Στην ευρύτερη αγωνία για τους ελληνικούς εξοπλισμούς, ειδικά κοιτώντας προς τα όσα σχεδιάζει, πραγματοποιεί και εξελίσσει η Τουρκία, είναι δύσκολο να αντιληφθούμε το πλήρες οικονομικό κόστος των αναγκών μας. Η συζήτηση πότε εστιάζει στο Ναυτικό, με τη «φρεγατιάδα» και μετά την «κορβετιάδα», πότε στην Πολεμική Αεροπορία με την προμήθεια F-35 να εμφανίζεται η πιο ακριβή, για το Στρατό Ξηράς ακούμε μάλλον λιγότερο, αλλά άδικα καθώς και εκεί οι ανάγκες είναι τεράστιες.
Θα προσπαθήσουμε λοιπόν να κάνουμε μια οικονομική αποτύπωση των αναγκών μας, όχι βέβαια όλων (αυτό είναι αδύνατο), αλλά των κυριότερων για τα επόμενα περίπου 15 έτη. Οι τιμές που θα παραθέσουμε προφανώς είναι ενδεικτικές (θα εξηγούμε πως καταλήξαμε σε πολλές από αυτές), αλλά ελπίζουμε πως το τελικό αποτέλεσμα, μια «μεγάλη άθροιση» δηλαδή, όσο περιθώριο λάθους και να έχει, θα δώσει μια τάξη μεγέθους. Και ίσως τότε θα αναλογιστούμε και πως αυτό το ποσό είναι δυνατόν να καλυφθεί από τα εγχώρια οικονομικά.
Ας δούμε λοιπόν τις δαπάνες ανά Κλάδο (με όλες τις τιμές σε ευρώ):
Πολεμικό Ναυτικό
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΦΡΕΓΑΤΩΝ ΜΕΚΟ: Το πρόγραμμα περιγράφεται συμβατικά στα 650 εκατ. ευρώ, αλλά ήδη με τις όποιες επεκτάσεις , βρίσκεται κοντά στα 850 εκατ.
ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΝΕΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ: Με τις 3 φρεγάτες FDI και τις 4 MEKO, να εμφανίζονται σήμερα ως τα μόνα “δεδομένα” σκάφη που θα υπηρετούν στο Ναυτικό μας μετά το 2035, είναι προφανώς επιτακτική η ανάγκη για νέα μεγάλα πλοία. Σε αυτό το πρόγραμμα εντάσσουμε και “200-300 εκατ. για την ολοκλήρωση του προγράμματος των 3 πρώτων FDI”, σύμφωνα με δηλώσεις του ΥΠΕΘΑ. Ν Δένδια. Σε νέα σκάφη πάντως έχουμε τα εξής τρία σενάρια:
1η εκδοχή: Στα 2,1 δις ευρώ κοστολογήθηκε η προμήθεια 3 κορβετών, είτε των Gowind της Naval Group είτε των FCX30 της Fincantieri. Το ποσό ελπίζουμε να ισχύει ακόμη. Μαζί με παραγγελία μιας FDI, που την εκτιμούμε μετά από ανατιμήσεις που έχουν συμβεί συν τις συμπληρωματικές δαπάνες, στα 1,2+ δις (1 δις η μία έκανε η αρχική μας παραγγελία), μιλάμε για 3,4 δις. Έτσι θα έχουμε 4 νέα σκάφη.
2η εκδοχή: Προμήθεια ακόμα 4 φρεγατών FDI ΗΝ, για λόγους ομοιοτυπίας. Εδώ θα πρέπει να μιλήσουμε για κοντά στα 5 δις ευρώ συνολικά.
3η εκδοχή: Έναρξη του προγράμματος Constellation κατά τις δηλώσεις του υπουργού κ. Ν. Δένδια, με στόχο τα 7 σκάφη. Και εδώ, χωρίς να έχουμε πληθώρα στοιχείων, εκτιμούμε πως για 4 σκάφη αρχικά, πάλι το κόστος θα είναι κάπου στα 5 δις ευρώ.
Οπότε το εύρος αυτής της προμήθειας είναι κάπου μεταξύ 3,7 έως 5,3 δις.
ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ: Η Ελλάδα θα αποσύρει στα επόμενα χρόνια και τα 5 εναπομείναντα σκάφη Type 209. Εκτίμηση μας είναι πως τουλάχιστον 3 νέα πρέπει να παραγγελθούν ως αναπλήρωση τους, που μαζί με τα τρέχοντα 5 που θα συνεχίσουν να υπηρετούν (4 Type 214 και το αναβαθμισμένο «Ωκεανός»), θα μας δώσουν ένα στόλο 8 σκαφών. Εδώ ως τιμή εκκίνησης έχουμε τα περίπου 900 εκατ. ευρώ που κοστολογείται ένα νέο υποβρύχιο Type 212, όπως αυτά που παρήγγειλαν πρόσφατα Γερμανία και Νορβηγία. Για να είμαστε όμως ρεαλιστές το τελικό κόστος πρέπει να προσεγγίσει το 1 δις ανά μονάδα, άρα συνολικά 3 δις.
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ TYPE 214: Με ήδη χρόνια υπηρεσίας να μαζεύονται, στην επόμενη πενταετία το Πολεμικό Ναυτικό θα πρέπει να αναζητήσει πρόγραμμα αναβάθμισης των 4 Type 214, όπου τουλάχιστον 400 εκατ. πρέπει να επενδυθούν.
ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΥΡΑΥΛΑΚΑΤΩΝ COMBATTANTE: Πρόκειται για μεγάλο αριθμό σκαφών, συνολικά 12, που είναι κάπου στα 50 χρόνια υπηρεσίας κατά μέσο όρο. Αυτά αποκλείεται να αντικατασταθούν ένα προς ένα, αλλά απαιτείται ένα πρόγραμμα υποκατάστασης τους με μια νέα κλάση, τουλάχιστον 4 σκαφών που θα συμπληρώνουν τις 7 Super Vita. Το συνολικό κόστος υπολογίζεται σε κάπου 1 δις ευρώ, παίρνοντας ως παράδειγμα την παλαιά τιμή των κλάσης Ambassador για το Αιγυπτιακό Ναυτικό, με αμερικανικά όπλα. Πιο πρόσφατη κοστολόγηση είναι τα 1,5 δις ευρώ για 8 σκάφη βρετανικής σχεδίασης που προορίζονταν για την Ουκρανία (σχέδιο του 2021 που μάλλον έχει παγώσει), οπότε εδώ το κόστος εκτιμάται στα 200 εκατ. ανά πλοίο. Οι επιλογές μπορεί να είναι μια «νέα Super Vita», ή και τελείως διαφορετικό σχέδιο που να ανέβει σε τονάζ, κάπου στους 800-1.000 τόνους. Σε κάθε περίπτωση πιστεύουμε πως 4 σύγχρονες πυραυλάκατοι θα εξαντλήσουν το 1 δις.
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΠΥΡΑΥΛΑΚΑΤΩΝ SUPER VITA: Από τα επιτυχημένα από πλευράς απόδοσης προγράμματα απόκτησης πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού, αποτυχημένο όμως στην εκτέλεση του, που απλώθηκε σε μια δεκαπενταετία, με αποτέλεσμα ενώ παραδίδοταν η 7η της κλάσης τα πρώτα σκάφη να προσεγγίζουν το όριο της αναβάθμισης μέσης ζωής! Για να μην έχουμε και εδώ φαινόμενο απαξίωσης όπως στις ΜΕΚΟ, κρίνεται απαραίτητος ο ανάλογος προγραμματισμός. Εκτίμηση μας είναι πως δύσκολα θα πέσει κάτω από 60-80 εκατ. ανά πλοίο, οπότε συμβατικά αναφέρουμε 0,5 δις (που μπορεί να ανέβει αρκετά).
ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΕ ΜΗ ΕΠΑΝΔΡΩΜΕΝΑ: Είναι σίγουρο πως θα συμβεί, το «επιβάλλει» άλλωστε η εξέλιξη του σύγχρονου πολέμου. Μιλάμε για κάποια κλάσης μη επανδρωμένων, είτε των απλούστερων «καμικάζι» μιας χρήσης, είτε μεγαλύτερων και ακριβότερων πλατφορμών επιφανείας, με ικανότητα βολής όπλων.
Εδώ το κόστος π.χ. για 100 USV “καμικάζι” προσεγγίζει τα 40 εκατ. ευρώ (δεχόμαστε πως θα αγοραστεί ένα σχέδιο από έξω και θα φτιαχτεί μαζικά). Βάση υπολογισμού εδώ τα 250.000 δολάρια που κοστίζει ένα ουκρανικό Magura, που ήδη έχει αποδείξει την αξία του στη Μαύρη Θάλασσα, συν η επιβάρυνση εξέλιξης, υποδομών, εγκατάστασης και εκπαίδευσης. Στα παραπάνω προσθέτουμε άλλα 60 εκατ. που είναι η προμήθεια μη επανδρωμένων ελικοπτέρων για τις FDI, ποσό που μπορεί να διπλασιαστεί εφόσον αγοραστούν και εξτρά νέα πλοία. Άρα μιλάμε για ένα σύνολο 100 εκατ. που το θεωρούμε όμως ήδη χαμηλό.
ΝΕΑ ΟΠΛΑ: Αν και στα παραπάνω περί νέων σκαφών, υπολογίζουμε και το βασικό οπλικό φορτίο τους, αυτό είναι το ελάχιστο δυνατό. Κάτι το οποίο αποτελεί μάλλον μια ελληνική ψευδαίσθηση, όπου τα σκάφη επιφανείας όπως και τα υποβρύχια μας, ουσιαστικά κινούνται με «ένα φόρτο» όπλων συν μικρό απόθεμα σε αποθήκες. Αυτό προσανατολίζει την ελληνική στρατηγική σε «μάχη ολίγων ημερών», που το έχουμε ξαναγράψει αποτελεί τεράστιο ρίσκο, έως και αυτοκαταστροφική αφέλεια, αν συνεχίσει να επικρατεί.
Εκτιμούμε λοιπόν ως απολύτως κρίσιμη την προμήθεια περισσότερων όπλων, ώστε να συμπληρωθούν αποθέματα. Ενδεικτικά γνωρίζουμε πως «ένας πυραυλικός φόρτος» για μια FDI κοστολογείται 200 εκατ., οπότε καταγράφουμε κάπου 1,5 δις αγορών, για περισσότερους τέτοιους, συν εξτρά πυραύλους SPIKE NLOS, συν περισσότερα όπλα ανθυποβρυχιακών ελικοπτέρων Romeo, συν περισσότερους επάκτιους Exocet, συν σύγχρονα πυρομαχικά πυροβόλων, συν απόθεμα πυραύλων RAM, συν προμήθεια περισσότερων τορπιλών.
ΝΕΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ: Είτε αυτά είναι μικρά επάκτια ραντάρ, είτε αναβάθμιση τηλεπικοινωνιών στόλου, είτε προσθήκη Link 16 σε περισσότερα σκάφη επιφανείας, είτε αγορά συστήματος διαχείρισης ολοκληρωμένου πεδίου μάχης, είτε ψηφιακό κέντρο εκπαίδευσης μεγάλων σκαφών, είτε συστημάτων διασύνδεσης πολυστατικών σόναρ, μια προμήθεια που θα προσεγγίσει το μισό δις, τη διαπιστώνουμε ως απαραίτητη.
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ: Ενδεικτικά η σύμβαση υποστήριξης των 3 FDI HN κοστίζει 138 εκατ. για 3 χρόνια. Άρα για τη δεκαετία μετά την λήξη της, θα χρειαστούν κάπου 400 εκατ. ακόμη. Αν προσθέσουμε εδώ ανάλογες ανάγκες για όποια νέα πλοία αγοραστούν, συν την υποστήριξη παλαιών, το κόστος ξεπερνά το 1 δις.
Με όλα τα παραπάνω τα κύρια -και μόνο- κόστη για το Ναυτικό μας καταγράφονται σε εύρος 12,5 έως 14 δις (ποσά με στρογγυλοποιήσεις). Τεράστιο, αλλά και αυτό όχι με «αφθονία»: Καθώς και στη μεγάλη του τιμή, διασφαλίζει στόλο μεγάλων σκαφών επιφανείας με 11 φρεγάτες (από σήμερα 13), στόλο υποβρύχιων με 8 σκάφη (σήμερα 10), και στόλο 11 πυραυλακάτων (σήμερα 19), με σοβαρή ποιοτική αναβάθμιση, αλλά και πάλι αρκετά κάτω από την περιγραφόμενη Δομή Δυνάμεων.
Παραλείψεις στους υπολογισμούς μας; Δεν καταγράψαμε προμήθειες βοηθητικών πλοίων, δεν μιλήσαμε για την αναβάθμιση του Ναυστάθμου στη Σούδα, δεν είπαμε για περισσότερα υποβρύχια, καθώς η Τουρκία ετοιμάζει στόλο 14 συνολικά, δεν υπολογίζουμε σε βάθος την ανάγκη για προβολή ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν μιλάμε για σοβαρή ενίσχυση των αμοιβών του προσωπικού ώστε να σταματήσει η «αιμορραγία» τους σε παραγωγικές ηλικίες. Πόσο θα κόστιζαν και αυτά; Ανοιχτή η εκτίμηση.
Πολεμική Αεροπορία
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΜΑΧΗΤΙΚΩΝ F-16 BLOCK 50: Πρόκειται για 38 αεροσκάφη που έχει ήδη ανακοινωθεί πως θα «γίνουν Viper», όπου η πληροφόρηση μας, εκτιμά το κόστος σε 1 δις ευρώ.
ΑΓΟΡΑ ΝΕΩΝ RAFALE: Ο υπουργός κ. Δένδιας μίλησε για ακόμη 6 αεροσκάφη. Το κόστος εδώ με ένα πακέτο όπλων θα φτάσει κάπου το 1 δις τουλάχιστον, όσο δηλαδή κόστισαν και τα προηγούμενα νέα 6 που παραγγείλαμε, ως προσθήκη στην αρχική παρτίδα των 18. Το κόστος αυτό όμως θα είναι για Rafale F4, δηλαδή το επόμενο πρότυπο που πλέον κατασκευάζεται από την Dassault. Άρα σε ένα στόλο 30 Rafale, θα έχουμε ήδη «3 παραλλαγές»; Μεταχειρισμένα F3R, καινούργια F3R και καινούργια F4; Δηλαδή πάλι μια χαοτική πολυτυπία; Το κρατάμε ως επιφύλαξη, τονίζοντας την ανάγκη να γίνει εξτρά επένδυση ώστε όλα να εξελιχθούν σε κοινό -F4- πρότυπο. Στην πράξη το ποσό θα πρέπει τουλάχιστον να διπλασιαστεί για αγορά 12 Rafale, ώστε να συγκροτηθούν 2 Μοίρες μαζί με τα πρώτα 24. Οπότε μιλάμε για 2 δις τουλάχιστον, ή και 3 αν πάμε σε 18 αεροσκάφη, συν την ανάγκη για περαιτέρω επένδυση ομοιοτυπίας.
ΑΓΟΡΑ F-35: Έχει ανακοινωθεί ως δεδομένη, αλλά αναμένουμε την εξειδίκευση της αγοράς και την τελική τιμή. Η αρχική αμερικανική προσφορά είναι 8,6 δις δολάρια για 40 αεροσκάφη. Αν προμηθευθούμε 20 σε πρώτη φάση, για τη συγκρότηση μια Μοίρας, τότε το κόστος εκτιμάται -προσεγγιστικά πάντα- και με ένα βασικό πακέτο όπλων, γύρω στα 4 δις ευρώ.
ΑΓΟΡΑ ΟΠΛΩΝ: Ανεξάρτητα από τις προμήθειες όπλων που περιγράφουμε παραπάνω μαζί με αεροσκάφη, είναι επιτακτική η ανάγκη για αναβάθμιση-επέκταση του οπλοστασίου της Πολεμικής Αεροπορίας, για όλα τα μαχητικά της. Χωρίς να περάσουμε σε υπερανάλυση, εστιάζοντας κυρίως σε πυραύλους αέρος-αέρος AMRAAM AIM-120C8, σε πυραύλους cruise JASSM/ JASSM-ER, σε νέους αντιραντάρ AARGM, σε συλλογές Small Diameter Bomb τύπου Ι και II, σε αγορά πυραύλων Rampage από το Ισραήλ όπως και συλλογών κατευθυνομένων βομβών SPICE, υπολογίζουμε τουλάχιστον 3 δις ευρώ ως κύρια προμήθεια.
ΑΓΟΡΑ ΝΕΩΝ ΡΑΝΤΑΡ ΑΕΡΑΜΥΝΑΣ: Άλλο ένα πρόγραμμα που βρίσκεται σε μελέτη, όπου είναι ασαφές το τι θα ζητηθεί. Μεγάλης εμβελείας με αντιβαλλιστικές ικανότητες ώστε να αντιμετωπιστεί η σχετική τουρκική απειλή; Συμπληρωματικά/αντικατάστασης των υπαρχόντων; Νέων κινητών μέσου βεληνεκούς; Οπότε οι τιμές ποικίλουν δραματικά, αλλά μια ολοκληρωμένη λύση με αναβάθμιση επικοινωνιών θα κυμανθεί κάπου στο μισό δις.
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΝΤΙΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΝ ΣΥΣΤΟΙΧΙΩΝ: Η χώρα μας θα μετέχει στην πρωτοβουλία ESSI περί κοινής ευρωπαϊκής αεράμυνας, με έμφαση στα συστήματα Patriot για μεγάλο βεληνεκές, IRIS-T για μεσαίο και Arrow για πολύ μεγάλο/αντιβαλλιστικό. Αν μείνουμε στις δύο πρώτες λύσεις, η προμήθεια 2 ακόμη πυροβολαρχιών Patriot μαζί με αναβάθμιση των παλαιοτέρων θα ξεπεράσει τα 3 δις ενώ 3 συστοιχίες IRIS-T με όγκο πυραύλων θα προσεγγίσει τα 600 εκατ. (οι τιμές με βάση πρόσφατες ευρωπαϊκές παραγγελίες). Σύνολο λοιπόν, 3,6 δις.
ΜΗ ΕΠΑΝΔΡΩΜΕΝΑ: Ισχύουν τα ίδια με το Ναυτικό, δηλαδή υποχρεωτική εισαγωγή τους, και σε αριθμούς. Δεν γνωρίζουμε τι μπορεί να περιλαμβάνει ο νέος σχεδιασμός της Αεροπορίας, αλλά πρέπει να εξεταστεί η ανάγκη και UAV επιτήρησης, όπως και UCAV, δηλαδή οπλισμένων συστημάτων. Καταγράφουμε ένα ελάχιστο κονδύλι 200 εκατ., περίπου όσο κόστισε ένα σχετικά πρόσφατο συμβόλαιο που έκλεισε η ΙΑΙ για πώληση Heron στην Ασία. Αν προσθέσουμε εδώ τα κάπου 400 εκατ. για την αγορά ΜQ-9 Reaper -δεν γνωρίζουμε την εξέλιξη του προγράμματος- ανεβαίνουμε στα 600 εκατ.
ΥΠΟΔΟΜΕΣ: Η ΠΑ χρειάζεται με την είσοδο νέων μαχητικών και ενίσχυση των υποδομών της, σε Τανάγρα, Άραξο, Ανδραβίδα, αλλά και Καστέλλι, όπως και αλλού. Εδώ ένα κόστος 100 εκατ. είναι ενδεικτικό και μπορεί να ανέβει αρκετά, ανάλογα τι θα απαιτηθεί.
ΑΓΟΡΑ ΜΕΤΑΓΩΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΕΙΣ: Για να κοιτάξουμε και… αλλού η αγορά π.χ. 4 C-390, δηλαδή των νέων μεταγωγικών από τη Bραζιλιάνικη Embraer θα κοστίσει τουλάχιστον 600 εκατ. (με βάση την τιμή που εκτιμά η Αυστρία για τα δικά της,) ενώ αναβαθμίσεις στα ιπτάμενα ραντάρ EriEye μπορεί να φθάσουν και τα 400 εκατ., άρα 1 δις σύνολο.
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ: Τουλάχιστον 2 δις στα επόμενα χρόνια, καθώς θα χρειαστούν για τα Rafale, για τα F-16, για τα διάφορα όπλα κ.ο.κ. Ενδεικτικά έχει προβλεφθεί ήδη δαπάνη 190 εκατ. για πιστοποίηση βλημάτων MICA, 150 εκατ. για κινητήρες F-16, 60 εκατ. για συντήρηση C-130, 17 εκατ. για βλήματα IRIS-T, 25 εκατ. για αεροσκάφη Τ-6, 29 εκατ. για όπλα των F-16 κ.ο.κ. Και χρειάζονται ανάλογες συμβάσεις και για το στόλο των μεταγωγικών, όπως και για τα διάφορα περιφερειακά αεροσκάφη που έχει προμηθευθεί η Αεροπορία, όπως πιστοποίησης συσκευών πλοήγησης, εναέρια κέντρα διαχείρισης πυρκαγιών, ασθενοφόρα κ.ο.κ.
ΑΓΟΡΑ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΩΝ CANADAIR: 360 εκατ. για 7 νέα CL-515, οπότε μαζί με σύμβαση υποστήριξης και αναβάθμιση παλαιοτέρων CL-415 και υποστήριξη των Air Tractor, φθάνουμε τουλάχιστον τα 500 εκατ.
Συνολικά το άθροισμα εδώ καταλήγει στα 18 έως 19,5 δις πάλι με στρογγυλοποίηση. Όπου όμως η εκτίμηση μας καταλήγει σε οροφή μαχητικών κάπου στα 182, δηλαδή 120 F-16 Viper, 24 Rafale που ήδη έχουμε αγοράσει συν 18 ακόμη, συν 20 F-35. Και όχι τα «200 μαχητικά» τα οποία ανέφερε πρόσφατα ως σχεδιασμό ο υπουργός Εθνικής Άμυνας.
Επίσης στις εκτιμήσεις μας δεν έχουμε θίξει ζήτημα εναέριων τάνκερ (δαπάνη απαραίτητη αν θέλουμε να μιλήσουμε για αεροπορική υποστήριξη της Κύπρου με προοπτική), δεν έχουμε καν θίξει ζήτημα προμήθειας βαλλιστικών όπλων δικών μας, αλλά και ισχυρής αντιβαλλιστικής άμυνας, όπου π.χ. θα έπρεπε να πάμε σε προμήθεια συστημάτων τύπου Arrow. Δεν έχουμε μιλήσει για ακόμη μεγαλύτερη προμήθεια όπλων, π.χ. πολλών Meteor, αλλά και πολλών φόρτων ειδικά για τα F-35, όπως και για σοβαρή προστασία αεροπορικών βάσεων, με τοπική αεράμυνα, συστήματα κατά drone κ.ο.κ. Δαπάνες που αθροίζονται σε κάποια δις ακόμη…
Στρατός Ξηράς
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ LEOPARD 2: Τα πιο σύγχρονα άρματα μας είναι τα 170 Leopard 2A6, αλλά ήδη δεκαετιών, όπως και τα παλαιότερα 183 Leopard 2A4. Κρίσιμο θέμα η αναβάθμιση τους, έχουν γίνει πολλές εισηγήσεις, υπάρχει στον προγραμματισμό μας αλλά το κόστος είναι σημαντικό. Εδώ έχουν ακουστεί διάφορες τιμές, ανάλογα την έκταση της αναβάθμισης και για τα δύο άρματα. Π.χ. 1,2 δις για το σύνολο των Α4, αλλά και 1 δις για το σύνολο των Α6. Για να έχουμε μια κοινή βάση, εκτιμούμε συντηρητικά πως για τη σχετική αναβάθμιση και κυρίως ομογενοποίηση του παραπάνω στόλου αρμάτων, θα προσεγγίσουμε τα 2 δις ευρώ μαζί με κάποιο ενίσχυση των αποθεμάτων πυρομαχικών τους.
ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΤΟΜΑ: Από τις πιο σημαντικές ανάγκες μας, επίσης σε κατάσταση «limbo». Πολλές οι προτάσεις εδώ: περιμένουμε την παραχώρηση των 62 Bradley από ΗΠΑ, που μπορεί να επεκταθεί αρκετά προς τα πάνω. Υπήρχε (ίσως υπάρχει ακόμη) η πρόταση των KMW και Rheinmetall για κατασκευή 205 Lynx στην Ελλάδα με τοπικό εργοστάσιο, με πακέτο τον εκσυγχρονισμό των Leo 2A4. Υπάρχει ενδιαφέρον από τη Γαλλία για Philloctetes, από Βρετανία για CV90, κ.ο.κ., γενικώς από… προτάσεις και ιδέες καλά πάμε. Το κόστος, αν κάτι από όλα τα παραπάνω υλοποιηθεί; Αν πάμε σε λύση μεταχειρισμένων (και μιλάμε για κάπου 200 οχήματα για να έχει νόημα) τότε μιλάμε για κάπου 1 δις για συντήρηση/αναβάθμιση/ενσωμάτωση τους. Για νέας κατασκευής οχήματα στον ίδιο αριθμό το ποσό διπλασιάζεται τουλάχιστον. Άρα το εύρος είναι από 1 έως 2 δις και αυτό στην καλύτερη περίπτωση.
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ MLRS: Έχει εγκριθεί και αφορά και αναβάθμιση και μεγάλη αγορά νέων πυρομαχικών. Το ποσό είναι στα 1,1 δις ευρώ.
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΛΛΩΝ ΜΕΣΩΝ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΥ, Μ109, RM-70: Η παρέμβαση στα κάπου 400 αυτοκινούμενα πυροβόλα Μ109 κρίνεται απαραίτητη για την ομογενοποίηση τους, που είναι διαφόρων εκδόσεων, όπως και για τη βελτίωση της ακρίβειας βολών. Επίσης υπάρχει η πρόταση για αναβάθμιση των εκτοξευτών ρουκετών RM-70, με ανακατασκευή του οχήματος-φορέα και επέκταση του βεληνεκούς των ρουκετών από τα 20 στα 40 χιλιόμετρα, αλλά χωρίς αυτές να μετατραπούν σε κατευθυνόμενες. Κόστος και για τα δύο προγράμματα κάπου στο 1,5 δις μαζί με σοβαρή προμήθεια πυρομαχικών, κυρίως βλημάτων 155 χιλιοστών για τα M109.
ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΑΝΤΙΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ: Για την προστασία των μηχανοκίνητων ταξιαρχιών κυρίως σε μικρό-μέσο βεληνεκές. Μιλάμε για αυτοκινούμενα συστήματα, είτε με τροχοφόρα είτε με ερπυστριοφόρα ως φορείς, καθώς εδώ έχουμε και την απαξίωση των ρωσικών συστημάτων ΤOR-M1 και OSA. Τέτοιες λύσεις υπάρχουν, αλλά δεν είναι φθηνές, ενδεικτικά το Skyranger της Rheinmetall φθάνει κάπου τα 30 εκατ. με πυροβόλο 30-35 χιλιοστών, ενώ λίγο φθηνότερο είναι το MSHORAD της Saab με πυραύλους RBS 70NG. Έτσι η προμήθεια κάπου 15 συστημάτων θα φθάσει τουλάχιστον τα 500 εκατ. Ενώ άλλες 4 συστοιχίες IRIS-T SLS (μικρού βεληνεκούς) για προστασία συγκεκριμένων ζωνών θα φθάσουν τα 800 εκατ. Άρα μιλάμε για σύνολο 1,3-1,5 δις με απόθεμα όπλων.
ΜΗ ΕΠΑΝΔΡΩΜΕΝΑ: Κάθε τύπου, για επισκόπηση και στοχοποίηση για το πυροβολικό μας, έως οκτακόπτερα με οπλικό φόρτο, έως μικρά τετρακόπτερα “εμπορίου” για κάθε ομάδα μάχης. Πολύ ενδεικτικά καταγράφουμε μια αρχική δαπάνη 1 δις ξέροντας πως θα αυξηθεί.
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ APACHE AH64A: Με προϋπολογισμό κάπου 30 εκατ. ευρώ, όπου κατά την άποψη μας αυτό μπορεί να φθάσει και τα 50 εκατ. για αποθεματοποίηση ανταλλακτικών και με FOS.
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΝΗ-90: Ένα από τα μεγάλα ερωτηματικά των εξοπλισμών μας, τι θα γίνει με την σημαντική επένδυση των συγκεκριμένων ελικοπτέρων που εδώ και μια 20ετια περίπου ακόμη δεν έχουν παραλάβει το σύνολο τους και παραμένουν τα περισσότερα ανενεργά. Εκκρεμεί μια σύμβαση υποστήριξης 50 εκατ., εκκρεμεί η αξιολόγηση αν κάποια ελικόπτερα (από τα πρώτα που παραλήφθησαν), πρέπει να περάσουν από αναβάθμιση για να έρθουν στο ίδιο πρότυπο με τα επόμενα. Ενδεικτικά μια δαπάνη 100 εκατ. ίσως είναι αναμενόμενη.
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ: Και εδώ πολλές εκκρεμότητες, καθώς πρέπει να αξιολογηθεί το τελικό κόστος της ζημιάς στη βάση του Στεφανοβικείου, το κόστος μόνιμης εγκατάστασης σε άλλη βάση, το κόστος συντήρησης των ταλαιπωρημένων Chinook, η προμήθεια όπλων κ.ο.κ. Δεν υπάρχουν στοιχεία εδώ, αναφέρουμε μια τιμή 150 εκατ. ως βάση συζήτησης.
ΑΝΤΙΑΡΜΑΤΙΚΑ ΟΠΛΑ: Για να μειωθεί η πανσπερμία στα αντιαρματικά μας, κυρίως στα φορητά ή επί ελαφρών οχημάτων, που τα περισσότερα είναι και πέραν του ορίου ζωής τους, όπως και για αγοραστούν νέα συστήματα αυξημένων δυνατοτήτων η δαπάνη είναι σημαντική. Πρόσφατα παραδείγματα; Το Κόσοβο πήρε 24 εκτοξευτές Javelin και 246 πυραύλους για 70 εκατ. Η Ρουμανία για 26 εκτοξευτές και 263 πυραύλους πλήρωσε 73 εκατ. Οπότε για ένα πενταπλάσιο αριθμό για εμάς, για μαζική αντικατάσταση MILAN, ΑΤ-4, Kornet μιλάμε για 350 εκατ. ενώ αν προσθέσουμε επαναπιστοποίηση πυραύλων ΤΟW, αλλά και προμήθεια μικρότερων όπλων (για κοντινό βεληνεκές) όπως Spike SR, ή NLAW, φθάνουμε εύκολα στα 500 εκατ.
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΕΔΙΟΥ ΜΑΧΗΣ: Κατά την προσωπική μας εκτίμηση μια από τις πιο υψηλής προτεραιότητας δαπάνες. Καθώς η χώρα μας δεν μπορεί να αντιμετωπίσει «έναν προς έναν» τους τουρκικούς εξοπλισμούς, χρειάζεται τους λεγόμενους πολλαπλασιαστές ισχύος. Εδώ ένα σύγχρονο σύστημα διοίκησης μάχης, με χρήση τεχνητής νοημοσύνης, το οποίο θα επιτρέπει την σύνθεση δεδομένων από εκατοντάδες ή και χιλιάδες σημεία «παροχής δεδομένων», που θα επιτρέπει την σε πραγματικό χρόνο διαπίστωση απειλών, θα προτείνει σχέδια αντιμετώπισης τους, θα συνυπολογίζει την αναγκαία υποστήριξη των όποιων μονάδων. Κόστος; H Πολωνία αγόρασε το IBCS, προσανατολισμένο κυρίως σε αεράμυνα, για 2,3 δις ευρώ.
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ: Ένας από τους τομείς που υστερούμε σημαντικά, ενώ βλέπουμε την αναγκαιότητα τέτοιων συστημάτων να πολλαπλασιάζεται εκθετικά, λόγω απειλής μη επανδρωμένων. Εδώ κατ’ εκτίμηση μια προμήθεια νέων μέσων, τόσο σε επίπεδο ταξιαρχίας, όσο και σε πολλούς φορητούς παρεμβολείς για προστασία μικρών μονάδων, εγκαταστάσεων, κ.ο.κ. θα ξεπεράσει το 1 δις.
ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ: Μόνο η συμμετοχή μας στο γαλλικό πρόγραμμα επισκόπησης MUSIS έχει κοστολογηθεί ήδη στα 120 εκατ. Πρακτικά για να επεκτείνουμε το πλέγμα δορυφορικών επικοινωνιών μας σε πολλά περισσότερα μέσα και μονάδες, το κόστος διπλασιάζεται. Οπότε μιλάμε για 250 εκατ.
ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ-ΚΡΥΠΤΟΓΡΑΦΗΣΗ: Ένας σε διαρκή εξέλιξη τομέας, όπου και εδώ υπάρχει μεγάλη ανάγκη, και προς το παρόν αυτή υποκαθίσταται με τη χρήση των -μη ασφαλών- εμπορικών δικτύων κινητής τηλεφωνίας. Ενδεικτικό κόστος αναβάθμισης για περισσότερα δίκτυα υψηλών ταχυτήτων διαμεταγωγής, πολλών ασυρμάτων ομάδας μάχης και ατομικούς, κ.ο.κ. 300 εκατ. ευρώ.
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ: Η γνωστή δαπάνη που απλώνεται σε βάθος χρόνου και πολλές φορές παραλείπεται ή υποκαθίσταται από ελληνικές «πατέντες». Για παράδειγμα τέτοια σύμβαση για τα Leopard 2A6 ουσιαστικά δεν είχαμε ποτέ! Διατυπώνουμε εδώ την βεβαιότητα πως αυτή η αντίληψη δεν μπορεί να συνεχιστεί γιατί οδηγεί σε απαξίωση μεγάλων και πανάκριβων οπλικών συστημάτων, ενώ μόνο φαινομενικά μειώνει το κόστος, καθώς όποτε εμφανιστεί η ανάγκη αναβάθμισης, τότε βγαίνουν στην επιφάνεια «κρυμμένα» προβλήματα. Ενδεικτικά και εδώ για αρκετά χρόνια, καταγράφουμε 1 δις ως ανάγκη.
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΤΟΜΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ: Μιλάμε για τον ατομικό φόρτο του στρατιώτη, δηλαδή νέο κράνος, εξαρτήσεις, αλεξίσφαιρο γιλέκο, πλήρη στολή, άρβυλα, σάκους, υλικά στρατοπέδευσης, κιτ πρώτων βοηθειών κ.ο.κ. Εκτίμηση είναι -μαζί με το απαραίτητο στοκ για την εφεδρεία – τουλάχιστον 100 εκατ. κι αυτό πολύ συντηρητικό.
Γενικό σύνολο 13,5 έως 15 δις με στρογγυλοποίηση. Μόνο που εδώ έχουμε κάνει πολλές παραλείψεις. Καθώς δεν αναφέρουμε αντικατάσταση μεταφορικών μέσων (χιλιάδες οχήματα, φορτηγά, ημιφορτηγά, τζιποιεδή), δεν έχουμε πει τίποτα για αναβάθμιση ατομικού οπλισμού με νέο τυφέκιο πεζικού κ.ο.κ., δεν έχουμε καταγράψει ανάγκες ειδικών δυνάμεων που είναι… ειδικά μεγάλες, δεν έχουμε μιλήσει για βελτίωση υποδομών και στρατοπέδων (τεράστιο το κενό με εκατοντάδες που πρέπει να κλείσουν, αλλά και πολλές δεκάδες που πρέπει να αναβαθμιστούν), για ψηφιακή/εικονική εκπαίδευση και ανάλογα συστήματα, και πολλά ακόμη. Έτσι το πραγματικό κόστος αν ζητάμε ένα σύγχρονο Στρατό Ξηράς, άνετα ανεβαίνει κατά 3-4 δις ακόμη.
Το τελικό αλλά όχι τόσο τελικό άθροισμα
Αν δοκιμάσουμε να βγάλουμε ένα άθροισμα όλων των παραπάνω έχουμε τα εξής: 12,5-14 δις για το Ναυτικό, 18-19,5 δις για την Αεροπορία, 13,5-15 δις για τον Στρατό Ξηράς. Άρα από 44 έως 48,5 δις γενικό σύνολο. Το οποίο για να είμαστε ακόμη πιο ρεαλιστές αν συνυπολογίσουμε γενικές αυξήσεις τιμών, κόστος δανεισμού (που θα χρειαστεί για να εξυπηρετηθούν τέτοιες δαπάνες), εξτρά που δεν υπολογίσαμε αλλά ουσιαστικά δεν είναι «εξτρά», όλα αυτά μπορεί να φέρουν μια μέση αύξηση κάπου 15% (και εδώ είμαστε συντηρητικοί…).
Οπότε το κόστος θα κυμανθεί από 50 έως 55 δις. Αν το κατανείμουμε αυτό σε μια 15ετια, τότε μιλάμε για κάπου 3,3-3,7 δις ανά έτος, συν βέβαια τις λειτουργικές δαπάνες και τη μισθοδοσία προσωπικού. Όπου και εκεί περιμένουμε αυξήσεις, σε όλους τους αντίστοιχους κωδικούς. Να προσθέσουμε και τον ασταθή παράγοντα του πληθωρισμού; Που αν π.χ. ανέβει από 2% ανά έτος στο 3%, σε βάθος εικοσαετίας έχει ανεβάσει το τελικό κόστος κατά περίπου 30%;
Το τίμημα ανά έτος
Που θέλουμε να καταλήξουμε με την άσκηση μας, που είπαμε, έχει πολλά κενά, πολλές υποθέσεις και εκτιμήσεις, άρα και εμφανές ποσοστό λάθους; Να δείξουμε πως η εξοπλιστική δαπάνη που μας «περιμένει» και με βάση πραγματικές, τρέχουσες ανάγκες και ελλείψεις, όπως και τους ήδη υπάρχοντες προγραμματισμούς και σχεδιασμούς, όχι δηλαδή θεωρητικά σχήματα μεγαλόπνοων εξοπλισμών και φιλόδοξων προμηθειών που θα μας δώσουν «το πάνω» χέρι σε σχέση με την Τουρκία, χωρίς καν να μετράμε την ανοδική τάση εξοπλισμών της Άγκυρας, αριθμητικά αλλά κυρίως ποιοτικά που διευρύνει την ψαλίδα, σημαίνει μια σταθερή – το τονίζουμε – αύξηση συνολικών αμυντικών δαπανών σε κάπου 7,2 δις ετησίως (στην πιο ολοκληρωμένη εκδοχή αλλά με πολλές ελλείψεις όπως τονίσαμε).
Αυτό υπολογίζεται ως εξής: Ο φετινός φετινός αμυντικός προϋπολογισμός είναι 6,123 δις και περιέχει κονδύλι εξοπλισμών 2,6 δις. Αν φτάσει λοιπόν αυτά τα 2,6 ανέβουν στα 3,7 δις, έχουμε 42% αύξηση μόνο στο κονδύλι εξοπλισμών, και συνολικά 18% στην όλη αμυντική μας δαπάνη. Αλλά και εδώ είμαστε συντηρητικοί, καθώς είναι δεδομένο πως θα μεγαλώσει το κύριο κονδύλι μισθών και συντάξεων για το προσωπικό. Οπότε το +18% στο σύνολο των αμυντικών δαπανών μπορεί να προσεγγίσει και το +25%!
Η πολύ μεγάλη αυτή αύξηση όμως πρέπει να μείνει σταθερή για πολλά χρόνια, συν τις όποιες αναπροσαρμογές και χωρίς “υποχωρήσεις”. Οπότε μιλάμε για 10% του κρατικού προϋπολογισμού (με τιμές 2024) για την Άμυνα, ή σε άλλο μέτρημα, το 3,6% του ΑΕΠ ετησίως (πάλι σε τρέχουσες τιμές).
Οπότε οφείλουμε να διατηρήσουμε τη σημερινή μας 2η-3η θέση σε αμυντικές δαπάνες μεταξύ των χωρών του ΝΑΤΟ στο…διηνεκές, ακόμη και να καταφέρουμε ισχυρή ανάπτυξη με μεγέθυνση του ΑΕΠ! Και όλα αυτά με τους υπολογισμούς μας αρκετά “μαζεμένους” και χωρίς να προσφέρουν ούτε υπεροπλία, ούτε ολοκληρωμένη κάλυψη αναγκών.
Θυμίζουμε εδώ όμως πως το 2032 λήγει η ευεργετική περίοδος χαμηλού κόστους εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους μας, ενώ έως τότε έχουμε στοχοθέτηση να έχει μειωθεί ως ποσοστό του ΑΕΠ. Δηλαδή η χώρα έχει εσωτερικό αλλά κυρίως εξωτερικό «στοίχημα» και υποχρέωση να πετύχει αύξηση ΑΕΠ, ανάπτυξη, ισχυρά πλεονάσματα, έλεγχο δαπανών και γενικό εξορθολογισμό των δημόσιων οικονομικών, ώστε να μπορεί να εξυπηρετήσει τις αποπληρωμές της. Και αυτά εντός ασταθούς διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος, με πολλές άγνωστες παραμέτρους και με προβλέψεις για νέο υφεσιακό κύκλο.
Αναφέρουμε όλα τα παραπάνω για να περιγράψουμε αδρά τη σοβαρότατη πρόκληση των αμυντικών μας δαπανών που δεν μπορεί να τις βλέπουμε αποσπασματικά από την υπόλοιπη οικονομία μας, από τη διεθνή οικονομική κατάσταση, από τις δεδομένες υποχρεώσεις μας, και βέβαια τις προκλήσεις που έχουμε από την τουρκική έξαρση εξοπλισμών.
Θα τα καταφέρουμε;
Το συμπέρασμα μας στο αναμενόμενο ερώτημα «μπορούμε να καταφέρουμε κάτι τέτοιο», είναι «ναι», αλλά με πολλές επιφυλάξεις. Καθώς για να πετύχουμε τέτοιες δαπάνες υψηλές και ταυτόχρονα υψηλή απόδοση σε κάθε αγορά μας, πρέπει να αντιμετωπιστούν 7 βασικά προβλήματα:
- Εξοπλιστικές δαπάνες που δεν έχουν μεγάλο και κυρίως συμφωνημένο διακομματικά, προγραμματισμό και μελέτη. Οπότε ακυρώνονται ή υποβαθμίζονται από την επόμενη κυβέρνηση, ή τη μεθεπόμενη, που θέλει κι αυτή να κάνει “την καινοτομία” ή την πολιτική της, χωρίς συνέχεια.
- Εξοπλιστικές δαπάνες, χωρίς μελέτη κόστους για όλη τη διάρκεια «ζωής» του κάθε συστήματος. Όπου αυτό όταν υπολογιστεί μπορεί να καταρρίψει την αρχική αγορά που διαφημίζεται ως «άριστη», ως τελικά πανάκριβη και εξωφρενική.
- Εξοπλιστικές δαπάνες με παλαιωμένα σχήματα ανάλυσης, ξεπερασμένες αμυντικές θεωρίες, και με αδυναμία εκτίμησης των ριζικών αλλαγών που έχουν εμφανιστεί στα σύγχρονα πεδία μάχης. Και γενικά σε ένα πνεύμα «γεροντοκρατίας», αδράνειας και συμπλήρωσης παλαιών “κενών”, σε όπλα που μπορεί και να μην χρειάζονται καν.
- «Πολιτικές» αγορές όπλων, που γίνονται για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις και τις πιέσεις τρίτων χωρών, όπως και διάφορες προσωποπαγείς ατζέντες «εξοπλιστικής διπλωματίας», που σε βάθος χρόνου δεν αποδίδουν τα αναμενόμενα.
- Εξοπλιστικές δαπάνες που ευνοούν την πολυτυπία, τη διάχυση κονδυλίων, την εξυπηρέτηση του «κλαδισμού» (δηλαδή την απαίτηση κάθε Κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων να διατηρεί δική του πρακτική αγορών χωρίς διάθεση συνεργασίας), και την επικάλυψη αναγκών. Ενώ σπάνια εξετάζονται δόκιμες και φθηνές λύσεις που πιθανά δεν έχουν “αίγλη” ή δεν μπορούν να πλασαριστούν μικροπολιτικά στο ευρύ κοινό.
- Δαπάνες που γίνονται αποσπασματικά, σε ελάχιστες ποσότητες, για να συμπληρωθούν «κάποτε», με νέες μικρές παρτίδες, με διαφορές από τις προηγούμενες, με αυξημένες τιμές, ενώ η κεντρική αγορά γίνεται με σοβαρές ελλείψεις. Δηλαδή φαινόμενα «σαλαμοποίησης» μιας πραγματικά μεγάλης προμήθειας, όπως και «τεμαχισμού» της. Με αποτέλεσμα να μην υλοποιούνται ποτέ ή οριακά με μεγάλη καθυστέρηση, και χωρίς εξασφάλιση υποστήριξης. Καταλήγοντας σε οπλικά συστήματα ημιλειτουργούντα ή και σε αχρηστία.
- Τέλος, εξοπλιστικές δαπάνες που γίνονται από το «ράφι» της διεθνούς αγοράς, πολλές φορές και με λογική «μπουτίκ» (πήραμε το καλύτερο αλλά σε μικρή συσκευασία/ποσότητα…), και με μηδενική ή ελάχιστη συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανίας η οποία παραμένει ασθενική και χωρίς δυναμική ανάπτυξης και ουσιαστικής συνεισφοράς. Προς μεγάλη χαρά δηλαδή των αντιπροσώπων.
Ελληνικός αμυντικός προϋπολογισμός για το 2024 – μια πρώτη ματιά
