Laser Guided Bombs: Πώς οι «χαζές» βόμβες έγιναν –επικίνδυνα– «έξυπνες»   

Η γέφυρα Thanh Hoa, ένας από τους 94 στόχους που συμπεριλάμβανε ο κατάλογος που είχε εγκρίνει το αμερικανικό Μικτό Γενικό Επιτελείο στις 17 Απριλίου 1964, ήταν η οδυνηρή υπενθύμιση του παλαιού ρητού πως τίποτα στον πόλεμο δεν πάει όπως το περιμένεις. Καταλαμβάνοντας την 14^η θέση στην λίστα των στόχων, ήταν κομβικό σημείο διακίνησης όλων των εφοδίων που πήγαιναν από το Ανόι προς το Νότο, γι’ αυτό και έπρεπε να καταστραφεί πάση θυσία. Μόνο που σε απόσταση μόλις 70 μιλίων από την πρωτεύουσα του Βορείου Βιετνάμ, η χαλύβδινη γέφυρα του ποταμού Song Ma ήταν ένα από τα πιο σίγουρα μέρη για να σκοτωθείς.
Η πρώτη απόπειρα της USAF να ρίξει την γέφυρα έγινε στις 3 Απριλίου 1965, με μια δύναμη 69 αεροσκαφών. Τα επιτιθέμενα τζετ, σαράντα έξι F-105D Thunderchief της 67^th TFS από το Κοράτ της γειτονικής Ταϊλάνδης, σφυροκόπησαν τον στόχο με ραδιοκατευθυνόμενα βλήματα αέρος-εδάφους AGM-12B Bullpup A (πολεμική κεφαλή 250 λιβρών) και με μια ατσάλινη βροχή από συμβατικές βόμβες Μ117 των 750 λιβρών. Η γέφυρα άντεξε. Οι περισσότερες βόμβες δεν βρήκαν τον στόχο ενώ οι πύραυλοι, αν και πιο ακριβείς, «αναπηδούσαν» βρίσκοντας τα μεταλλικά τόξα της γέφυρας, προκαλώντας μόνο μικρές ζημιές.

Την επόμενη ημέρα τα ‘Thud’ ξαναπέταξαν για την Thanh Hoa, αυτή την φορά χωρίς πυραύλους Bullpup και χωρισμένα σε δύο κύματα. Έριξαν εκατοντάδες βόμβες, δύο Αμερικανοί πιλότοι σκοτώθηκαν κατά την επίθεση του δευτέρου κύματος πέφτοντας θύματα δύο MiG-17, ένας ακόμη Αμερικανός χειριστής που κατερρίφθη θα περνούσε τα επόμενα επτά χρόνια ως αιχμάλωτος πολέμου στο διαβόητο ‘Hanoi Hilton’, την γαλλική αποικιοκρατική φυλακή στο κέντρο της πόλης, όμως η γέφυρα παρέμεινε στην θέση της…
Χρειάσθηκε να ενώσουν τις δυνάμεις τους μερικοί μηχανικοί της Texas Instruments, ένας ερευνητής ειδήμων στις ακτίνες λέιζερ και ένας πολύ ισχυρογνώμων Σμήναρχος της USAF για να πέσει τελικά η γέφυρα στα νερά του Song Ma. Ότι δεν είχαν καταφέρει 869 επιδρομές με κόστος 11 αεροσκαφών, το έκανε μια έξυπνη εφεύρεση που χρησιμοποιούσε απλώς μια δέσμη φωτός. Μοιάζει απλό, αλλά δεν ήταν.

Την ίδια εποχή που το αμερικανικό Πεντάγωνο κατηγοριοποιούσε τους στόχους στο Βόρειο Βιετνάμ, ο Σμήναρχος Τζο Ντέιβις παρακολουθούσε μια επίδειξη ενός «όπλου» λέιζερ στις εγκαταστάσεις της Martin, στο Ορλάντο της Φλόριντα. Όντας επικεφαλής ενός ειδικού κλιμακίου στην αεροπορική βάση Eglin με αποστολή την εξεύρεση νέων τεχνολογιών που θα βελτίωναν τις τακτικές του αεροπορικού πολέμου στο Βιετνάμ, οι άνθρωποι της Martin έκαναν ό,τι ήταν δυνατόν για να τον εντυπωσιάσουν. Του έδειξαν τα πάντα, όμως αυτό που τράβηξε την προσοχή του ήταν το «όπλο» λέιζερ, βασισμένο στις έρευνες μηχανικών που δούλευαν για λογαριασμό της Missile Command του αμερικανικού Στρατού.
Από το 1960 οι Ντέιβιντ Σαλόνιμερ και Νόρμαν Μπελ πειραματίζονταν στο Χάντσβιλ της Αλαμπάμα με ένα σύστημα κατεύθυνσης ακτίνων λέιζερ για το αντιαρματικό πυροβολικό. Για τους πιο… παραδοσιακούς αξιωματικούς, τα λέιζερ ήταν κάτι το «περίεργο» με μια χαρακτηριστική «αύρα» επιστημονικής φαντασίας γύρω τους. Τα βορειοβιετναμικά τεθωρακισμένα άργησαν να κάνουν την εμφάνισή τους σε έναν πόλεμο καθαρά αντάρτικο, έτσι το ενδιαφέρον του Στρατού για το πρόγραμμα την δεκαετία του ’60 ήταν μικρό. Όμως ο Σμήναρχος Ντέιβις εντυπωσιάσθηκε.
Από την πλευρά του, ο Ντέιβ Σαλόνιμερ ήδη προσπαθούσε να σκεφθεί με ποιον τρόπο θα ήταν δυνατόν να «φωτίσει» κανείς έναν στόχο με ακτίνες λέιζερ και στην συνέχεια να τον καταστρέψει στέλνοντας εναντίον του έναν πύραυλο ή ένα βλήμα, όταν συνάντησε τον Γουέλντον Γουόρντ, μηχανικό τότε στην Texas Instruments. Ο Σαλόνιμερ φρόντισε να χορηγηθεί στην ΤΙ ένα μικρό κονδύλι για την μετατροπή των πυραύλων αντι-ραντάρ AGM-45 Shrike, τους οποίους κατασκεύαζε η εταιρία για το αμερικανικό Ναυτικό, σε έναν πύραυλο κατευθυνόμενο από λέιζερ και εκτοξευόμενο από το έδαφος.

Η μετατροπή ενός βλήματος σχεδιασμένου να φεύγει από αεροσκάφος που πετούσε ήδη με 1 Μαχ σε πύραυλο εξαπολυόμενο από εκτοξευτή εδάφους απεδείχθη όχι και τόσο εύκολη υπόθεση, πέραν του γεγονότος ότι ακόμη και στον ρόλο για τον οποίο σχεδιάσθηκαν οι Shrike παρουσίαζαν κάποια προβλήματα. Ωστόσο ο πύραυλος διέθετε ένα σύστημα πρόσκτησης και ελέγχου που του επέτρεπε να κατευθύνεται προς το στόχο ακολουθώντας τα εκπεμπόμενα ηλεκτρομαγνητικά σήματα. Γιατί λοιπόν να μην ακολουθούσε μια αντανακλώμενη δέσμη φωτός;
Αντίθετα με την φωτεινή δέσμη ενός προβολέα που διαχέεται πολύ σύντομα, το λέιζερ εκπέμπει μια στενή ακτίνα φωτός η οποία παραμένει έτσι παρά την απόσταση που παρεμβάλλεται. Επίσης, από την στιγμή που το φως αυτό εκπέμπεται σε ένα μήκος κύματος, ένα σύστημα αρκετά ευαίσθητο ώστε να «αναγνωρίζει» αυτό το μήκος δεν θα ήταν εύκολο να παραπλανηθεί από άλλες πηγές φωτός, σαν τις θερμοβολίδες ή τις φωτιές.
Αυτό που ζήτησε ο Σαλόνιμερ από την ομάδα της Texas Instruments ήταν να εφεύρουν έναν ανιχνευτή που θα «έβλεπε» το αντανακλώμενο φως του λέιζερ, όπως οι Shrike «έβλεπαν» την ακτινοβολία που εξέπεμπαν τα εχθρικά ραντάρ, περνώντας τις πληροφορίες για την ακριβή θέση της πηγής εκπομπής σε ένα σύστημα ελέγχου. Αυτό που θα τους ζητούσε ο Σμήναρχος Ντέιβις ήταν να τοποθετήσουν το σύστημα σ’ ένα αεροπλάνο.
Στην επίδειξη του «όπλου» της Martin, βλέποντας την ακτίνα φωτός να ακολουθεί το όχημα-στόχο που κινείτο κατά μήκος μιας τροχιάς, ο Σμήναρχος συνειδητοποίησε ότι με το λέιζερ θα μπορούν να χτυπούν ακόμη και κινούμενους στόχους! Έχοντας πετάξει με F-84G στην Κορέα, το πρώτο που σκέφθηκε ήταν ότι έτσι θα μπορούσε να μειωθεί ο αριθμός των αεροσκαφών που θα πετούσαν μια αποστολή. Μαζί και ο αριθμός των πληρωμάτων που θα εκτίθεντο κάθε φορά σε κίνδυνο.

«Στην Κορέα, με τις συνήθεις ‘iron bombs’ μερικές φορές χρειαζόμασταν έως και 24 αεροπλάνα για να χτυπήσουμε ένα στόχο. Αν είχαμε να χτυπήσουμε μια γέφυρα, θέλαμε τουλάχιστον 12 αεροσκάφη» επεσήμαινε. Στο ίδιο ανησυχητικό συμπέρασμα κατέληγε το 1952 και μια μελέτη του Ναυτικού. Απηυδισμένοι από τον αριθμό των προσβολών που απαιτείτο για να εξουδετερωθούν πολλοί στόχοι και από τις απώλειες σε αεροσκάφη και πολύτιμα πληρώματα, το Γραφείο Αεροναυτικής πρότεινε την χρήση «ενός απλού κατευθυνομένου πυραύλου για την άφεση συμβατικών βομβών» –εισήγηση η οποία οδήγησε στην ανάπτυξη του πυραύλου Bullpup από την Martin.
Οι προσβολές της γέφυρας Thanh Hoa έδειξαν με τον πιο δραματικό τρόπο τα μειονεκτήματα των βλημάτων αυτών: η πολεμική κεφαλή ήταν μικρής ισχύος, το σύστημα ραδιοκατεύθυνσής τους ήταν μάλλον αναξιόπιστο ενώ καθ’ όλη την διάρκεια της πτήσης του πυραύλου προς τον στόχο απαιτείτο συνεχής καθοδήγηση από τον πιλότο ή από τον χειριστή οπλικών συστημάτων μέσω joystick. Κι αυτό σήμαινε ότι μέχρι να βρει ο πύραυλος τον στόχο του –αν τον έβρισκε– αεροπλάνο και πλήρωμα έπρεπε να πετούν από πάνω του, καθιστάμενοι επίσης στόχος.
«Ένα λεπτό μπορεί να είναι φοβερά μεγάλο χρονικό διάστημα όταν κάποιοι σου ρίχνουν» λέει ο Ντέιβ Μετς, ιστορικός και πρώην πιλότος AC-130. Σαν να μην έφθαναν αυτά τα προβλήματα, η δικαιολογημένη έλλειψη εμπιστοσύνης του Πενταγώνου στην ακρίβεια των όπλων που διέθετε στο οπλοστάσιό του είχε αποτέλεσμα να τροφοδοτείται ένας φαύλος κύκλος «υπερβολικού πυρός». Αβέβαιοι κατά πόσο καταστράφηκε ένας στόχος ή όχι, οι επιτελείς στην Ουάσιγκτον διέτασσαν νέες επιδρομές εναντίον του… ιδίου στόχου, μια πρακτική η οποία πολλές φορές το μόνο που κατάφερνε ήταν να ξοδεύονται πυρομαχικά σε στόχους-φαντάσματα.
«Επιστρέφαμε σε στόχους που είχαμε χτυπήσει τις προηγούμενες ημέρες στο Βόρειο Βιετνάμ για να ρίξουμε βόμβες σε κάτι που δεν υπήρχε καν εκεί» θυμάται ο Νικ Λέισι, παλιός πιλότος F-105, με δεκάδες πολεμικές αποστολές στο ενεργητικό του εναντίον καλά προστατευμένων και οχυρωμένων στόχων τα τρία χρόνια που διήρκεσε η Επιχείρηση Rolling Thunder –ο εξοντωτικός βομβαρδισμός του Βορρά που αποσκοπούσε στο να πιεσθεί η κυβέρνηση του Ανόι να επιστρέψει στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων.

«Το φως, οι σκιές και οι γωνίες στις αεροφωτογραφίες δημιουργούσαν την ψευδαίσθηση πως κάτι είχε απομείνει ενώ στην πραγματικότητα δεν υπήρχε τίποτα απολύτως» λέει ο Λέισι. «Πηγαίναμε βόρεια χωρίς λόγο. Είχαμε να αντιμετωπίσουμε τους πυραύλους εδάφους-αέρος και τα επίγεια πυρά ξανά και ξανά, για έναν στόχο ο οποίος είχε ισοπεδωθεί μέρες πριν…»
Αυτό που χρειαζόταν η Αεροπορία ήταν ένα όπλο που μπορούσε να αφεθεί από ύψος το οποίο να επιτρέπει σε πληρώματα και αεροσκάφη να βρίσκονται εκτός βεληνεκούς επιγείων πυρών, παρέχοντας την δυνατότητα πληγμάτων ακριβείας με μείωση των αχρείαστων εξόδων για την καταστροφή στόχων που είχαν ήδη καταστραφεί. Κι αυτό ήταν που ζήτησε ο Σμήναρχος Ντέιβις από τον Γουόρντ όταν αυτός επισκέφθηκε την αεροπορική βάση Eglin.

«Ο Ντέιβις έβγαλε από ένα συρτάρι μια φωτογραφία της γέφυρας Thanh Hoa κι άρχισα να μετράω τους κρατήρες από τις βόμβες» θυμάται ο Γουόρντ. «Όταν έφθασα τους 800 σταμάτησα και ποτέ δεν ολοκλήρωσα το μέτρημα…» Ο Ντέιβις του είπε πως ήθελε την βόμβα να ρίπτεται από μέσο ύψος. «Ήθελε να αρχίζει την επίθεση με ένα F-4 από τα 18.000 πόδια, να αφήνει την βόμβα από τα 10.000-13.000 πόδια και να μην πέφτει χαμηλότερα από 8.000 πόδια. Αυτό ήταν και το ύψος μέχρι το οποίο έφθανε το βεληνεκές των όπλων που υπήρχαν στο Βιετνάμ.
«Εγώ μπορώ να ρίξω την βόμβα εντός 1.000 ποδών. Μπορείς να κάνεις τα υπόλοιπα; Μπορείς να ελέγξεις αυτό το πράγμα από εκεί και πέρα;» του είπε. Ο Γουόρντ σκέφθηκε ότι μπορούσε. Μακριά από το συχνά άκαμπτο, επιστημονικο-στρατιωτικο-πολιτικό κατεστημένο, οκτώ μήνες αργότερα οι άνθρωποι του «μπάσταρδου παρασκηνιακού προγράμματος», όπως το αποκαλούσε ο Γουόρντ, ήταν έτοιμοι για τις πρώτες δοκιμές.
Αλέξανδρος Θεολόγου
Πρώτη δημοσίευση 16/4/2019