Σπάζοντας το Φράγμα του Ήχου: 71 χρόνια μετά ακούμε ακόμη το BOOM!

Το σχήμα του θύμιζε βολίδα των 0,50 –έτσι έπρεπε να είναι το αεροσκάφος που φιλοδοξούσε να περάσει το αόρατο «φράγμα» στο οποίο τσακίζονταν αεροπλάνα. Πολλοί πιλότοι δεν τα κατάφεραν διότι αγνοούσαν την ύπαρξη του Δαίμονα που ζούσε στο 1 Μαχ. Όμως στις 14 Οκτωβρίου 1947, λιγότερο από μήνα από την καθιέρωση της USAF ως ανεξάρτητο Όπλο, ένας νεαρός Σμηναγός κι ένα μικρό πορτοκαλί αεροπλάνο θα έγραφαν Ιστορία σπάζοντας το διαβόητο φράγμα του ήχου. Και τίποτα πια δεν θα ήταν το ίδιο.

Το πυραυλοκίνητο XS-1 της Bell ήταν το αεροπλάνο που θα αποδεχόταν την πρόκληση να παλέψει με τον Δαίμονα. Βαμμένο International Orange για να διακρίνεται καλύτερα από το έδαφος, διέθετε ενισχυμένη καλύπτρα διπλής επίστρωσης με εξωτερικό σκελετό και ήταν φορτωμένο με όργανα δοκιμών: παλμογράφο, μανόμετρο, επιταχυνσιόμετρο και αναμεταδότη δεδομένων τηλεμετρίας. Ο Σμηναγός Charles E. ‘Chuck’ Yeager που θα επιχειρούσε την πτήση προς το Άγνωστο το ονόμασε «Glamorous Glennis» προς τιμή της γυναίκας του, όπως τα P-51 που πετούσε στην Ευρώπη κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Yeager, άσσος με 11,5 επιβεβαιωμένες καταρρίψεις εκ των οποίων τις πέντε μέσα σε μια ημέρα, επελέγη από την USAF όχι μόνο επειδή ήταν ένας από τους καλύτερους πιλότους δοκιμών αλλά και λόγω της εξαιρετικής αντίληψης που είχε για κάθε τι μηχανικό. Στην φωτογραφία ποζάρει πριν την 9^η πτήση του Χ-1 με χρήση πυραυλοκινητήρα. Αυτή την πτήση όμως παραλίγο να την χάσει.

Σπάζοντας δύο πλευρά πριν σπάσει το φράγμα του ήχου: Δύο ημέρες πριν την προγραμματισμένη πτήση, ιππεύοντας με την γυναίκα του στην έρημο o Yeager έπεσε από το άλογο και χτύπησε άσχημα. Ο ίδιος περιγράφει σε tweet το συμβάν της 12^ης Οκτωβρίου 1947 ως εξής. «Η Glennis κι εγώ πήγαμε στης Pancho για φαγητό. Μετά, πήγαμε για ιππασία. Επιστρέφοντας κάναμε αγώνα αλλά κάποιος είχε κλείσει την πύλη. Το άλογό μου έστριψε, τράβηξα αρκετά G και έκανα μερικές τούμπες. Έσπασα μερικά πλευρά. Καθόλου αστείο».

Φοβούμενος ότι θα τον απομακρύνουν από την αποστολή, το εκμυστηρεύτηκε μόνο στην γυναίκα του και στον συνάδελφο και φίλο του, Σμηναγό Jack Ridley. Με δύο σπασμένα πλευρά, το κλείσιμο και η ασφάλιση της αποσπώμενης θύρας εισόδου του Χ-1 ήταν ένα θέμα αλλά οι πιλότοι δοκιμών διακρίνονται για την ανωτέρα αντίληψή τους. Ένα… σκουπόξυλο σε ρόλο μοχλού του επέτρεψε να ασφαλίσει την θύρα την κρίσιμη ημέρα. Δικαίως το θρυλικό σκουπόξυλο περιλαμβάνεται στο παλιό κιτ της Revell στην 1/32 ως αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας.

Το αεροπλάνο μπορούσε να απογειωθεί συμβατικά, ωστόσο για να εξοικονομηθεί καύσιμο επελέγη η μεταφορά του από ένα ειδικά τροποποιημένο B-29 που θα το έφερνε στο προβλεπόμενο ύψος των 25.000 ποδών (7.620 μ) για την δοκιμή. Από εκεί, το Χ-1 «θα έπεφτε σαν βόμβα» από το μητρικό σκάφος και ο πιλότος θα πυροδοτούσε τον κινητήρα για να αναρριχηθεί στο ύψος όπου θα επιτάχυνε για το σπάσιμο του φράγματος του ήχου.

Ο πυραυλοκινητήρας υγρών προωθητικών XLR11-RM-3 της Reaction Motors ή «Black Betsy», όπως τον έλεγαν οι μηχανικοί, ήταν ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί η αναγκαία ταχύτητα για το σπάσιμο του φράγματος του ήχου καθώς κανένας κινητήρας τζετ της εποχής δεν ήταν αρκετά ισχυρός γι’ αυτό. Ο XLR-11 διέθετε επικάλυψη αμιάντου γύρω από τις εξαγωγές και τέσσερεις διαδοχικά ενεργοποιούμενους θαλάμους καύσης που απέδιδαν συνολικά 6.000 λίβρες στατικής ώσης, μια πραγματική «κλωτσιά στον κ…» σύμφωνα με τον Yeager.

Με την άφεση από το αεροσκάφος-φορέα, το Χ-1 άρχισε άνοδο με γωνία 45^ο και την βελόνα του μαχόμετρου στο 0,85, κατόπιν στο 0,95… Στο κατώφλι του Μαχ τα χειριστήρια «πάγωσαν» προς στιγμήν καθώς το αεροπλάνο έπεφτε σε ένα «τείχος» κρουστικών κυμάτων. Στα 43.000 πόδια (13.000 μ) ένας θόρυβος σαν κεραυνός αντήχησε πάνω από την έρημο της Καλιφόρνια ενώ ο πιλότος ανέφερε από τον ασύρματο ότι πέρασε το 1.0 Mach και συνέχιζε «να ανεβαίνει σαν νυχτερίδα». Το Χ-1 είχε περάσει τα 700 μίλια την ώρα (1.127 χλμ/ώρα) ή 1,06 Μαχ κάνοντας τον Σμηναγό Yeager «πιο γρήγορο και από τον ήχο». Ο Δαίμονας είχε νικηθεί…

«Συγκεντρώνεσαι σε αυτό που κάνεις, για να κάνεις την καλύτερη δουλειά που μπορείς, μένοντας μακριά από δύσκολες καταστάσεις. Έτσι ήταν τα πράγματα με το Χ-1» θα πει αργότερα ο «ταχύτερος εν ζωή άνθρωπος στον κόσμο» όπως τον αποκάλεσε ο Τύπος της εποχής.

Η τέταρτη παράγραφος στην άκρως απόρρητη αναφορά του Σμηναγού Yeager περογράφει με λιτό, αεροπορικό ύφος, την στιγμή που το αεροπλάνο γίνεται υπερηχητικό. Για λόγους ασφαλείας, ο Yeager εκείνη την ημέρα χρησιμοποίησε από τον ασύρματο την συνθηματική φράση «Έϊ, Ρίντλυ, αυτό το μαχόμετρο συμπεριφέρεται παλαβά. Μόλις μου έφυγε εκτός κλίμακας» για να αναφέρει το πρώτο Mach busting σε ευθεία πτήση. Όσοι έπρεπε να καταλάβουν, κατάλαβαν.

Δευτερόλεπτα αργότερα τα καύσιμα του πυραυλοκινητήρα εξαντλήθηκαν. Ο Yeager οριζοντίωσε το Χ-1 πετώντας για 30΄΄ με 1,05 Mαχ και κατόπιν άρχισε την κάθοδο για προσγείωση στον ψημένο από τον ήλιο πυθμένα της αποξηραμένης λίμνης Rogers –αφού βεβαίως προηγήθηκαν μερικά victory rolls!

O Τύπος άργησε να το πάρει είδηση. «Μυστηριώδες αμερικανικό αεροπλάνο πιάνει την ταχύτητα του ήχου» ανέφερε το πρωτοσέλιδο της έκτακτης έκδοσης των Los Angeles Times στις 22 Δεκεμβρίου 1947. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα πρώτα σχετικά δημοσιεύματα κυκλοφόρησαν τουλάχιστον δύο μήνες μετά ενώ η USAF συνέχισε να κρατά την ιστορία απόρρητη μέχρι τον Ιούνιο του 1948. Ο Ψυχρός Πόλεμος είχε αρχίσει και δεν υπήρχε λόγος να ενημερωθούν άμεσα οι Κόκκινοι, έτσι δεν είναι;

Το Χ-1 πραγματοποίησε συνολικά 78 πτήσεις πάνω από τις εσχατιές της βάσης Muroc (μετέπειτα Edwards) φέρνοντας κάθε φορά νέες πολύτιμες πληροφορίες για τον καινούργιο, άγνωστο κόσμο πέρα από το 1 Μαχ. Με τον Yeager στα χειριστήρια στις 26 Μαρτίου 1948 το αεροπλάνο έκανε νέο ρεκόρ, πιάνοντας σε ύψος 71.900 ποδών (21.900 μ) τα 957 μίλια την ώρα (1.540 χλμ/ώρα) ή 1,45 Μαχ. Ήταν το μεγαλύτερο ύψος και ταχύτητα που επιτύγχανε επανδρωμένο αεροσκάφος μέχρι τότε.

Ο George Welch, δοκιμαστής πιλότος της North American, θεωρείται ότι έσπασε το φράγμα του ήχου πριν τον Yeager, με το πρωτότυπο XP-86 Sabre στις 1 Οκτωβρίου 1947. Ωστόσο το αεροπλάνο βρισκόταν σε βύθιση. Δύο εβδομάδες αργότερα, μισή ώρα πριν την ιστορική πτήση του Σμηναγού Yeager, το επανέλαβε –και πάλι σε βύθιση. Όμως ο Yeager έσπασε το φράγμα του ήχου σε ευθεία πτήση.

Οι φήμες λένε ότι η USAF κατάφερε να «θάψει» τις πληροφορίες για τις πτήσεις του Welch ώστε το ρεκόρ να πιστωθεί σε πιλότο της Αεροπορίας και όχι σε πολίτη. Το XP-86 πέτυχε επισήμως υπερηχητική ταχύτητα στις 26 Απριλίου 1948. Ο Welch, ένας από τους ελάχιστους Αμερικανούς πιλότους που κατάφεραν να απογειωθούν από το Περλ Χάρμπορ την ημέρα της ιαπωνικής επίθεσης καταρρίπτοντας ή προκαλώντας ζημιές σε τουλάχιστον τέσσερα ιαπωνικά αεροπλάνα, τελείωσε τον πόλεμο με 16 kills στο ενεργητικό του. Στην Κορέα ως πολίτης εκπαιδευτής κατέρριψε αρκετά MiG-15, ανεπισήμως φυσικά.

Η τύχη του τελείωσε στις 12 Οκτωβρίου 1954, όταν το ένατο F-100A-1-ΝΑ παραγωγής που πετούσε για να δοκιμάσει τα σχεδιαστικά όρια του αεροσκάφους διαλύθηκε στο αέρα βγαίνοντας με 7,3 g από βύθιση κατά την οποία είχε πιάσει 1,55 Μαχ. Ο Yeager πετούσε το συνοδό αεροσκάφος chase. Κανείς δεν είπε ότι η δουλειά των δοκιμαστών πιλότων είναι εύκολη. Τώρα ξέρετε γιατί το έμβλημα στην φόρμα των πιλότων στην Edwards γράφει Ad Inexplorata, Προς το Άγνωστο. Γιατί εκεί πηγαίνουν εν γνώσει τους μόνο οι Κατάλληλοι Άνθρωποι.

Στην αριστερή κονσόλα του Χ-1 υπάρχει ακόμη το αυτόγραφο του Σμηναγού Yeager για να θυμίζει την ημέρα που νικήθηκε ο Δαίμονας. Το αεροπλάνο που άλλαξε την Αεροπορία εκτίθεται στο National Air and Space Museum στην Ουάσιγκτον και ο Yeager το επισκεπτόταν συχνά, έχοντας υπογράψει πολλές φορές στο εσωτερικό του. Δίπλα στην αρχική υπογραφή διακρίνεται ένα δεύτερο αυτόγραφό του το οποίο προσέθεσε τον Οκτώβριο του 1997, μετά το Mach busting με F-15E για τον εορτασμό της 50^ης επετείου της πρώτης υπερηχητικής πτήσης.

To X-1 βρίσκεται στο NASM από το 1950 ενώ μετά την μεταφορά του το 1975 στις νέες εγκαταστάσεις αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά του εκθέματα. Στις επισκέψεις του στο Μουσείο ο Yeager παραπονιόταν συχνά ότι το αεροπλάνο «έχει λάθος βάψιμο» καθώς στις επάνω επιφάνειες έφερε λευκό χρώμα το οποίο είχε προστεθεί λίγο μετά την πτήση της 14^ης Οκτωβρίου για λόγους υψηλής διακριτότητας. Και ο Yeager ήξερε να ακούγεται. Σύντομα οι υπεύθυνοι αποκατέστησαν χρωματικά το Χ-1 στην εμβληματική του βαφή ώστε να μοιάζει όπως ήταν την ημέρα του πρώτου sonic boom το 1947.

Έχω ξεχάσει πια πόσες φορές έχω δει την ταινία The Right Stuff αλλά ποτέ δεν ξέχασα το Χ-1 που γνώρισα από την μεγάλη οθόνη. Όταν κατά την απόσυρση των F-104G στον Άραξο το ’93 οι χειριστές της 336Μ του… έδωσαν και κατάλαβε, με τα sonic boom να αντηχούν πάνω από τον Πατραϊκό σαν μακρινές βροντές, δεν μπόρεσα να μην σκεφτώ για μια στιγμή τους πρωτοπόρους σαν τον Yeager και το μικρό πορτοκαλί αεροπλάνο που το έκαναν αυτό πραγματικότητα.

To πειραματικό X-1 οδήγησε την Αεροπορία κυριολεκτικά σε μια νέα εποχή. «Το πραγματικό φράγμα δεν ήταν στον ουρανό αλλά στην γνώση και την εμπειρία μας γύρω από την υπερηχητική πτήση» είχε πει κάποτε ο Πτέραρχος Yeager. Τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν τότε όχι μόνο για την πτήση πέρα από το Mach 1 αλλά και για τις ταχύτητες στην επίσης άγνωστη διηχητική περιοχή, βρήκαν εφαρμογή και στις πολιτικές πτήσεις επιτρέποντας να ταξιδεύουμε ταχύτερα, μακρύτερα και ασφαλέστερα. Την επόμενη φορά που θα κοιτάτε την γη από ένα αεροπλάνο, απλώς σκεφτείτε το.
 
Αλέξανδρος Θεολόγου
 
 
Πρώτη δημοσίευση 14/10/2018