύση που θέλει να μας καθυποτάξει» αλλά η ιστορική Ρωσία θα αντέξει (π.χ. τον σημερινό δικαιωματισμό) και θα κυριαρχήσει. Με μεγάλο μέρος της κοινωνίας να ζει το δυισμό, δυτικής εξωστρέφειας από τη μια (με όλα τα τεχνολογικά γκάτζετ, τους μοντερνισμούς, τον καταναλωτισμό, την καπιταλιστική οικονομία) αλλά παράλληλα και με εθνικιστική εσωστρέφεια, μια αντίφαση που ισορροπεί με το γνωστό ρωσικό αταβισμό και την παρηγορητική σλαβική στωικότητα.
