Η αγορά των Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης (ΤΟΜΑ) και Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μεταφοράς Προσωπικού (ΤΟΜΠ) είναι σε εκρηκτική φάση τα τελευταία χρόνια καθώς στρατοί σε όλο τον κόσμο αναζητούν να αντικαταστήσουν τα παλαιότερα μοντέλα τους, που έχουν ξεπεραστεί κυρίως σε θέματα θωράκισης, ηλεκτρονικών, όπως και ικανοτήτων ασφαλούς μεταφοράς μιας ομάδας μάχης.
Ένας άλλος λόγος για την αναζήτηση τέτοιων τεθωρακισμένων είναι το λογικό κόστος τους (που όμως ανεβαίνει και αυτό διαρκώς τα τελευταία χρόνια), που προσφέρει τη δυνατότητα απόκτησης τους, έναντι καθαρόαιμων αρμάτων μάχης. Στα τελευταία η τάση είναι περισσότερο για αναβαθμίσεις υπαρχόντων αρμάτων, με καλύτερα οπτικά, ενεργητικές θωρακίσεις και σύγχρονα συστήματα διαχείρισης πυρός, όπως και συστήματα αυτοπροστασίας, παρά η αγορά ενός -εξωφρενικά ακριβού- νέου.
Μένοντας στην Ευρώπη βλέπουμε δύο τάσεις στην προμήθεια με νέα ΤΟΜΑ, που είναι και τα πιο βαριά οπλισμένα με πυργίσκο με πυροβόλο και συνήθως και αντιαρματικούς πυραύλους. Η πρώτη λοιπόν επιλογή είναι των μεγάλων χωρών, που στοχεύουν εγχώριες σχεδιάσεις, σχεδόν υποχρεωτικά θα λέγαμε, ώστε να στηρίξουν τις αμυντικές τους βιομηχανίες και τις εκεί μεγάλες επενδύσεις. Έτσι έχουμε ενδεικτικά:
Τη Γερμανία να διαλέγει το Puma, αγοράζοντας 350 οχήματα και παραγγέλνοντας ακόμη 229. Κατασκευής-σχεδίασης των KMW και Rheinmetall, με υψηλή τιμή κτήσης, έχοντας εμφανίσει και ένα σημαντικό περιστατικό με μηχανικές αστοχίες που φαίνεται να έχει επιλυθεί. Προς το παρόν δεν έχει εξασφαλίσει άλλες πωλήσεις. Παράλληλα η χώρα προμηθεύεται και το οκτάτροχο Boxer μιας κοινοπραξίας των ίδιων εταιριών. Το Boxer έχει πετύχει εξαγωγές με τοπική παραγωγή σε Βρετανία και Αυστραλία και Ολλανδία, ενώ το έχει προτιμήσει και η Λιθουανία με πάνω από 200 οχήματα παραγγελία.
Η Γερμανία ξαναρχίζει παραγγελίες για Puma, 50 για… 1,5 δις ευρώ!
Τη Γαλλία να προτιμά το οκτάτροχο VBCI της Nexter με πάνω από 600 να έχουν κατασκευαστεί. Μόνη προβλεπόμενη εξαγωγή το Κατάρ το οποίο θέλει 490 οχήματα του τύπου αν και το σχετικό πρόγραμμα δεν έχει σαφές σε τι φάση βρίσκεται.
Τη Βρετανία που έχει επενδύσει στο Ajax, της General Dynamics (ως μετεξέλιξη του ASCOD). Η παραγγελία μπορεί να φθάσει τα 589 οχήματα, αν και εδώ το πρόγραμμα ταλαιπωρείται από τεχνικά ζητήματα, επιδόσεων, κραδασμών, θορύβου κλπ. Η χώρα έχει παραγγείλει και το οκτάτροχο Boxer.
Την Ισπανία, που προφανώς διαλέγει το ASCOD της General Dynamics Land Systems, μια ισπανοαυστριακή σχεδίαση και τοπική παραγωγή (ως Pizzaro στην Ισπανία, Ulan στην Αυστρία), με νέες εκδόσεις και βελτιώσεις να εμφανίζονται πάνω στην κλασική σχεδίαση του.
Την Ιταλία που έχει παραμείνει στις πιο παλιές σχεδιάσεις, του ερπυστριοφόρου Dardo (με 200 οχήματα) και του τροχοφόρου Freccia και τα δύο της IVECO.
Και βέβαια την Πολωνία, η οποία κάνει μια τεράστια επένδυση σε εξοπλισμούς αλλά έχει επίσης μια στιβαρή δική της αμυντική βιομηχανία, οπότε διάλεξε την εγχώρια σχεδίαση του Borsuk, που θέλει να το προμηθευθεί έως 1.400 αντίτυπα, στην μεγαλύτερη αριθμητικά παραγγελία της δεκαετίας (τουλάχιστον).
Όχι 1.000 αλλά 1.400 τεθωρακισμένα Borsuk παρήγγειλε η Πολωνία!
Η δεύτερη επιλογή που παρουσιάζεται είναι αυτή της πιο «ελεύθερης» αγοράς των μικρότερων χωρών, αν μπορούμε να το ονομάσουμε έτσι, όπου εδώ έχουμε σημαντική επιτυχία του CV90 της BAE Systems που μετρά πάνω από 1.600 οχήματα σε παραδόσεις και παραγγελίες. Αν και η σχεδίαση είναι από το ’90, αρχικά από τις σουηδικές Bofors και Hagglunds πριν πάρει μέσω κοινοπραξιών και εξαγορών τα δικαιώματα η BAE, έχει εξελιχθεί σε αρκετές εκδόσεις και έχει κερδίσει: αρχικά το «σκανδιναβικό» κοινό, με παραγγελίες από Σουηδία, Νορβηγία, Δανία, Φινλανδία. Επίσης το προτίμησαν Ολλανδία και Εσθονία (πήρε ολλανδικά μεταχειρισμένα), η Ελβετία, και πρόσφατα η Σλοβακία και πριν λίγες μέρες η Τσεχία. To όχημα είναι στην 4η εκδοχή του, ως MkIV και προσφέρεται με πυροβόλο 35 έως 50 χιλιοστών, κινητήρα 1.000 ίππων, σύστημα αυτοπροστασίας, ενσωμάτωση αντιαρματικών πυραύλων, ψηφιακή αρχιτεκτονική κ.λπ.
Τσεχία: Αποφάσισε επιτέλους για TOMΑ, αγοράζει CV90 αξίας 2,2 δις δολαρίων!
Τα βασικά πλεονεκτήματα του είναι πως η μεγάλη παραγωγή του για πολλούς πελάτες και με ιδιαίτερες απαιτήσεις ο καθένας, πίεσαν ώστε το όχημα και να εξελιχθεί αλλά και να πιστοποιηθεί με ποικιλία όπλων και αισθητήρων. Επίσης παραμένει λογικό (αλλά όχι φθηνό) σε τιμή, κάτω των 10 εκατ. ευρώ, ενώ ήδη έχει μεγάλη βάση υποστήριξης και σχεδιάζονται αναβαθμίσεις στα πιο παλαιά μοντέλα. Ακόμη, μαζί με το Boxer και το VBCI έχει δει πεδίο μάχης (στο Αφγανιστάν).
Όσο για το Lynx της Rheinmetall που προτείνεται και στην Ελλάδα, έχει πετύχει την πρώτη του πώληση στην Ουγγαρία με 218 οχήματα, με την κατασκευάστρια να συμφωνεί σε τοπική παραγωγή για το μεγαλύτερο μέρος της παραγγελίας όπως και κατασκευή εργοστασίου πυρομαχικών.
Ορόσημο για το πρόγραμμα Lynx: Σε παραγωγή στην Ουγγαρία και… εμείς καθόμαστε
Και βέβαια δεν παραλείπουμε το οκτάτροχο Mowaq Piranha που αν και παλαιά σχεδίαση έχει και αυτό εξελιχθεί και είναι επιλογή της Ελβετίας (ως τοπική σχεδίαση) αλλά το έχει διαλέξει και η Δανία, και η Ρουμανία και η Ισπανία στην 5η του έκδοση.
Εκτός Ευρώπης επίσης υπάρχει μεγάλη κινητικότητα σε ΤΟΜΑ/ΤΟΜΠ. H Αυστραλία έχει ξεκινήσει ένα διαγωνισμό για 450 οχήματα, όπου είχαν προκριθεί το γερμανικό Lynx και το νοτιοκορεατικό AS21 Redback της Hanwha, αλλά το πρόγραμμα έχει φρενάρει μετά από χρόνια, καθώς γίνεται ριζικός επανασχεδιασμός των εξοπλιστικών αγορών στη χώρα.
Στις ΗΠΑ τώρα, όπου έχει εκφραστεί εδώ και καιρό η ανάγκη να βρεθεί αντικαταστάτης του Bradley, έχουν εξαγγελθεί και μετά ακυρωθεί διάφορα σχετικά προγράμματα, ενώ τώρα εκκρεμεί η απόφαση να ξεκινήσει επιτέλους η διαγωνιστική διαδικασία: που θα ζητήσει από τοπικές εταιρίες να προτείνουν σχεδιάσεις που θα αναλυθούν πριν έρθει η επόμενη φάση για αξιολόγηση πρωτοτύπων. Πάντως το τρέχον αμερικανικό πρόγραμμα Optionally Manned Fighting Vehicle (OMFV) όπως λέει και το όνομα του, προβλέπει ένα όχημα που θα έχει δυνατότητα και μη επανδρωμένης δράσης.
Τονίζουμε εδώ πως τα ΤΟΜΑ κυρίως (μιας και φέρουν οπλισμό) προσφέρονται στην Ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά με μεγάλη ποικιλία εξοπλισμού καθώς έχει αναπτυχθεί και μια δευτερογενή αγορά με προσφορά έτοιμων πύργων, με πυροβόλο, ή αυτόματο όλμο 120 χιλιοστών, ηλεκτροοπτικά, θυρίδες παρατηρήσης κ.λπ. από αρκετές εταιρίες όπως οι Kongsberg, Leonardo, Nexter, Rheinmetall, Denel, John Cockerill, ενώ υπάρχει και ακόμη μεγαλύτερη αγορά για τηλεχειριζόμενους πυργίσκους με βαρύ πολυβόλο, πάνω στον πύργο του τεθωρακισμένου. Έτσι τα σύγχρονα ΤΟΜΑ μπορεί να έρθουν στα μέτρα του πελάτη πιο εύκολα από ότι τα άρματα, ενώ μπορεί να παραγγελθούν σε ποικιλία εκδόσεων, π.χ. με μικρό πυργίσκο ως ΤΟΜΠ, ως διοίκησης, ως φορείς άλλων όπλων, αναγνώρισης, ασθενοφόρα κ.ο.κ.
Βέβαια η βαρύτερη θωράκιση τους, η προσθήκη συστήματος αυτοπροστασίας, οι άφθονες και αποδοτικές εσωτερικές αντιθραυσματικές επενδύσεις, προσθέτουν πολύ βάρος και όγκο με τα πιο σύγχρονα να φθάνουν και τους 50 τόνους «πλήρη», μπαίνοντας δηλαδή ευθέως στα… χωράφια των αρμάτων μάχης. Π.χ. στην φετινή DEFEA το Lynx που είχε έρθει ως δείγμα, στην κυριολεξία προκαλούσε δέος με τον όγκο του και κυρίως το ύψος του, όπως ακριβώς είχε κάνει στην DEFEA του 2021 το γαλλικό VBCI που είχε παρουσιαστεί ως «Philoctetes». Ενώ η αύξηση αυτή γίνεται χωρίς να έχει μεγαλώσει ουσιωδώς η χωρητικότητα τους σε μεταφερόμενους στρατιώτες! Οι οποίοι όμως απολαμβάνουν πολύ καλύτερες συνθήκες στο εσωτερικό όπως και προστασία, κάτι που τους διατηρεί ικανούς για δράση με την αποβίβαση τους, και όχι… διαλυμένους από κραδασμούς, κράμπες, κούραση και αναθυμιάσεις, που ήταν συχνό φαινόμενο σε παλαιότερα μοντέλα.
Πάντως σαφώς έχει ανοίξει μια ακόμη συζήτηση κατά πόσο τα σύγχρονα ΤΟΜΑ μπορεί να γίνουν και εναλλακτική των αρμάτων μάχης -όχι βέβαια σε βαθμό πλήρους υποκατάστασης. Καθώς με την τοποθέτηση αντιαρματικών πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς μπορεί να πλήττουν στόχους σε αποστάσεις πέρα από τα 4-5 χιλιόμετρα που θα δράσει το πυροβόλο των 120 χιλιοστών των αρμάτων, ενώ παραμένουν πιο ευκίνητα.
Καταληκτικά η αγορά των ΤΟΜΑ/ΤΟΜΠ είναι αυτή τη στιγμή μια από τις πιο «καυτές» στον Ευρωπαϊκό περίγυρο μας και διεθνώς, με τα οχήματα που προσφέρονται να «φουσκώνουν» συνεχώς σε διαστάσεις, βάρη, δυνατότητες, τιμή, να υπάρχει ισχυρός ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων μοντέλων, να προσφέρεται συνήθως και δυνατότητα εγχώριας κατασκευής (από ένα αριθμό και πάνω) και να φαίνεται η αναγκαιότητα τους σε ένα κινητικό πεδίο μάχης, με ισχυρό εχθρικό πυρ, αλλά ταυτόχρονα και ο κίνδυνος που αντιμετωπίζουν από τα πολλών τύπων μη επανδρωμένα αεροσκάφη, χωρίς αυτό να ακυρώνει τη χρησιμότητα τους.
Στην Ελλάδα η ανάγκη αντικατάστασης μέρους τουλάχιστον των M113 είναι δεδομένη, με πολλές συζητήσεις σε εξέλιξη, όπως αναφέραμε και χθες. Είτε με προμήθεια μεταχειρισμένων Bradley, είτε με περισσότερα μεταχειρισμένα Marder, είτε ίσως με την πρόταση για τοπική παραγωγή των Lynx, είτε για προμήθεια άλλου τύπου. Θα δούμε τι από όλα θα προκριθεί, ενώ κάπου πρέπει να αναδυθεί και ένα πρόγραμμα αναβάθμισης μέρους του υπάρχοντος στόλου τεθωρακισμένων, όπως τα “Λεωνίδας”.
ΑΝΑΛΥΣΗ: Τι ισχύει με τα Bradley και το μεταχειρισμένο αμερικανικό υλικό για το Στρατό μας
