Του Βασίλη Πια, ΠΤΗΣΗ, Τεύχος 116, Σεπτέμβριος 1994
Στις 30 ΜαΪου 1942, ο επικεφαλής της Διοίκησης Βομβαρδισμού της RAF, πτέραρχος Άρθουρ Χάρις, δίνει εντολή σε χίλια βομβαρδιστικά να ισοπεδώσουν μία από τις μεγαλύτερες γερμανικές πόλεις, την Κολωνία. H επίθεση αυτή διχάζει ακόμη και σήμερα όσον αφορά τη σκοπιμότητά της, ιδιαίτερα υπό το πρίσμα των χιλιάδων νεκρών ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό. Παρακάτω παρουσιάζεται η επιχείρηση αυτή που αποτέλεσε το προοίμιο των συμμαχικών στρατηγικών βομβαρδισμών εναντίον της Ναζιστικής Γερμανίας.
O Άρθουρ Χάρις αναλαμβάνει τη Διοίκηση Βομβαρδισμού από το Φεβρουάριο του 1942 και τολμά κάτι που δεν έκανε ο προκάτοχός του: ισοπεδώνει με τα βομβαρδιστικά του μεγάλες γερμανικές πόλεις, αδιαφορώντας για τις εκατόμβες θυμάτων ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό, πολίτες, γυναίκες και παιδιά.
Το αρχηγείο της διοίκησης βρισκόταν μερικά χιλιόμετρα έξω από το Λονδίνο, σε μια περιοχή γεμάτη από οξιές, είκοσι δυο μέτρα κάτω από το έδαφος, τέλεια προφυλαγμένο από τις επιθέσεις της Λουφτβάφε. Σ’ αυτό λοιπόν το αντιαεροπορικό καταφύγιο-αρχηγείο, νωρίς το πρωί της 23ης Φεβρουαρίου 1942, κατευθύνθηκε για να αναλάβει τα καθήκοντά του ο πτέραρχος ‘Άθουρ Χάρις. Το τυπικό παράδοσης-παραλαβής προέβλεπε πέρα από τις επίσημες στολές και την παράταξη όλου του προσωπικού που υπηρετούσε εκεί, μπροστά στο νέο αρχηγό.
Όμως διαρκούντος του πολέμου, ακόμα και η RAF έπρεπε να ξεχάσει τέτοιες πολυτέλειες. Παρόλα αυτά, ο Άρθουρ Χάρις φορούσε το καλό του πουκάμισο, με τις αναδιπλώμενες μανσέτες, τα επίχρυσα μανικετόκουμπα και την καρφίτσα στο γιακά, που τόνιζε τη μαύρη γραβάτα του, και το παγωμένο σαν Εσκιμώου πρόσωπό του. Μέσα από τους δαιδαλώδεις διαδρόμους, κατευθύνθηκε στο γραφείο τού μέχρι πρότινος αρχηγού της διοίκησης, πτεράρχου Τσαρλς Πόρταλ.
Μέχρι το τέλος του πολέμου σ εκείνο το στενόμακρο, χαμηλοτάβανο γραφείο, ο Χάρις θα έπαιρνε τις πλέον κρισιμότερες αποφάσεις, για αυτόν και για τους άνδρες της Διοίκησης Βομβαρδισμού.O πτέραρχος Πόρταλ, ένας ψηλός, ξερακιανός άνδρας, με πλακουτσωτή μύτη, που δεν έδειχνε καν τα πενήντα του χρόνια, χαιρέτησε τον Χάρις, σαν να τον έβλεπε για πρώτη φορά σε έναν αγώνα γκολφ, και μετά τις τυπικές φιλοφρονήσεις ο Πόρταλ μπήκε αμέσως στο θέμα του. “Υποθέτω, αγαπητέ Χάρις, ότι είναι πλήρες ξεκαθαρισμένο πως σημεία στόχοι από εδώ και πέρα θα είναι κατοικημένες περιοχές και όχι για παράδειγμα ναυπηγεία ή εργοστάσια αεροσκαφών”.
H απόφαση αυτή, που είχε ληφθεί έπειτα από τη συγκατάθεση του υπουργείου Στρατιωτικών, ενθουσίασε τον Χάρις, που δεν έβλεπε τη στιγμή για να την πραγματοποιήσει. Αφότου εγκαταστάθηκε για τα καλά στην “τρύπα”, όπως είχε ονομαστεί το αρχηγείο της διοίκησης, δεν άργησαν και οι πρώτες πολύωρες συσκέψεις με τους επιτελείς του. Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι φωνές του ακούγονταν από το γραφείο επιχειρήσεων στα διπλανά γραφεία χαρτών και ασυρμάτου. Οι νεότεροι αξιωματικοί τον θαύμαζαν, αλλά και τον φοβόντουσαν ταυτόχρονα, μια και ποτέ δεν μπορούσαν να μαντέψουν τι έκρυβε στο μυαλό του, πίσω από το απαθές του πρόσωπο.
Αυτή η ατμόσφαιρα επικρατούσε και εκείνο το Σάββατο της 30ης ΜαΪου 1942, την ημέρα που ο Χάρις πήρε τη μεγάλη απόφαση. Λίγο πριν τις εννέα το πρωί, έπειτα από ένα μικρό περίπατο στο δάσος, βρισκόταν ήδη στο γραφείο επιχειρήσεων, για την καθιερωμένη σύσκεψη με τους επιτελείς του, όπου θα καθοριζόταν ο στόχος εκείνης της νύχτας. Σαν ενδεικνυόμενοι στόχοι από το υπουργείο Στρατιωτικών είχαν δοθεί, από τα μέσα Φεβρουαρίου, τέσσερις πόλεις: Έση, Ντούισμπουργκ, Ντίσελντορφ και Κολωνία. Τώρα λοιπόν στον Άρθουρ Χάρις δινόταν η ευκαιρία να πραγματοποιήσει μέρος του σχεδίου. Να ισοπεδώσει δηλαδή ολοκληρωτικά μέσα σε μια νύχτα, μια μεγάλη γερμανική πόλη. Το ρίσκο για μια τέτοια επιχείρηση ήταν αρκετά μεγάλο. O Χάρις υπολόγιζε να στείλει πάνω από την πόλη-στόχο το λιγότερο χίλια βομβαρδιστικά διαφορετικών τύπων. Προκειμένου να πετύχει το σκοπό του, δε δίστασε να στείλει ακόμα και μοίρες βομβαρδισμού που βρίσκονταν στα πρώτα στάδια εκπαίδευσης.
O καιρός εκείνη την ημέρα δεν ήταν καθόλου ευνοϊκός για μια επιχείρηση τέτοιας κλίμακας. Αυτό άλλωστε διαπίστωνε και ο αξιωματικός μετεωρολόγος, που όρθιος μπροστά στο οβάλ γραφείο τού έδινε το δελτίο προγνώσεως. O αρχηγός της Διοίκησης Βομβαρδισμού παρέμεινε όμως συνεχώς συνοφρυωμένος, χωρίς να ρίξει ούτε μια ματιά στον νεαρό αξιωματικό. Διαισθανόταν ότι τα περιθώρια που είχε για την πραγματοποίηση της επιχείρησης ήταν πολύ στενά. Από τη μια, ο άσχημος καιρός θα καθιστούσε τρομερά επικίνδυνη την προσγείωση των βομβαρδιστικών στην επιστροφή και από την άλλη μια επιπλέον αναβολή της επιχείρησης, σαν και αυτές που είχαν συμβεί τελευταία, θα εξυπηρετούσε αυτούς που εναντιώνονταν στα σχέδια της Διοίκησης Βομβαρδισμού. Και ενώ το κλίμα στο Αρχηγείο της Διοίκησης ήταν αρκετά βαρύ, ο μετεωρολόγος αξιωματικός πήρε ξανά το λόγο. “Κύριε πτέραρχε, προς το νότο τα πυκνά σύννεφα αρχίζουν να διαλύονται”. Τότε ο Χάρις κοίταξε τον υπαρχηγό της Διοίκησης Βομβαρδισμού υποπτέραρχο Σόντμπι και ο μετεωρολόγος συνέχισε. “Υπάρχει μια πιθανότητα, πενήντα τοις εκατό, τα σύννεφα πάνω από την Κολωνία να έχουν διαλυθεί μετά τα μεσάνυχτα”. O Χάρις σήκωσε τα μάτια του από το οβάλ τραπέζι και τον κοίταξε προσεκτικά.
“Αν ο καιρός καλυτερέψει υποσμηναγέ, θα μπορέσει να κρατηθεί έτσι τουλάχιστον για ενενήντα λεπτά, όσο χρειάζονται τα χίλια βομβαρδιστικά να κάνουν τη δουλειά τους;”. O υποσμηναγός απάντησε ότι δεν μπορούσε να ξέρει πόσο διάστημα δεν θα υπήρχαν σύννεφα πάνω από την Κολωνία, και ο Χάρις γύρισε αμέσως προς το μέρος του υποπτεράρχου Σόντμπι και χωρίς κανένα ίχνος δισταγμού ή συγκίνησης ανέφερε: “ΕΦΑΡΜΟΓΗ TOY ΣΧΕΔΙΟΥ ΧΙΛΙΑ – ΣΤΟΧΟΣ ΓΙΑ ΑΠΟΨΕ ΚΟΛΩΝΙΑ”. Μεμιάς όλοι στο γραφείο επιχειρήσεων έμοιαζαν λες και τους είχε χτυπήσει ηλεκτρικό ρεύμα. Το ξάφνιασμα της στιγμής, διαδέχτηκε η παγερή φωνή του Άρθουρ Χάρις, που ονομαστικά σε κάθε αξιωματικό έδινε οδηγίες σχετικές με τα καθήκοντά του. O υπαρχηγός της Διοίκησης, υποπτέραρχος Σόντμπι, και δυο άλλοι ανώτεροι αξιωματικοί πήγαν στην αίθουσα χαρτών, για να σχεδιάσουν το τελικό σχέδιο πτήσης της επίθεσης στην Κολωνία, που είχε το κωδικό όνομα “ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΧΙΛΙΕΤΙΑ”.
Σε λίγα λεπτά την πόρτα της αίθουσας χαρτών άνοιξε ένας μετρίου αναστήματος άνδρας με μυωπικά στρογγυλά γυαλιά που φορούσε στολή ταγματάρχη. Ήταν ο σύνδεσμος αξιωματικός της MI5, στο Αρχηγείο της Διοίκησης Βομβαρδισμού. Αφού πρώτα ο Σόντμπι και οι επιτελείς του ενημερώθηκαν από το σύνδεσμο αξιωματικό για τις αντιαεροπορικές δυνάμεις και τα γερμανικά καταδιωκτικά, στην ευρύτερη περιοχή της Κολωνίας, έπρεπε τώρα να υπολογίσουν την ώρα “H”, πότε δηλαδή θα άρχιζε η επιχείρηση, έτσι ώστε, όταν τα βομβαρδιστικά έφταναν πάνω από το στόχο, να επικρατούσαν οι ευνοϊκότερες καιρικές συνθήκες. Είχαν να κάνουν τόσα πολλά σε τόσο λίγο χρόνο. Σε λιγότερο από δέκα ώρες τα πρώτα βομβαρδιστικά Stirling θα μούγκριζαν μέσα στη νύχτα, κάθως θα απογειώνονταν με κατεύθυνση τη Γερμανία. Το απομεσήμερο εκείνου του Σαββάτου σε όλα τα σμήνη βομβαρδισμού έφτανε ένα απόρρητο σήμα: “Στόχος για απόψε Κολωνία…καταβάλετε μέγιστη προσπάθεια… να χρησιμοποιηθούν όλα τα αεροσκάφη που διαθέτετε… αναμένετε πλήρεις οδηγίες”.
Ατέλειωτες ώρες αναμονής
Όταν η σειρήνα άρχισε να χτυπά δαιμονισμένα στο κτίριο των υπαξιωματικών της 78ης Μοίρας Βομβαρδισμού, ο Τζιμ Ντάβινσον ένας πολυβολητής των βομβαρδιστικών Halifax, μόλις είχε τελειώσει το γεύμα του με αυγά και μπέικον. Μαζί με άλλους υπαξιωματικούς έτρεξε στην αίθουσα ενημέρωσης πληρωμάτων. Μετά τις επαναλαμβανόμενες αναβολές των προηγούμενων ημερών, διαισθανόταν ότι κάτι μεγάλο ετοιμαζόταν. Παρόλα αυτά δεν έδειχνε την ανησυχία του. Δυο χρόνια σαν ουραίος πολυβολητής είχε κινδυνεύσει πολλές φορές και άλλη μια αποστολή τον άφηνε σχεδόν αδιάφορο. Ήταν όμως και αυτή η αποστολή σαν τις άλλες; H απάντηση του δόθηκε σε λίγα λεπτά, όταν ο μοίραρχος της 78ης Μοίρας, Τομ Σόγιερ, πήρε το λόγο: “Mε ένα επείγον σήμα του Αρχηγείου της Διοίκησης, από αυτή τη
στιγμή βρισκόμαστε σε πλήρη επιφυλακή, έτοιμοι να αναχωρήσουμε για μια επίθεση ευρείας κλίμακας εναντίον στόχου που βρίσκεται βαθιά στο γερμανικό έδαφος. H πλήρης ενημέρωση θα γίνει μέσα στα αεροπλάνα από τους κυβερνήτες. Μέχρι να δοθεί σήμα επιβίβασης στα βομβαρδιστικά, απαγορεύεται κάθε τηλεφωνική επικοινωνία έξω από τη μονάδα.”
Πλέον ατέλειωτες ώρες αναμονής άρχιζαν όχι μόνο για τους αεροπόρους της 78ης Μοίρας, αλλά και για άλλους 6.000 άνδρες της RAF, που διασκορπισμένοι σε πενήντα τρία αεροδρόμια της αγγλικής υπαίθρου, περίμεναν με τεντωμένα νεύρα το σήμα έναρξης της επιχείρησης. Ανδρες που δεν είχαν καπνίσει ποτέ μέχρι τότε, ζητούσαν παρηγοριά σε ένα πακέτο τσιγάρα και άλλοι δεν άντεχαν να μην πιούν μερικά ποτήρια μπύρα!
Και μη νομίζετε ότι αυτό γινόταν στα κρυφά. O Χάρις, από τότε που ανέλαβε τη Διοίκηση Βομβαρδισμού, επέτρεπε σε όλα ανεξαιρέτως τα πληρώματα των βομβαρδιστικών να καταναλώνουν μικρές ποσότητες μπύρας (οποιοδήποτε άλλο ποτό απαγορευόταν) πριν από κάθε επιδρομή. Αυτή λοιπόν η ατμόσφαιρα επικρατούσε εκείνο το σούρουπο του Σαββάτου της 30ης ΜαΪου 1942, σε κάθε αεροδρόμιο των μοιρών βομβαρδισμού. Όταν όμως ο ήχος της σειρήνας επιβίβασης στα βομβαρδιστικά ούρλιαξε μέσα στη νύχτα, για τους άνδρες που έπαιρναν μέρος στην επιχείρηση, δεν υπήρχε ούτε παρελθόν ούτε μέλλον. Μόνο το παρόν.
Ένα ανοιξιάτικο απόγευμα στην Κολωνία
Άλλη μια μέρα για τους κατοίκους της Κολωνίας είχε φτάσει στο τέλος της. O καιρός ήταν θαυμάσιος, και ο ήλιος καθώς έπεφτε χρύσωνε τα φύλλα των πανύψηλων δέντρων στα πολλά πάρκα αυτής της γερμανικής πόλης. Πολλοί άνθρωποι επέστρεφαν στα σπίτια τους με τα ψώνια της ημέρας, καφές, ζάχαρη, μαρμελάδα, τσιγάρα, που δεν είχαν στερηθεί ούτε λεπτό από τότε που είχε αρχίσει ο πόλεμος. Οι περισσότεροι ήταν βιαστικοί. Ήθελαν να ακούσουν τις βραδινές ειδήσεις από το ραδιόφωνο. Όλοι κάποιον δικό τους θα είχανε σε
ένα από τα μέτωπα του πολέμου. Ένας ήταν και ο κύριος Λόσεν, γόνος μιας από τις πιο αριστοκρατικές οικογένειες της Κολωνίας. Μόλις έφτασε σπίτι, άνοιξε αμέσως το ραδιόφωνο για να ακούσει τα τελευταία νέα. Οι ειδήσεις είχαν αρχίσει πριν λίγα λεπτά, με πρώτο θέμα την επιδρομή 500 βομβαρδιστικών της Λουφτβάφε στην πρωτεύουσα της Μάλτας.
Στη συνέχεια ο εκφωνητής αναφέρθηκε στις επιχειρήσεις στο Ανατολικό Μέτωπο, όπου ο γιος του κυρίου Λόσεν υπηρετούσε σαν στρατιωτικός γιατρός. O κύριος Λόσεν είχε μάθει πρόσφατα από τον τραυματία γιο ενός γείτονά του – που είχε επιστρέψει ανάπηρος από το Ανατολικό Μέτωπο – ότι στη Ρωσία τα πράγματα δεν πήγαιναν καθόλου καλά, αντίθετα δηλαδή με αυτά που έλεγε η προπαγάνδα του Γκέμπελς. Κρατούσε όμως το στόμα του κλειστό. Ήξερε πολύ καλά τις συνέπειες μιας απερισκεψίας. Είχε μάθει ότι πολλές οικογένειες είχαν συλληφθεί από τα Ες-Ες, γιατί είχαν κάνει το λάθος να μεταφέρουν σε τρίτους συζητήσεις που είχαν ειπωθεί μέσα στο σπίτι. M_ αυτές τις σκέψεις στο μυαλό του, ο κύριος Λόσεν καθάριζε αργά-αργά ένα μήλο, προσέχοντας να κόβει τη φλούδα όσο γινόταν πιο λεπτή. “Δεν είναι καιρός για σπατάλες”, σκέφτηκε. Το σκοτάδι είχε πέσει μεγαλόπρεπο πάνω από την πόλη. Τα φώτα άρχιζαν να σβήνουν το ένα μετά το άλλο, και οι άνδρες της Λουφτβάφε, που είχαν βάρδια στα αντιαεροπορικά, είχαν σηκώσει τα μάτια τους ψηλά στον ουρανό. Ένα χλωμό ολόγιομο φεγγάρι ξεχώριζε μέσα από τα σύννεφα. Λίγο αργότερα τα χίλια βομβαρδιστικά του Άρθουρ Χάρις θα το έκρυβαν από τον ουρανό.
O εφιάλτης αρχίζει
Στις 22:30 ώρα Αγγλίας, οι έλικες του πρώτου Stirling άρχισαν να διαγράφουν κύκλους στον αέρα, καθώς το βαρυφορτωμένο βομβαρδιστικό βρισκόταν στην αρχή του διαδρόμου, έτοιμο για απογείωση. O πιλότος του, ο αντισμήναρχος Μακ Ντόναλντ, με την παλάμη του δεξιού του χεριού κολλημένη στους μοχλούς ισχύος, περίμενε να δει το πράσινο φως από τον προβολέα του ελεγκτή. Όταν αυτό δόθηκε, έδωσε όλη την ισχύ στους κινητήρες και το αεροσκάφος άρχισε να επιταχύνει όλο και περισσότερο, μέχρι που βρέθηκε στον αέρα. Πλέον το πρώτο από τα 1.048 βομβαρδιστικά κατευθυνόταν στην Κολωνία. Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε για άλλες 1.047 φορές κατά τη διάρκεια εκείνης της νύχτας. H μεγαλύτερη αεροπορική αρμάδα που είχε υπάρξει ποτέ, έσκιζε το σκοτεινό ουρανό της κατεχόμενης Ευρώπης, χωρίς συνοδεία καταδιωκτικών, με μοναδικό στόχο μια πόλη. Και ο επικεφαλής της Διοίκησης Βομβαρδισμού, Αρθουρ Χάρις, ρισκάριζε όλα τα βομβαρδιστικά του σε μία και μόνο επιδρομή.
Τα βομβαρδιστικά που χρησιμοποιήθηκαν στην επιχείρηση ήταν Stirling, Wellington, Hampden, Whitley, Manchester και Halifax. Οι επιδόσεις τους, με εξαίρεση του Wellington που θεωρήθηκε το καλύτερο βομβαρδιστικό της RAF όταν άρχισε ο πόλεμος, ήταν αρκετά χαμηλές, όταν μάλιστα ο Γκάι Γκίμπσον, ένας από τους καλύτερους πιλότους βομβαρδιστικών της RAF στον B’ ΠΠ (βλ. ΠΤΗΣΗ Νο 105), τοποθετήθηκε επικεφαλής μοίρας με Manchester λίγους μήνες πριν την επιχείρηση, δεν έκρυβε τη δυσαρέσκειά του. O μεγάλος απών από την επιδρομή αυτή, ήταν τα περίφημα Avro Lancaster, που αν και είχαν χρησιμοποιηθεί για πρώτη φορά επιχειρησιακά ένα μήνα πριν, δεν πήραν μέρος στην επίθεση.
Στις 23:14 οι Γερμανοί εντοπίζουν τα πρώτα κύματα των βομβαρδιστικών. Δεν μπορούν όμως να υπολογίσουν τον ακριβή αριθμό τους, μια έρχονται από διαφορετικές κατευθύνσεις και ύψη. Τα αντιαεροπορικά της Λουφτβάφε έχουν όμως ενεργοποιηθεί. Τα βομβαρδιστικά που βρίσκονται σε ακτίνα βολής ελίσσονται επικίνδυνα μέσα στο σκοτάδι. Πολλές φορές ο φόβος σύγκρουσης στον αέρα είναι μεγαλύτερος από αυτόν της κατάρριψης. Και ξαφνικά τα πρώτα γερμανικά καταδιωκτικά κάνουν την εμφάνισή τους. Οι φωνές από τους κυβερνήτες των βομβαρδιστικών αντηχούν απόκοσμες μέσα από την ενδοσυνεννόηση, στα αυτιά των πολυβολητών. Όλοι, εισβολείς και αμυνόμενοι, έχουν μπλεχτεί σε ένα χορό θανάτου. Μερικά βομβαρδιστικά πέφτουν ήδη φλεγόμενα, εγκλωβίζοντας στα μεταλλικά κουφάρια τους χειριστές και πληρώματα. Και ενώ εξελίσσονται όλα αυτά, λίγα λεπτά μετά τις έντεκα, στην Κολωνία άνδρες, γυναίκες και παιδιά κοιμούνται ανύποπτοι. Μερικοί δε θα ξυπνήσουν ποτέ.
Το πρώτο βομβαρδιστικό πάνω από την πόλη
Το ρολόι του καθεδρικού ναού της Κολωνίας έδειχνε ακριβώς 00:45, όταν το πρώτο Stirling του αντισμηνάρχου Μακ Ντόναλντ της 15ης Μοίρας κατευθυνόταν στο κέντρο της πόλης. Στο κόκπιτ έμπαινε αμυδρά το φως του φεγγαριού και η πόλη από κάτω φαινόταν σαν παιχνιδάκι, με τα μικρά σπίτια με τις αυλές, τη σιδηροδρομική γραμμή, τους δρόμους, τα μαγαζιά, το ασημένιο ποτάμι και τέλος τον καθεδρικό ναό. O αντισμήναρχος είχε φτάσει πάνω από το σημείο αφέσεως των βομβών, επτά λεπτά πριν την προκαθορισμένη ώρα. Στόχος του ήταν το δεξιό τμήμα του κέντρου της πόλης, με τα πολλά δημόσια κτίρια. Στο πρόσωπό του υπήρχε μια έκφραση απορίας, καθώς η ενόχληση από τα αντιαεροπορικά ήταν ασήμαντη. Πόσο ψεύτικα φαίνονταν όλα αυτά; Πριν λίγες ώρες βρισκόταν στην Αγγλία, μπροστά σε ένα χάρτη. Και όλα αυτά που ήταν κουκίδες, νάτα τώρα αληθινά μπροστά του.
O υπεύθυνος ρίψης βομβών ξαπλωμένος στο μπροστινό τμήμα του σκάφους περίμενε υπομονετικά τη στιγμή που θα εγκλώβιζε στα σκοπευτικά του το στόχο και έδινε οδηγίες στον πιλότο. “Αριστερά… αριστερά… δεξιά… δεξιά λίγο πιο αριστερά… κράτησέ το σταθερό… σταθερό… στόχος”. Και σε δευτερόλεπτα συμπλήρωσε: “Βόμβες έφυγαν”. Αμέσως το Stirling τραντάχτηκε ελαφρά και ο πιλότος του έδωσε ανοδική πορεία. Πλέον είχαν εκτελέσει την αποστολή τους. O αντισμήναρχος Μακ Ντόναλντ έπρεπε τώρα να επιστρέψει σώος μαζί με το πλήρωμα στη βάση του. Από κάτω το κέντρο είχε μεταβληθεί σε κόλαση φωτιάς. Στα επόμενα δέκα λεπτά η πόλη είχε σαρωθεί από δεκάδες βομβαρδιστικά. Τα Stirling, τα Manchester, τα Halifax, τα Wellington, τα Hampden και τα Whitley έρχονταν να ρίξουν τις βόμβες τους από_ όλα τα σημεία του ορίζοντα. H Κολωνία ζούσε τις χειρότερες στιγμές της νεότερης ιστορίας της.
Από μια έρευνα που έγινε στα αρχεία της πόλης, πολλά χρόνια αργότερα, διαπιστώθηκε ότι είχε δοθεί σήμα συναγερμού από την αντιαεροπορική άμυνα στις 23:45 ακριβώς. Όμως οι κάτοικοι συνηθισμένοι από εκατοντάδες αεροπορικούς συναγερμούς ήταν απρόθυμοι να αφήσουν τα ζεστά κρεβάτια τους και να τρέξουν στα καταφύγια μέσα στη νύχτα. Αξίζει να σημειωθεί πως οι περισσότεροι χειριστές των βομβαρδιστικών αγνοούσαν το γεγονός ότι στόχοι εκείνης της νύχτας ήταν αποκλειστικά αθώοι πολίτες. Για παράδειγμα, σε πολλούς είχε δοθεί σαν στόχος το κεντρικό ταχυδρομείο της πόλης, με την αιτιολογία ότι κατά μήκος εκείνου του δρόμου υπήρχαν εργοστάσια κατασκευής πυρομαχικών.
Για όλους αυτούς τους άνδρες της RAF ήταν αδιανόητο να υπάρχουν εργοστάσια γύρω από το κεντρικό ταχυδρομείο της πόλης. Σε λίγη ώρα, τα περισσότερα κτίρια του κέντρου είχαν μεταβληθεί σε ερείπια. Φωτιές, καπνοί και σύννεφα σκόνης είχαν σηκωθεί προς τον ουρανό. Οι πυροσβέστες προσπαθούσαν να περισώσουν ό,τι μπορούσαν. Απεγνωσμένες κραυγές ακούγονταν μέσα από τα χαλάσματα. Μητέρες με τα μισοκοιμισμένα παιδιά στην αγκαλιά τους έτρεχαν πανικόβλητες προς τα καταφύγια. Κάποιες δεν έφτασαν ποτέ. Ανακαλύφτηκαν την επόμενη μέρα μαζί με τα παιδιά τους να κείτονται σε ρείθρα πεζοδρομίων, με τα μάτια τους ακόμα ανοιχτά. Οι βόμβες τις είχαν προλάβει, λίγα μέτρα πριν το καταφύγιο. Όταν ξημέρωσε η επόμενη ημέρα, το σκηνικό ήταν περισσότερο φρικιαστικό. Ολόκληρες συνοικίες της πόλης είχαν μεταβληθεί σε ερείπια, και οι λίγοι γιατροί που υπήρχαν προσπαθούσαν να δώσουν τις πρώτες βοήθειες σε χιλιάδες τραυματίες. Σε πολλούς μισοχωμένους στα χαλάσματα έκαναν μια ένεση μορφίνης, ώστε να έχουν ένα λιγότερο επώδυνο τέλος.
Διαρκούντος του πολέμου, οι Αμερικανοί είχαν υπολογίσει τον αριθμό των νεκρών σε 20.000. Αργότερα αποδείχτηκε ότι ο αριθμός αυτός ήταν πολύ μεγαλύτερος του αληθινού. Στην πραγματικότητα μόνο 469 πολίτες σκοτώθηκαν εκείνη τη νύχτα και 5.027 τραυματίστηκαν, αριθμός μικρός σε σχέση με το μέγεθος της επιδρομής. Όμως η πόλη κατά 50% είχε ισοπεδωθεί. Οι άστεγοι ξεπέρασαν τους 45.000, ενώ πάνω από 12.000 κατοικίες κρίθηκαν ακατάλληλες για διαμονή.
Το μεσημέρι της Κυριακής τρία εγγλέζικα ελαφρά βομβαρδιστικά Mosqito έκαναν την εμφάνισή τους ψηλά πάνω από την πόλη και έριξαν προκηρύξεις. Τα “Nickels”, όπως ονόμαζαν οι Εγγλέζοι αυτές τις προκηρύξεις, έγραφαν: “Die Offensive der Royal Air Force in ihrer neuen Form hat begonnen!”. Δηλαδή ότι η επίθεση της RAF με τη νέα της μορφή έχει ξεκινήσει! Την επόμενη ημέρα ο αρχηγός της Λουφτβάφε, Χέρμαν Γκέρινγκ, έστελνε εκπρόσωπό του στην Κολωνία με το ακόλουθο μήνυμα: “Σύμφωνα με τις πρώτες αναφορές, υπολογίζουμε ότι 200 εχθρικά αεροσκάφη διείσδυσαν μέσα από την άμυνά μας. H καταστροφή είναι μεγάλη, περιμένουμε τις τελικές εκτιμήσεις”.
Στο Λονδίνο ο Τσόρτσιλ ήταν ιδιαίτερα χαρούμενος. O Χάρις τον είχε προειδοποιήσει για απώλειες που θα ξεπερνούσαν τα εκατό αεροσκάφη, ενώ τελικά δεν είχαν επιστρέψει μόνο σαράντα. Στο Αρχηγείο της Διοίκησης Βομβαρδισμού, ο ‘Αρθουρ Χάρις με τους επιτελείς του ελάμβανε μία-μία τις αναφορές από τις μοίρες βομβαρδισμού. Όλα είχαν δουλέψει στην εντέλεια. Στο απαθές μέχρι πριν από λίγα λεπτά πρόσωπό του, έβλεπες τώρα μια έκφραση θριάμβου. Και ξαφνικά η εντυπωσιακή ξανθιά επισμηνίας μπήκε φουριόζα στο γραφείο επιχειρήσεων. “Τηλέφωνο από τον πρωθυπουργό, κύριε πτέραρχε”. Ήταν απόγευμα Κυριακής, της 31ης ΜαΪου 1942.
42 χρόνια μετά
H μπάντα της RAF άρχιζε να παίζει ένα πένθιμο εμβατήριο, καθώς η πομπή με τη σωρό του ‘Αρθουρ Χάρις έμπαινε στο κοιμητήριο. O πτέραρχος είχε πεθάνει σαράντα οχτώ ώρες νωρίτερα, σε ηλικία 92 χρονών. Ήταν άνοιξη του 1984. Τη στιγμή που το φέρετρο με έναν υπόκωφο γδούπο ακουμπούσε το φρεσκοσκαμμένο χώμα, το μοναδικό διατηρημένο σε πτητική κατάσταση Avro Lancaster του B’ ΠΠ πετούσε ακριβώς από πάνω. Ήταν ο ύστατος χαιρετισμός προς τον αρχηγό της Διοίκησης Βομβαρδισμού στα χρόνια του πολέμου. Για τους παρευρισκομένους πρώην άνδρες και γυναίκες της RAF που είχαν υπηρετήσει κάτω από τις διαταγές του, δεν υπήρχαν άλλα δάκρυα. Είχαν στεγνώσει με το χαμό 50.000 νεαρών συναδέλφων τους που είχαν σκοτωθεί κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων βομβαρδισμού της ναζιστικής Γερμανίας.
Καθώς όμως το φρεσκοσκαμμένο χώμα ριχνόταν και πάλι στη θέση του και το τιμητικό άγημα πυροβολούσε στον αέρα, μερικοί δεν άντεξαν και δάκρυα κύλησαν στα πρόσωπά τους. Όταν το Μάιο του 1992 η Βασίλισσα Ελισάβετ έκανε τα αποκαλυπτήρια προτομής του ‘Αρθουρ Χάρις, κανείς δεν περίμενε ότι αυτή η τελετή θα ξεσήκωνε θύελλα διαμαρτυριών στη Γερμανία. Και αυτό γιατί το όνομα Χάρις για πολλούς Γερμανούς ήταν συνώνυμο των στρατηγικών βομβαρδισμών της χώρας τους στη διάρκεια του πολέμου. Τα πνεύματα οξύνθηκαν ακόμα περισσότερο λίγους μήνες αργότερα, όταν η Βασίλισσα Ελισάβετ επισκέφθηκε για πρώτη φορά την ενωμένη Γερμανία. Στη Δρέσδη, μια πόλη που είχε ισοπεδωθεί ολοκληρωτικά το Φεβρουάριο του 1945, με 35.000 νεκρούς, πολλοί ήσαν εκείνοι
που την αποδοκίμασαν.
“Δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική συμφιλίωση, όσο η προτομή του Χάρις παραμένει όρθια”, έλεγαν πολλοί διαδηλωτές. Οι Γερμανοί από τη μεριά τους, σαν ένδειξη καλής θέλησης, ακύρωσαν κάθε τελετή, για τα πενήντα χρόνια από την κατασκευή των πρώτων πυραύλων V-2 με τους οποίους η ναζιστική Γερμανία είχε σκοτώσει εκατοντάδες Βρετανούς πολίτες. Παρόλα αυτά, η προτομή του ‘Αρθουρ Χάρις παραμένει στη θέση της, για να θυμίζει ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα του B’ ΠΠ, τον άνθρωπο που έβαλε τις βάσεις στην εξέλιξη του αεροσκάφους σαν στρατηγικού όπλου βομβαρδισμού.
