Η αναβάθμιση των τεθωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς προσωπικού (ΤΟΜΠ) Μ113 αποτελεί μια πρόκληση για πολλούς στρατούς παγκοσμίως, καθώς το όχημα, παρά την ηλικία του, παραμένει ένα αξιόπιστο και ευέλικτο μέσο. Ο Στρατός των Φιλιππίνων, αντιμέτωπος με την ανάγκη εκσυγχρονισμού του στόλου του, προχώρησε σε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα αναβάθμισης Μ113Α1, συνεργαζόμενος με την ισραηλινή εταιρεία Elbit Systems.
Το πρόγραμμα αυτό ενίσχυσε κάπως τις επιχειρησιακές δυνατότητες των Φιλιππίνων, ειδικά σε επιχειρήσεις εναντίον ελαφριά εξοπλισμένων ανταρτικών ομάδων, αλλά αποτελεί και ένα παράδειγμα που αξίζει να εξεταστεί από άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα. Θυμίζουμε πως ο ΕΣ εξετάζει παρόμοιες λύσεις για το δικό του στόλο Μ113.
Ο Στρατός των Φιλιππίνων, όπως πολλοί σε αναπτυσσόμενες χώρες, βασίζεται σε παλαιό εξοπλισμό, με τα αειθαλή Μ113 να αποτελούν πυλώνα του μηχανοκίνητου πεζικού του. Τα οχήματα αυτά, που εισήχθησαν σε υπηρεσία στη δεκαετία του 1960 και 1970, είχαν αρχίσει να παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις σε σύγχρονες συνθήκες μάχης.
Η ελαφρά θωράκιση από κράμα αλουμινίου, η περιορισμένη ισχύς πυρός και οι ξεπερασμένοι κινητήρες δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απειλές, όπως τα προηγμένα αντιαρματικά όπλα, τα αυτοσχέδια εκρηκτικά (IED) και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones). Επιπλέον, οι Φιλιππίνες αντιμετώπιζαν εσωτερικές απειλές από αντάρτικες ομάδες, όπως η Abu Sayyaf, καθώς και περιφερειακές εντάσεις στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.
Όμως η απόκτηση σύγχρονων ΤΟΜΑ (Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης), θα απαιτούσε δαπάνες που υπερέβαιναν τις οικονομικές δυνατότητες του αμυντικού προϋπολογισμού. Αντιθέτως, η αναβάθμιση των υπαρχόντων Μ113 φαινόταν ως μια οικονομικά αποδοτική λύση, αξιοποιώντας τον υπάρχοντα στόλο και επεκτείνοντας τη διάρκεια ζωής των οχημάτων για τουλάχιστον 15-20 χρόνια. Επιπλέον ήταν δεδομένη η διαθεσιμότητα ανταλλακτικών και η τεχνογνωσία συντήρησης των Μ113. Με λίγα λόγια, οι Φιλιππίνες έκαναν την ανάγκη φιλοτιμία, όπως ετοιμάζεται να κάνει και η Ελλάδα.
Το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού
Η αναβάθμιση επικεντρώθηκε κυρίως σε οχήματα Μ113Α2 που αποκτήθηκαν μέσω του προγράμματος Excess Defense Articles (EDA) των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς και σε ορισμένα Μ113Α1, με στόχο την ενίσχυση της ισχύος πυρός, της κινητικότητας, της θωράκισης και των ηλεκτρονικών συστημάτων.
Η ισραηλινή Elbit Systems ανέλαβε την αναβάθμιση διαφόρων παραλλαγών των Μ113, προσαρμοσμένων στις ανάγκες του Στρατού των Φιλιππίνων για επιχειρήσεις κατά ανταρτών, αστική μάχη και περιπολίες σε απομακρυσμένες περιοχές.
- Μία από τις κύριες παραλλαγές περιλαμβάνει την αναβάθμιση σαράντα τεσσάρων οχημάτων Μ113Α2 με την εγκατάσταση τηλεχειριζόμενου σταθμού όπλων Dragon, της Elbit, με βαρύ πολυβόλο M2 Browning 12,7 χιλιοστών. Αυτή η διαμόρφωση ενισχύει την ισχύ πυρός και την ασφάλεια του πληρώματος, καθώς ο χειριστής μπορεί να ελέγχει το όπλο από το εσωτερικό του οχήματος, μειώνοντας την έκθεση σε εχθρικά πυρά. Το σύστημα ελέγχου πυρός του Dragon περιλαμβάνει θερμικές κάμερες, σκοπευτικά ημέρας και νύχτας, καθώς και αποστασιόμετρο λέιζερ, επιτρέποντας βολή ακριβείας σε όλες τις συνθήκες.
- Μια δεύτερη παραλλαγή αφορά δεκατέσσερα Μ113Α2 που μετατράπηκαν σε υποστήριξης πυρός, εξοπλισμένα με πυργίσκους από αποσυρμένα τεθωρακισμένα οχήματα αναγνώρισης Alvis Scorpion, οι οποίοι φέρουν πυροβόλο L23A1 των 76 χιλιοστών και ομοαξονικό πολυβόλο 7,62 χιλιοστών. Η Elbit αναβάθμισε τους πυργίσκους με νέα συστήματα ελέγχου πυρός, θερμική απεικόνιση και οπτικά νυχτερινής όρασης, βελτιώνοντας την ικανότητα εμπλοκής στόχων σε όλες τις συνθήκες. Το πυροβόλο μπορεί να χρησιμοποιεί διατρητικά, υψηλής εκρηκτικότητας και καπνογόνα βλήματα, καθιστώντας το κατάλληλο για διάφορες αποστολές.
- Μια τρίτη παραλλαγή περιλαμβάνει τέσσερα οχήματα Μ113Α2, γνωστά ως M113A2+, τα οποία εξοπλίστηκαν με τον τηλεχειριζόμενο πυργίσκο UT25 της Elbit, που φέρει πυροβόλο 25 χιλιοστών, και ομοαξονικό πολυβόλο 7,62 χιλιοστών. Το σύστημα ελέγχου πυρός του πυργίσκου περιλαμβάνει προηγμένες δυνατότητες, όπως αυτόματη παρακολούθηση στόχων, σταθεροποιημένα σκοπευτικά και θερμικές κάμερες, που επιτρέπουν την εμπλοκή κινούμενων στόχων με υψηλή ακρίβεια. Υπάρχει δυνατότητα ενσωμάτωσης αντιαρματικών πυραύλων, όπως οι Spike, αν και δεν υπάρχει κάποια πληροφορία ότι αυτοί χρησιμοποιούνται στα φιλιππινέζικα Μ113.
- Επιπλέον, είκοσι οχήματα Μ113Α2 μετατράπηκαν σε φορείς όλμων, εξοπλισμένα με το σύστημα Soltam Cardom. Πέντε με όλμους 81 χιλιοστών, με εμβέλεια περίπου 5.700 μέτρων, και δεκαπέντε με όλμους 120 χιλιοστών, με εμβέλεια έως 7.200 μέτρα. Το σύστημα Cardom διαθέτει αυτοματοποιημένο υπολογιστή βολής, GPS και αισθητήρες για γρήγορη στόχευση και βολή, ενώ υποστηρίζει βλήματα υψηλής εκρηκτικότητας, καπνογόνα και φωτιστικά.
- Τέλος, δώδεκα επιπλέον οχήματα Μ113Α2 αναβαθμίστηκαν με τον Dragon και το σύστημα διαχείρισης μάχης Combat NG BMS, με παραδόσεις το 2019, ως μέρος μιας νεότερης φάσης του προγράμματος.
Συνολικά, το πρόγραμμα περιλαμβάνει την αναβάθμιση ενενήντα τεσσάρων οχημάτων, αν και υπάρχουν αναφορές για πιθανές περαιτέρω αναβαθμίσεις στο μέλλον.
Όσον αφορά τη θωράκιση, η βασική κατασκευή των Μ113 από κράμα αλουμινίου ενισχύθηκε με πρόσθετες πλάκες κεραμικής θωράκισης, προσφέροντας προστασία επιπέδου 4 σύμφωνα με το πρότυπο STANAG 4569 του ΝΑΤΟ. Αυτό εξασφαλίζει αντοχή έναντι βλημάτων μικρού διαμετρήματος έως 14,5 χιλιοστά από απόσταση 200 μέτρων και θραυσμάτων από εκρήξεις πυροβολικού.
Σε ορισμένα οχήματα, όπως τα υποστήριξης πυρός και οι φορείς όλμων, προστέθηκαν επενδύσεις στο εσωτερικό (spall liners) για αντιμετώπιση των εισερχομένων θραυσμάτων. Αν και δεν υπάρχουν αναφορές για την ενσωμάτωση κάποιων συστημάτων ενεργητικής προστασίας, τα οχήματα είναι εξοπλισμένα με εκτοξευτές καπνογόνων για απόκρυψη από εχθρικά πυρά.
Η κινητικότητα των αναβαθμισμένων Μ113 των Φιλιππίνων, βελτιώθηκε με την εγκατάσταση του κινητήρα ντίζελ Detroit Diesel 6V53T, υπερτροφοδοτούμενου, με ισχύ 275 έως 300 ίππων, σε σύγκριση με τους 215 ίππους του αρχικού Μ113Α1. Ορισμένες πηγές αναφέρουν τη δυνατότητα χρήσης του κινητήρα 6V53TIA, με ισχύ 400 ίππων, σε νεότερες αναβαθμίσεις, αν και αυτό δεν επιβεβαιώνεται για όλα τα οχήματα.
Το κιβώτιο ταχυτήτων είναι το αυτόματο Allison TX100-1, με υδροδυναμικό μετατροπέα, που εξασφαλίζει ομαλή μετάδοση ισχύος και αξιοπιστία. Σε ορισμένα οχήματα, μπορεί να χρησιμοποιείται το νεότερο κιβώτιο X200-4B cross-drive, ειδικά σε αυτά που πλησιάζουν το πρότυπο Μ113Α3. Οι αναρτήσεις βελτιώθηκαν με ενισχυμένες ράβδους στρέψης, αυξάνοντας την ικανότητα κίνησης σε ανώμαλο έδαφος.
Η μέγιστη ταχύτητα των εκσυγχρονισμένων οχημάτων φτάνει τα 67 χιλιόμετρα την ώρα σε δρόμο και τα 5,8 χιλιόμετρα την ώρα στο νερό, καθώς τα Μ113 παραμένουν αμφίβια και μετά την αναβάθμιση. Η αυτονομία τους είναι περίπου 480 χιλιόμετρα.
Το σύστημα διαχείρισης μάχης Combat NG BMS της Elbit ενσωματώθηκε στα περισσότερα οχήματα, επιτρέποντας τη δικτυοκεντρική διαχείριση πληροφοριών, την ανταλλαγή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο και τη σύνδεση με άλλες μονάδες, όπως το πυροβολικό ή τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη.
Τα συστήματα επικοινωνιών αναβαθμίστηκαν με νέας γενιάς ασυρμάτους UHF και VHF για ασφαλή επικοινωνία, ενώ τοποθετήθηκαν συστήματα GPS για πλοήγηση ακριβείας.
Πέρα από τα παραπάνω, τα αναβαθμισμένα Μ113 διατηρούν πλήρωμα δύο ατόμων, οδηγό και αρχηγό πληρώματος, και μπορούν να μεταφέρουν ομάδα μάχης. Στα οχήματα όλμων και υποστήριξης πυρός, ο αριθμός των επιβαινόντων μειώνεται σημαντικά. Το βάρος των οχημάτων κυμαίνεται από 12,5 έως 14 τόνους, ανάλογα με τη θωράκιση και τον οπλισμό, ενώ οι διαστάσεις παραμένουν οι ίδιες με αυτές του κλασικού Μ113Α1, μήκος 4,86 μέτρα, πλάτος 2,69 μέτρα και ύψος 2,5 μέτρα, χωρίς τον πυργίσκο.
Το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε μέσω διακρατικών συμφωνιών μεταξύ του υπουργείου Άμυνας των Φιλιππίνων και του υπουργείου Άμυνας του Ισραήλ. Το κόστος για την αναβάθμιση των πρώτων σαράντα εννέα οχημάτων, που περιλαμβάνουν σαράντα τέσσερα με RCWS και πέντε με όλμους, ανήλθε σε περίπου 19,7 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.
Το κόστος ανά όχημα κυμαίνεται από 400.000 έως 500.000 δολάρια, αν και οι παραλλαγές με πυργίσκους 25 χιλιοστών και 76 χιλιοστών ήταν ακριβότερες λόγω του προηγμένου οπλισμού και των ηλεκτρονικών. Οι παραλαβές των δώδεκα επιπλέον οχημάτων με RCWS και των δεκαπέντε ισραηλινών Μ113 με όλμους 120 χιλιοστών δεν έχουν δημοσιευμένες τιμές, αλλά εκτιμάται ότι το συνολικό κόστος για τα ενενήντα τέσσερα οχήματα κυμαίνεται μεταξύ 40 και 60 εκατομμυρίων δολαρίων.
Το χρονοδιάγραμμα του προγράμματος ξεκίνησε με την υπογραφή της πρώτης σύμβασης το 2018, όταν η Elbit ανέλαβε την αναβάθμιση σαράντα εννέα Μ113Α2. Το 2019 παραδόθηκαν τα πρώτα οχήματα με τηλεχειριζόμενους σταθμούς όπλων και τα πρώτα οχήματα όλμων 81 χιλιοστών. Μεταξύ 2021 και 2022 ολοκληρώθηκε η παράδοση των δώδεκα επιπλέον οχημάτων με RCWS και των δεκαπέντε ισραηλινών Μ113 με όλμους 120 χιλιοστών.
Μέχρι το 2024, παραδόθηκαν συνολικά είκοσι οκτώ ακόμη αναβαθμισμένα οχήματα, καλύπτοντας όλες τις παραλλαγές. Η εμπειρία από τη μάχη του Marawi το 2017 -στη νήσο Μιντανάο, όπου ο Στρατός των Φιλιππίνων αντιμετώπισε ανταρτικές ομάδες σχετιζόμενες με το Ισλαμικό Κράτος- όπου τα πολυβόλα 12,7 χιλιοστών αποδείχθηκαν ανεπαρκή έναντι οχυρωμένων θέσεων, επηρέασε το πρόγραμμα, οδηγώντας στην έμφαση σε πυροβόλα 25 χιλιοστών και όλμους για μεγαλύτερη ισχύ πυρός.
Συνολικά, το πρόγραμμα αναβάθμισης των Μ113 από την Elbit Systems αποτελεί μια επιτυχημένη προσπάθεια εκσυγχρονισμού παλαιού εξοπλισμού με περιορισμένους πόρους. Με την αναβάθμιση ενενήντα τεσσάρων οχημάτων σε διαφορετικές διαμορφώσεις, ο Στρατός των Φιλιππίνων ενίσχυσε τις επιχειρησιακές του δυνατότητες, αντιμετωπίζοντας τις δικές του απειλές με ένα αποδεδειγμένο όχημα.
Οι ελληνικές επιλογές
Σε ότι αφορά ισραηλινές εταιρείες, η Elbit Systems υπερέχει έναντι της Rafael (που η δική της λύση προκρίνεται στην Ελλάδα) στον τομέα της αναβάθμισης των Μ113, κυρίως λόγω της μακράς εμπειρίας της σε παρόμοια προγράμματα. Ο Ισραηλινός Στρατός, ένας από τους μεγαλύτερους χρήστες του Μ113 παγκοσμίως, έχει βασιστεί στην Elbit για τον εκσυγχρονισμό του στόλου του, με την ενσωμάτωση προηγμένων τεχνολογιών, όπως το σύστημα όλμων Iron Sting, το οποίο μπορεί να εγκατασταθεί σε Μ113 για υποστήριξη πυρός.
Η Rafael, αν και διαθέτει τεχνογνωσία σε συστήματα όπως οι αντιαρματικοί πύραυλοι Spike, δεν έχει αντίστοιχη εμπειρία σε ολοκληρωμένα προγράμματα αναβάθμισης Μ113. Και η πρόταση της για τα ελληνικά, που περιλαμβάνει κυρίως την ενσωμάτωση πυροβόλων και νέων πυραυλικών συστημάτων, δεν φαίνεται να καλύπτει πλήρως τις ανάγκες του Ελληνικού Στρατού για μια ολιστική αναβάθμιση, που θα αποδώσει “κάτι σαν ΤΟΜΑ”. Οπότε η επιλογή της για την Ελλάδα φαίνεται να προωθείται περισσότερο για λόγους γεωπολιτικών ισορροπιών ή εμπορικών συμφερόντων, παρά για την όποια τεχνική υπεροχή.
Έτσι αν ο Ελληνικός Στρατός επιθυμεί οπωσδήποτε συνεργασία με ισραηλινή εταιρεία, η Elbit αποτελεί λογικότερη επιλογή, καθώς προσφέρει αποδεδειγμένες λύσεις, δοκιμασμένες σε πραγματικές συνθήκες μάχης.
Ακόμη, η χώρα μας έχει στη διάθεσή της και άλλες αξιόπιστες επιλογές για την αναβάθμιση αρκετών από τα περίπου 2.900 Μ113 που διαθέτει. Η πρώτη είναι η απευθείας απόκτηση μεταχειρισμένων Μ113Α3 από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η έκδοση Α3, που παρουσιάστηκε το 1987, περιλαμβάνει ήδη βελτιωμένους κινητήρες, ενισχυμένη θωράκιση και καλύτερα συστήματα μετάδοσης, και θα μπορούσε να παραχωρηθεί δωρεάν ή σε χαμηλό κόστος μέσω προγραμμάτων στρατιωτικής βοήθειας. Ενώ η διαθεσιμότητα τέτοιων οχημάτων θα αυξάνεται τα επόμενα χρόνια, καθώς οι ΗΠΑ προχωρούν στην αντικατάσταση των Μ113 με νεότερα οχήματα, όπως το AMPV της BAΕ Systems.
Η δεύτερη επιλογή είναι η συνεργασία με την BAΕ Systems, τον αρχικό κατασκευαστή του Μ113. Η BAΕ έχει υλοποιήσει προγράμματα αναβάθμισης για χώρες όπως η Βραζιλία και η Νορβηγία, προσφέροντας λύσεις που περιλαμβάνουν νέους κινητήρες, ενισχυμένη θωράκιση και τηλεχειριζόμενους πυργίσκους. Εδώ όμως, το κόστος μπορεί να είναι υψηλότερο σε σύγκριση με την Elbit.
Η τρίτη και ίσως πιο ενδιαφέρουσα επιλογή είναι η ελληνική εταιρεία EODH, η οποία έχει παρουσιάσει από το 2019 μια ολοκληρωμένη πρόταση εκσυγχρονισμού, γνωστή ως Μ113HEL. Σε συνεργασία με τη βελγοϊσπανική DUMA και τη σλοβενική Valhalla, η EODH προτείνει μια βαθμιδωτή αναβάθμιση που περιλαμβάνει νέο κινητήρα 375 ίππων, ενισχυμένη θωράκιση επιπέδου 4, τηλεχειριζόμενους πυργίσκους και σύγχρονα ηλεκτρονικά συστήματα.
Παρουσίαση κορυφαίου πακέτου αναβάθμισης του M113 από την EODH
Το κόστος της ελληνικής πρότασης κυμαίνεται από 500.000 έως 1,5 εκατομμύρια ευρώ ανά όχημα, ανάλογα με τη διαμόρφωση, και μπορεί να υλοποιηθεί εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα, ενισχύοντας την εγχώρια αμυντική βιομηχανία. Η EODH έχει αποδείξει την ικανότητά της σε προγράμματα όπως η αναβάθμιση των αρμάτων Leopard 1A5, και η επιλογή της θα είχε σημαντικά οικονομικά και στρατηγικά οφέλη για τη χώρα.
Το συμπέρασμα από τα παραπάνω είναι πως υπάρχει διεθνώς εμπειρία μετεξέλιξης των Μ113, που ενισχύει την απόδοση τους, χωρίς βέβαια να τα ολοκληρώνει σε “σύγχρονα ΤΟΜΑ”, και με επιλογές που έχουν δοκιμαστεί διεθνώς και σε ποικιλία ρόλων. Έτσι η ελληνική αναζήτηση για παρόμοιο πρόγραμμα δεν θα πρέπει να είναι μονοσήμαντη και περιορισμένη αλλά οφείλει να εξετάσει όλες τις περιπτώσεις και προτάσεις, ώστε να βρει την πιο κατάλληλη και με το μεγαλύτερο αμυντικό/οικονομικό όφελος.
