Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΝΑΤΟ καταγράφεται πλέον ευδιάκριτα η μεγάλη αύξηση αμυντικών δαπανών από σχεδόν όλα τα μέλη της συμμαχίας, καθώς το 2024 σπάει ένα ιστορικό ρεκόρ: Με 23 κράτη από τα 31 να πιάνουν το στόχο του 2% του ΑΕΠ ως ετήσια αμυντική δαπάνη (δεν μετράμε εδώ την Ισλανδία που δεν έχει στρατό). Μάλιστα το 2023 ήταν μόλις 10 χώρες που το είχαν φθάσει αυτο το κατώφλι, ενώ η φετινή άνοδος δαπανών φθάνει το 17,9% σε σχέση με πέρυσι (σε σταθερές τιμές 2015).
Εκτός στόχου παραμένουν οι Κροατία, Πορτογαλία, Ιταλία, Καναδάς, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Σλοβενία και Ισπανία, αλλά και αυτές είναι σε ανοδική φάση. Η Ελλάδα είναι στην 5η θέση δαπανών, με εκτιμώμενες δαπάνες για φέτος στο 3,08% του ΑΕΠ, ενώ συνήθως ήταν στη πρώτη τριάδα. Η κορυφή ανήκει βέβαια στην Πολωνία, όπου το θηριώδες εξοπλιστικό της πρόγραμμα έχει φθάσει να απορροφά το 4,12% του ΑΕΠ, ακολουθεί η μικρή Εσθονία, οι ΗΠΑ και η Λετονία, ενώ στην έκτη θέση είναι η Λιθουανία. Δεν είναι εδώ καθόλου τυχαίο πως 4 από τις 6 πρώτες χώρες, δηλαδή οι Πολωνία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, είναι δίπλα στην Ρωσία και προφανώς αισθάνονται την μεγαλύτερη απειλή, οπότε καταφεύγουν σε εξοπλισμούς. Η Τουρκία είναι χαμηλά, στο 2,09%, αλλά όπως έχουμε γράψει και παλαιότερα, λόγω πολύ μεγαλύτερου ΑΕΠ, το πραγματικό ποσό που διαθέτει είναι πολλαπλάσιο από ότι η Ελλάδα.
Ένας πιο ειδικός δείκτης όμως, δείχνει τι ποσοστό αυτών των αμυντικών δαπανών πάει σε εξοπλισμούς το έτος. Καθώς οι συνολικές αμυντικές δαπάνες περιλαμβάνουν σε όλες τις χώρες το μεγάλο κόστος μισθών/συντάξεων του στρατιωτικού προσωπικού, όπως και το λειτουργικό κόστος, δηλαδή τη συντήρηση/λειτουργία του αμυντικού συστήματος. Εδώ το ΝΑΤΟ έχει στόχο το μερίδιο εξοπλισμών να είναι τουλάχιστον 20% του συνόλου των αμυντικών δαπανών.
Σε αυτό το δείκτη, η Ελλάδα έρχεται 10η στην κατάταξη (και εδώ αρκετά ψηλά), με 36,1% των συνολικών αμυντικών της δαπανών να είναι αγορά όπλων. Πάλι η Πολωνία είναι πρώτη σε αυτή την κατάταξη, με το πολύ μεγάλο 51,1%. Η Τουρκία είναι σε αυτή τη λίστα στο 34,2% και 12η.
Στα συνολικά ποσά τώρα, τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ για το 2024 θα ξοδέψουν 1,185 τρισεκατομμύρια δολάρια για αμυντικές δαπάνες (σταθερές τιμές 2015), αλλά από αυτά τα 755 δις θα έρθουν από τις ΗΠΑ, που παραμένει διαχρονικά ο “μεγάλος επενδυτής σε άμυνα”. Πάντως 10 χρόνια πριν, το 2014, οι χώρες μέλη του ΝΑΤΟ εκτός ΗΠΑ, ξόδεψαν 250 δις δολάρια, το 2023 έφθασαν τα 365 δις, και φέτος θα ανέβουν στα 430 δις!
Μια μεγαλύτερη ανάλυση των δαπανών όμως, αποκαλύπτει και μια γνωστή “ελληνκή ασθένεια”. Καθώς η χώρα μας το 2024, από το σύνολο των χρημάτων που θα ξοδέψει για άμυνα, το 55,9% θα πάει σε μισθούς/συντάξεις, το 0,3% σε υποδομές, το 36,1% σε αγορά όπλων και μόλις το 7,7% σε λειτουργικό κόστος! Μια μεγάλη ανισορροπία δηλαδή, καθώς οι περισσότερες χώρες ξοδεύουν για λειτουργικό κόστος πάνω από το 25% του συνόλου ενώ οι υποδομές απορροφούν από κάπου 4% και πάνω, έως και 11%.
Με απλά λόγια, η Ελλάδα “πληρώνει μισθούς και συντάξεις στρατιωτικών και αγοράζει όπλα”, αλλά δεν δίνει λεφτά για να λειτουργήσει η άμυνα της κάθε μέρα, ενώ δεν πληρώνει σχεδόν τίποτα για υποδομές. Αυτό είναι το φαινόμενο που ξέρουμε πολύ καλά εδώ και το περιγράφουμε ως “όπλα για το ράφι”, δηλαδή χωρίς την απαραίτητη συντήρηση, τα ανταλλακτικά, τα αναλώσιμα και γενικότερα χωρίς τις δαπάνες που θα διασφαλίσουν πως οι Ένοπλες Δυνάμεις είναι σε πλήρη απόδοση, στην καθημερινότητα. Η ελληνική αυτή “μέθοδος” είναι διαχρονική, καθώς στην τελευταία δεκαετία το ποσοστό που δίνουμε για υποδομές είναι σταθερά κάτω από 1%, ενώ το λειτουργικό είναι κι αυτό χαμηλά, συνήθως γύρω στο 11-12%, δηλαδή κάτω από το μέσο όρο της συμμαχίας.
Συγκριτικά στα παραπάνω, η Τουρκία έχει μια πιο ισορροπημένη εικόνα για το 2024, με το 43,6% του συνόλου των δαπανών για μισθούς/συντάξεις, το 12,9% για λειτουργικό, το 9,4% για υποδομές (το 4ο υψηλότερο στο ΝΑΤΟ) και το 34,2% για εξοπλισμούς. Στην τελευταία δεκαετία, η Τουρκία είχε χαμηλό ποσοστό για υποδομές, αλλά αυτό αλλάζει από το 2021 και μετά, όπου από περίπου 2,5% ανεβαίνει στο 7,5% και μετά στο 9,5%. Ενώ η δική της λειτουργική δαπάνη είναι σταθερά στο 15%+ εδώ και δέκα χρόνια.
ΑΝΑΛΥΣΗ: Αμυντικές δαπάνες Ελλάδας-Τουρκίας 2000-2022, άλμα στο κενό και χωρίς εφεδρικό
Μια τελευταία μέτρηση, οι αμυντικές δαπάνες κατά κεφαλή το 2024: Μέσος όρος νατοϊκών χωρών εκτός ΗΠΑ (δεν περιλαμβάνεται λόγω τεράστιων δικών της δαπανών που αλλάζουν πολύ το μέσο όρο), τα 669 δολάρια το έτος. Η Ελλάδα είναι στα 648, η Τουρκία στα 310. Και εδώ δηλαδή φαίνεται πως η χώρα μας κάνει ότι μπορεί, αλλά η Τουρκία είναι πολύ χαμηλά, οπότε έχει μεγάλο περιθώριο αύξησης, αν το χρειαστεί.
Η γενική εκτίμηση από όλα τα παραπάνω μπορεί να συνοψιστεί στα παρακάτω 3 συμπεράσματα:
1. Το ΝΑΤΟ έχει “ξυπνήσει” και μετέχει πλέον δυναμικά στην κούρσα εξοπλισμών με μεγάλες επενδύσεις που ήδη ξεπερνούν κατά πολύ και τη Ρωσία (παρόλες τις δικές της πολύ αυξημένες πολεμικές δαπάνες), όπως και όλο τον υπόλοιπο κόσμο.
2. Η εικόνα που βλέπουμε τώρα είναι αρχική, θα πρέπει να περάσουν 2-3 χρόνια για να δούμε την πραγματική εξέλιξη, καθώς πολλές παραγγελίες οπλικών συστημάτων είναι υπό συζήτηση, τώρα ανοίγουν πολλά νέα εργοστάσια όπλων, γίνονται προσπάθειες αύξησης του στρατιωτικού προσωπικού κ.ο.κ. Ενώ αναμένονται και σημαντικές πολιτικές (εκλογικές) εξελίξεις που μπορεί να αλλάξουν πολλά.
3. Η Ελλάδα έχει από το 2021 κάνει ένα μεγάλο άλμα αμυντικών δαπανών (το σοκ του 2020 με τις 2 ελληνοτουρκικές κρίσεις ήταν φαίνεται πολύ γερό ταρακούνημα), αλλά τόσο η προβληματική διάρθρωση των συγκεκριμένων εξόδων, όσο και τα βάρη που φέρει η χώρα από τα μνημονιακά χρόνια, με την ύφεση αμυντικών επενδύσεων, δεν έχουν ανατραπεί. Ειδικά στο πρώτο, δηλαδή το “που και πως ξοδεύουμε”, είναι φανερή η υστέρηση σε λειτουργικό κόστος, που σημαίνει μειωμένες διαθεσιμότητες, αυξημένες φθορές υλικού αλλά και αχρησία πολλών συστημάτων, με σωρευτικά αποτελέσματα. Ενώ το δεύτερο, η μακρόχρονη έλλειψη δαπανών που τώρα προσπαθούμε να ανατρέψουμε, προδιαγράφει “μεγάλη σύγκρουση” με άλλες δημόσιες δαπάνες. Όπου δυστυχώς η “άμυνα” ως επένδυση δεν πουλά στην κοινωνία, η οποία ζει μια δύσκολη καθημερινότητα.
