Αλλαγή ηγεσίας στην αεροπορία της Βόρειας Μακεδονίας έγινε χθες, με την θέση του αρχηγού της Αεροπορικής Πτέρυγας (Vozduhoploven VING) των Ενόπλων Δυνάμεων της γειτονικής χώρας (Armija na Republika Severna Makedonija) να παίρνει ο Σμήναρχος Dragan Pavlovski, ο 19ος αρχηγός της από τη συγκρότησή της στις 10 Απριλίου 1992.
Η αλλαγή στην ηγεσία έρχεται σε μια κρίσιμη περίοδο καθώς η σκοπιανή αεροπορία προετοιμάζεται για τη σταδιακή μετάβαση από τα μεταφορικά/επιθετικά ελικόπτερα Mi-8MT/17 (ΝΑΤΟ: Hip-H) της σοβιετικής εποχής, σε υπερσύγχρονα -μέσης ανυψωτικής ικανότητας- AW149 και -ελαφρά- AW169M, τέσσερα από κάθε τύπο, που παραγγέλθηκαν από τη Leonardo πέρυσι, στο πλαίσιο μιας αμφιλεγόμενης συμφωνίας ύψους 249,9 εκατομμυρίων ευρώ.
Το θέμα ανέκυψε όταν η τότε κυβέρνηση ανέφερε αρχικά ότι η αξία της συμφωνίας ήταν 230 εκατ. ευρώ, αλλά στη συνέχεια δήλωσε ότι οι επακόλουθες διαπραγματεύσεις αύξησαν περαιτέρω το κόστος, τελικά στα 249,9 εκατ. ευρώ, μια κλιμάκωση κατά 8,65%.
Κατά την υπογραφή της συμφωνίας, η τότε αντιπολίτευση της χώρας που σήμερα ηγείται της κυβέρνησης της Βόρειας Μακεδονίας κατηγόρησε την υπηρεσιακή κυβέρνηση ότι αγόρασε μεταφορικά αντί για ελικόπτερα με ικανότητα μάχης, όπως αναφερόταν «τα οποία δεν αυξάνουν τη ισχύ πυρός του στρατού σε μια εποχή που η ασφάλεια στην Ευρώπη βρίσκεται προφανώς σε κίνδυνο».
Την κατηγόρησε επίσης ότι ολοκλήρωσε τη διαδικασία αγοράς και την υπογραφή της συμφωνίας μόλις λίγες εβδομάδες πριν από τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 24 Απριλίου 2024 και στις 8 Μαΐου 2024, αντίστοιχα, και στις οποίες η αντιπολίτευση πέτυχε σημαντικές νίκες.
Προγραμματισμένα να φτάσουν στα Σκόπια από τον Αύγουστο του 2026 έως το τέλος του 2028, με τα AW169M να ηγούνται των παραδόσεων, η απόκτηση νέων ελικοπτέρων βρίσκεται τώρα προφανώς σε κρίση και αποτελεί αντικείμενο επαναδιαπραγμάτευσης μεταξύ της κυβέρνησης και της Leonardo.
Αυτό συνάγεται από επανειλημμένες δημόσιες δηλώσεις του υπουργού Άμυνας Vlado Misajlovski, ο οποίος αποκάλυψε πρόσφατα την ύπαρξη προβλημάτων μεταξύ των συμβαλλομένων μερών. Ο Misajlovski εξέφρασε σημαντικές επιφυλάξεις για τη συμφωνία, επιμένοντας ότι είναι άνιση και ευνοεί σημαντικά τον ιταλικό εταίρο έναντι των συμφερόντων των Σκοπίων. Είπε επίσης ότι υπάρχουν προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν πριν καταβληθεί η δεύτερη δόση, ύψους 35 εκατομμυρίων ευρώ, στο Leonardo και προχωρήσει η υλοποίηση της συμφωνίας.
Η κυβέρνηση των Σκοπίων παραμένει αρνητική για την προοπτική να ενημερώσει το κοινό σχετικά με το ποιες πτυχές της συμφωνίας είναι προβληματικές και θα αποτελέσουν αντικείμενο συνομιλιών (επαναδιαπραγμάτευσης) με τη Leonardo, ισχυριζόμενη ότι η συμφωνία είναι απόρρητη. Ενημέρωσε, ωστόσο, ότι έχει ενεργοποιηθεί το Συντονιστικό Όργανο για τις Διαδικασίες Διαιτησίας (Koordinativno Telo za Arbitrazhni Postapki – KTAP) προκειμένου να επιλεγεί διεθνές δικηγορικό γραφείο που θα υποστηρίξει τις διαπραγματεύσεις με την ιταλική εταιρεία. Κατά τη συνεδρίασή της στις 6 Μαρτίου, το υπουργικό συμβόλαιο έδωσε εντολή στο KTAP να ζητήσει προτάσεις για νομική υποστήριξη από έξι διεθνείς δικηγορικές εταιρείες: Three Crowns LLP, Herbert Smith Freehils LLP, Debevoise & Plimpton LLP, Freshfields LLP, Clifford Chance LLP και Latham & Watkins LLP.
Σύμφωνα με τον αναπληρωτή πρωθυπουργό και υπουργό Μεταφορών Aleksandar Nikolovski, ο οποίος ηγείται του KTAP, η επιτροπή διαιτησίας έχει την εξουσία να προσλάβει δικηγορικά γραφεία στην παρούσα φάση για σκοπούς διαβούλευσης. «Κύρια πρόθεσή μας είναι να αποφύγουμε ένα σενάριο διαιτησίας, γι’ αυτό και επιλέγουμε επί του παρόντος ένα δικηγορικό γραφείο με εξειδίκευση στο ελβετικό δίκαιο, λαμβάνοντας υπόψη ότι η συμφωνία υπογράφηκε σύμφωνα με την ελβετική νομοθεσία. Πρόκειται για μια περίοδο διαβουλεύσεων, λόγω της ύπαρξης διαφορετικών ερμηνειών της σύμβασης. Στόχος μας, λοιπόν, δεν είναι να καταγγείλουμε τη σύμβαση», ενημέρωσε ο Νικολόσκι.
Πληροφορίες στις αρχές Απριλίου 2025 ανέφεραν ότι η Three Crowns LLP έχει επιλεγεί ως σύμβουλος στην επικείμενη διαδικασία επαναδιαπραγμάτευσης με τη Leonardo.
Igor Bozinovski
