Αίσθηση έχει προκαλέσει δημοσίευμα της ουκρανικής σελίδας dialog.ua, που επικαλείται συνέντευξη του στρατιωτικού αναλυτή Γιούρι Φεντόροφ, που με την σειρά του παραθέτει στοιχεία από την ολλανδική ιστοσελίδα Οryx. Σύμφωνα με αυτό λοιπόν, μετά από καταμέτρηση των ρωσικών απωλειών από τον Φεβρουάριο του 2022 όταν και ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο ρωσικός Στρατός έχει χάσει τόσα πολλά άρματα μάχης, όσα ποτέ σε μία και μόνο στρατιωτική σύγκρουση στη σύγχρονη ιστορία της. Αναφέρεται μάλιστα ότι η πάλαι ποτέ κραταιά υπερδύναμη των τεθωρακισμένων έχει απομείνει με μόλις 400 άρματα μάχης. Είναι δυνατόν κάτι τέτοιο;
Ποιες είναι οι απώλειες Ουκρανών και Ρώσων; Όλοι «πυροβολούν» την αλήθεια
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το δημοσίευμα αναφέρονται τα εξής:
«…η Ρωσία έχει απωλέσει κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων 13.500 στρατιωτικά οχήματα κάθε είδους, άρματα μάχης, τεθωρακισμένα οχήματα, φορτηγά κι άλλα. Ανάμεσα τους 2.500 άρματα μάχης από τα συνολικά 2.900 που υπήρχαν στην αρχή του πολέμου με την Ουκρανία. Έτσι, ο ρωσικός στρατός έχει απομείνει μόνο με 400 άρματα μάχης. Πρόκειται για περισσότερο από το 86% του συνολικού αριθμού των αρμάτων μάχης που είχε στη διάθεσή του ο ρωσικός Στρατός πριν την εισβολή στην Ουκρανία την 24η Φεβρουαρίου 2022.»
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Oryx, οι απώλειες των ρωσικών τεθωρακισμένων οχημάτων στην Ουκρανία είναι πρωτοφανείς, αφού ποτέ στο παρελθόν η Ρωσία δεν έχει χάσει ποτέ τόσα πολλά άρματα μάχης σε μία μόνο σύγκρουση. Οι απώλειες αρμάτων αναφέρεται πως είχαν σημαντικό αντίκτυπο στην ικανότητα του ρωσικού στρατού να πολεμήσει στην Ουκρανία.
Επισημαίνεται πως το Oryx είναι μία ανεξάρτητη ιστοσελίδα στρατιωτικών αναλύσεων και ερευνών, που ειδικεύεται στην παρακολούθηση των απωλειών ρωσικού στρατιωτικού εξοπλισμού στην Ουκρανία. Χρησιμοποιεί διάφορες πηγές πληροφοριών, μεταξύ των οποίων δορυφορικές εικόνες από εμπορικούς παρόχους, ανοικτά δεδομένα και αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και με όλα αυτά έχει καταφέρει να κάνει αρκετά αξιόπιστη αριθμητική εκτίμηση των απωλειών του ρωσικού στρατού. Και παρόλο που οι εκτιμήσεις του δεν είναι απόλυτες, δίνουν μία αρκετά ακριβή εικόνα της κατάστασης στο ουκρανικό μέτωπο αποτυπώνοντας τις απώλειες του ρωσικού Στρατού.
Είναι όμως τα πράγματα τόσο απλά όσο περιγράφονται; Ενώ σαφώς ισχύει το γνωμικό λέει πως οι αριθμοί λένε πάντα την αλήθεια, αυτό δεν σημαίνει ότι λένε ολόκληρη την αλήθεια. Αξίζει τον κόπο λοιπόν να αναπτύξουμε περαιτέρω.
Ο ρωσικός Στρατός είχε πράγματι πολύ μεγάλες απώλειες στην διάρκεια των επιχειρήσεων και όχι μόνο από υλικό που καταστράφηκε από τους αμυνόμενους, αλλά και υλικό που απλώς εγκαταλείφθηκε από τους χειριστές του και στην συνέχεια καταλήφθηκε από τις ουκρανικές δυνάμεις, και κατά περίπτωση εντάχθηκε σε χρήση με αυτές. Άλλωστε ήδη από τις πρώτες φάσεις της εισβολείς, οι δυτικές δυνάμεις έσπευσαν να εφοδιάσουν την Ουκρανία όχι με άρματα μάχης, αφού κάτι τέτοιο δεν ήταν τότε εφικτό, αλλά με τεράστιες ποσότητες σύγχρονων αντιαρματικών πυραύλων ώστε να είναι εφικτή η άμυνα ενάντια στα ρωσικά τεθωρακισμένα.
Το αποτέλεσμα ήταν πως για κάθε σύγχρονο (Τ-90Μ) ή αναβαθμισμένο (Τ-72Β3) ρωσικό άρμα μάχης που εισερχόταν σε ουκρανικό έδαφος αντιστοιχούσαν πολλαπλάσια σύγχρονα δυτικά αντιαρματικά (Javelin, NLAW, Milan κ.ά.), που τα περίμεναν. Και όπως πράγματι αποδείχθηκε, τα ρωσικά άρματα ήταν ανεπαρκή στα δυτικά αντιαρματικά και περίπου ένα χτύπημα από αυτά ισοδυναμούσε και με καταστροφή του ρωσικού άρματος και το θάνατο του πληρώματός του. Εκ των υστέρων μάλιστα υιοθετήθηκε η λύση αυτοσχέδιων «στεγάστρων» από μεταλλικά πλέγματα, αλλά και αυτά αποδείχθηκαν ανεπαρκή, πλην ενάντια σε πλήγματα με βομβίδια διασποράς. Συνεπώς οι μεγάλες απώλειες αρμάτων μάχης είναι κάτι αληθές που δεν αμφισβητείται. Να έμεινε όμως ο ρωσικός Στρατός μόνο με 400 άρματα; Είναι δυνατόν;
Ρωσικά T-62 πέφτουν σε ουκρανικά χέρια καθημερινά, μήπως “τελείωσαν” τα Τ-72/Τ-80/Τ-90;
Ο αριθμός αυτός φαντάζει υπερβολικά μικρός για δυο προφανείς λόγους: Πρώτον γιατί η ρωσική βιομηχανία επιτάχυνε την κατασκευή καινούριων αρμάτων στις υπάρχουσες γραμμές παραγωγής και δεύτερον γιατί ξεκίνησε την ενεργοποίηση κι επαναφορά σε υπηρεσία αποθηκευμένων που είχε σε εφεδρεία (παλαιότερα σχέδια, κυρίως Τ-62/64 και Τ-72).
Ειδικά όσον αφορά το δεύτερο, ο ρωσικός Στρατός έχει σε εφεδρεία πολλές χιλιάδες αρμάτων, κληρονομία από εποχές ΕΣΣΔ, που κάποτε την καθιστούσαν το απόλυτο φόβητρο την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, με αναλογίες αρμάτων σε σύγκριση με το ΝΑΤΟ σχεδόν 10 προς 1… Ωστόσο αυτά τα δυο ισχύουν μεν, μόνο εν μέρει δε, οπότε αν τα δεχτούμε και τα λάβουμε κυριολεκτικά υπόψιν θα φτάσουμε μοιραία σε λάθος συμπεράσματα.
Όσον αφορά την παραγωγή καινούριων αρμάτων μάχης, τα πράγματα δεν είναι τόσο ρόδινα όσο διαδίδουν οι Ρώσοι και σίγουρα θα ήθελαν να πιστεύουν. Η παραγωγή τους αρχικά είναι πολύ κοστοβόρα, ενώ οι ανάγκες είναι παντου ασφυκτικά πιεστικές, όχι ειδικά στην προμήθεια καινούριων αρμάτων μάχης. Ενώ ο προϋπολογισμός, παρόλο που η χώρα βρίσκεται σε καιρό πολέμου, δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει άνευ ορίων όλες τις ανάγκες που υπάρχουν, ειδικά δεδομένου ότι πολύ μεγάλο μέρος των πάγιων εσόδων – από τις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων στη Δύση – έχουν μειωθεί ή δεν υπάρχουν πια.
Αν τα χρήματα δεν ήταν πρόβλημα, πιθανον (για τα Τ-90Μ μιλώντας) θα βλέπαμε όχι μία γραμμή παραγωγής να ασφυκτιά αλλά και στήνεται και δεύτερη για να ανταποκριθεί στις ανάγκες, δεδομένου ότι οι απώλειες είναι περισσότερες από τα καινούρια άρματα αφενός, και υπάρχουν και συμβόλαια με εξαγωγικούς πελάτες (Αλγερία, Ινδία) που πρέπει να τιμηθούν αφετέρου. Άλλωστε είχαμε και αναφορές ότι υπήρξαν περιπτώσεις που ο ρωσικός Στρατός προκειμένου να ανταποκριθεί στις πιεστικές ανάγκες του μετώπου, αναγκάστηκε να «αρπάξει» άρματα Τ-90, που μόλις έβγαιναν από τη γραμμή παραγωγής προοριζόμενα για τον ινδικό Στρατό!
Ενισχύονται οι ρωσικές δυνάμεις με άρματα μάχης T-73B3M & T-90M
Ακόμα κι όταν τα χρήματα δεν ήταν πρόβλημα πριν μερικά χρόνια, η ταχεία παραγωγή πάλι δεν θα ήταν εφικτή, τουλάχιστον σε ικανοποιητικούς ρυθμούς, λόγω της δυσκολίας προμήθειας κρίσιμων απαρτίων από την διεθνή αγορά, κυρίως σε ό,τι αφορά ηλεκτρονικά συστήματα. Σε αυτά, η Ρωσία βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό σε εισαγωγές από δυτικές εταιρείες, στις οποίες απέκτησε πρόσβαση μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, και την έχασε σταδιακά, αρχικά μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και πλέον μετά την εισβολή στην υπόλοιπη Ουκρανία. Σήμερα έχουν βρεθεί εναλλακτικές πηγές προμήθειας των περισσότερων από τα απάρτια αυτά, αλλά είτε πρόκειται για πιο παλιά μοντέλα που μπορούν να παραχθούν εγχωρίως, είτε κατώτερων προδιαγραφών από προμηθευτές στην Ασία (Κίνα, ακόμη και το Ιράν ή η Βόρεια Κορέα).
Ενδεικτικά, η συλλογή ελέγχου πυρός του T-90M αποτελείται από μία σειρά υποσυστήματα και θερμικούς αισθητήρες ημέρας και νύχτας, μετρητές ταχύτητας ανέμου και πίνακα ελέγχου με οθόνες πολλαπλών χρήσεων. Όλη αυτή όταν ξεκίνησε η παραγωγή της το 2000, κατασκευάζονταν στην Ρωσία σε ποσοστό μόλις 40%. Το υπόλοιπο 60% ήταν πιο εύκολο, γρήγορο και φτηνό να γινόταν εισαγωγή από το εξωτερικό… Πριν 5 χρόνια, το ποσοστό αυτό εν όψει των δυτικών κυρώσεων είχε φτάσει στο 80% των υποσυστημάτων της. Δηλαδή σε κάθε περίπτωση δεν υπάρχει 100% αυτάρκεια κι έτσι υπάρχει μόνιμη ανάγκη αναζήτηση εναλλακτικών προμηθευτών που αναμενομενα καθυστερεί την απρόσκοπτη παραγωγή ολοκληρωμένων αρμάτων μάχης…
Αυτή τη στιγμή η δυναμικότητα της γραμμής παραγωγής των Τ-90Μ σύμφωνα με ανοιχτές πηγές και με λειτουργία 12 και 14 ώρες με κυλιόμενες βάρδιες, φτάνει τα 20 καινούρια Τ-90Μ το μήνα (αξίζει να σημειωθεί πως ολόκληρος ο ρωσικός Στρατός πριν την εισβολή είχε παραγγελίες για μόλις 30 νέα Τ-90Μ), που δεν είναι αρκετά ούτε για το μέτωπο, ούτε για εξαγωγές. Επιπλεόν ούτε τα περιθώρια περαιτέρω αύξησης του ρυθμού παραγωγής είναι μεγάλα, διότι απαιτείται επιπλέον εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό, που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει και θα πρέπει να εκπαιδευτεί.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με αισιόδοξες ουκρανικές εκτιμήσεις, ο ρωσικός Στρατός χάνει περί τα 150 άρματα κάθε τύπου στο μέτωπο κάθε μήνα, που όχι τα μισά έστω και ένα τρίτο μόνο να είναι, παραμένουν περισσότερα από τα νέας κατασκευής που μπορεί να προμηθεύσει το εργοστάσιο. Εξάλλου σύμφωνα με εκπεφρασμένες ανάγκες (δηλώσεις του ίδιου του Βλαντιμίρ Πούτιν φέτος τον Μάρτιο), η Ρωσία χρειάζεται 1.600 Τ-90Μ (καινούρια και αναβαθμισμένα στο πρότυπο -Μ) σε ένα χρόνο, οπότε ακόμα κι υπό ιδανικές συνθήκες οι αριθμοί «δεν βγαίνουν». Δηλαδή ναι μεν η Ρωσία παράγει (παρά τις δυσκολίες και το εμπάργκο) καινούρια άρματα, αλλά αυτά δεν είναι αρκετά για να αναπληρώσουν τις απώλειες.
Όσον αφορά τώρα την ενεργοποίηση παλαιότερων αρμάτων μάχης, εδώ η κατάσταση είναι διφορούμενη. Ας δούμε γιατί.
Οι Ρώσοι “σκάβουν” στις αποθήκες και στέλνουν 800 T-62 στην Ουκρανία
Ναι μεν η Ρωσία διαθέτει πολλές χιλιάδες αρμάτων μάχης σε αποθήκευση, όμως η ενεργοποίηση κι επαναφορά τους σε υπηρεσία δεν είναι απροβλημάτιστη διαδικασία. Αφενός μεν η ενεργοποίηση «σαπισμένων» αρμάτων μάχης που βρίσκονται σε ακινησία για δεκαετίες, απλώς για να πάρουν μπροστά μόνο εύκολη υπόθεση δεν είναι – αν πρόκειται να γίνει σωστά και να αποδώσει αξιόπιστο όχημα. Το πραγματικό πρόβλημα όμως είναι ότι για να μπορέσει ένα άρμα της δεκαετίας του 60 κι 70 να σταθεί στο σύγχρονο πεδίο μάχης. θα χρειαστεί ένα σεβαστό πακέτο αναβάθμισης και για την θωράκισή του και για τα υπόλοιπα υποσυστήματά του που με την σειρά του θα απαιτήσει επιπλέον χρόνο και χρήμα. Ακόμα και μετά από αυτό, δεν είναι δυνατόν άρματα με πυροβόλο 100 κι 115 χλστ. να αποδώσουν απέναντι σε σύγχρονα δυτικά άρματα που έχει παραλάβει η Ουκρανία με πυροβόλο 120 χλστ.
Ωστόσο μέχρι σήμερα τέτοια άρματα (Τ-62), έχουν σταλεί στην Ουκρανια κατά εκατοντάδες, σε μία προσπάθεια όχι να αντιπαρατεθούν με τα αντίστοιχα δυτικά, αλλά να χρησιμοποιηθούν σε ενίσχυση των αμυντικών κι επιθετικών ενεργειών του ρωσικού πεζικού, καθαρά δηλαδή ως οχήματα υποστήριξης πεζικού και από κοινού με αυτό, όχι δηλαδή για αρματομαχίες, αφού αυτό θα ήταν καθαρή τρέλα. Έτσι τουλάχιστον αποδεσμεύονται πιο σύγχρονα άρματα για να διατεθούν σε άλλες επιχειρήσεις πρώτης γραμμής. Οπότε εδώ τίθεται το έρωτημα το αν και κατά πόσο αυτά τα ας πούμε «δευτερεύοντα» άρματα θα έπρεπε να προσμετρηθούν στο συνολικό αρματικό δυναμικό. Οι ίδιοι οι Ρώσοι πάντως σίγουρα τα προσμετρούν και έτσι παρουσιάζουν μεγαλύτερο αριθμό.
Περιμένοντας τα Armata, η Ρωσία προς το παρόν παραλαμβάνει αναβαθμισμένα T-72B3…
Η αλήθεια όμως όπως απεικονίζεται στην πράξη είναι πως από αυτά τα άρματα μόνο τα Τ-72 αναβαθμισμένα στο πρότυπο Β3, μπορούν να λειτουργήσουν με κάποιες αξιώσεις στο σύγχρονο πεδιο μάχης και πράγματι από αυτά προέρχεται ένα μεγάλο μέρος των αρμάτων μάχης που επανέρχονται από αποθήκευση. Και αυτά ωστόσο έχουν αποδειχθεί ανεπαρκή απέναντι τόσο στα δυτικά αντιαρματικά συστήματα, όσο και στα δυτικά άρματα μάχης, αφού ειδικά την πρώτη περίοδο της ρωσικής εισβολής οι απώλειές τους ήταν συνηθισμένο φαινόμενο.
Τι συμβαίνει λοιπόν τελικά και ποια είναι η πραγματικότητα. Η πρώην κραταιά υπερδύναμη ΕΣΣΔ είχε στο απόγειο της δύναμής της λίγο πριν τη διάλυσή της, πάνω από 50.000 άρματα μάχης και τρία εκατομμύρια προσωπικό και λίγο πριν την εισβολή στην Ουκρανία είχε 2.900 ενεργά άρματα μάχης. Είναι δυνατόν παρά τις απώλειες να έπεσε στα μόλις 400 άρματα; Η απάντηση όπως είδαμε παραπάνω είναι εξαιρετικά πολυσύνθετη για να απαντηθεί με ένα ναι ή με ένα όχι.
Στο τέλος της ημέρας και ανεξάρτητα από την τελική έκβαση που θα έχει η στρατιωτική αναμέτρηση στην Ουκρανία, η πραγματικότητα είναι πως η Ρωσία έχει γονατίσει οικονομικοτεχνικά και αυτή τη στιγμή «τρώει από τα έτοιμα», δηλαδή αναλώνει άρματα μάχης της εφεδρείας της. Η Ουκρανία από την πλευρά της αν αντέχει ακόμα και δεν έχει καταρρεύσει, είναι ξεκάθαρα λόγω της σχεδόν άνευ όρων στρατιωτικής βοήθειας που λαμβάνει από την Δύση που της έχει επιτρέψει να σημειώσει κάποιες σημαντικές επιτυχίες, όχι όμως και να κρίνει την έκβαση του πολέμου.
Ουσιαστικά θα μπορούσε να πει κανείς πως πρόκειται για ένα πόλεμο φθοράς στον οποίο θα λυγίσει πρώτος εκείνος που θα ξεμείνει από υλικό. Η μεν Ουκρανία δέχεται ροή σύγχρονων αρμάτων μάχης από την Δύση αλλά όχι σε ικανούς αριθμούς (που εξάλλου δεν θα μπορούσε και να επανδρώσει έγκαιρα) και κυριολεκτικά κρέμεται από την ροή αυτή. Η δε Ρωσία μπορεί και παράγει μόνη της μικρούς αριθμούς (σε σχέση με τις απώλειες), σύγχρονων αρμάτων μάχης, κι έχει προς το παρόν την ικανότητα να επαναφέρει σε υπηρεσία αρκετά αποθηκευμένα.
Πόλεμος στην Ουκρανία: Οι εξοντωτικές απώλειες υλικού και από τις δύο πλευρές
Επομένως, ακόμα και αν υπάρξει κάποια στιγμή που όντως η Ρωσία θα έχει μείνει κυριολεκτικά με 400 άρματα μάχης, αυτό από μόνο του δεν θα σημαίνει πολλά, γιατί θα έχει ικανότητα εκ των ενόντων να αποκτήσει επιπλέον καινούρια ή μεταχειρισμένα άρματα μάχης από τα εργοστάσια και τις αποθήκες της αντίστοιχα. Όμως όσο η Ρωσία περιμένει να «κουραστούν» οι σύμμαχοι της Ουκρανίας, οι δικές της εφεδρείες εξαντλούνται αντίστοιχα, δηλαδή τα περιθώρια δεν είναι απεριόριστα. Σχεδόν θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς πως η βοήθεια που δέχεται η Ουκρανία αποσκοπεί ακριβώς σε αυτό, στην εξάντληση των ρωσικών εφεδρειών… Πότε θα συμβεί αυτό; Πραγματικά, άγνωστο. Δεν είναι αγώνας 100 μέτρων, αλλά υπερμαραθώνιος, και για τους δυο αντιπάλους.
