Η εκδίωξη της Τουρκίας από το πρόγραμμα του F-35 που έγινε το 2019, πέρα από την μεγάλη αναστάτωση που έφερε στον προγραμματισμό της Τουρκικής Αεροπορίας, που είχε προγραμματίσει την αγορά έως και 100 τέτοιων μαχητικών, προκάλεσε και σημαντική οικονομική ζημία για την τοπική αεροδιαστημική βιομηχανία. Καθώς αρκετές τουρκικές εταιρείες, κυρίως όμως η κρατική Turkish Aerospace Industries (TAI), είχαν αναλάβει την κατασκευή πολλών διαφορετικών εξαρτημάτων για το μαχητικό, οπότε με την αποπομπή, επίσης έχασαν αυτό τον μεγάλο όγκο έργου, που θα τους απέδιδε δισεκατομμύρια δολάρια σε βάθος χρόνου.
Το ενδιαφέρον είναι πέρυσι τον Οκτώβριο, το “γραφείο” JPO της Αμερικανικής Αεροπορίας, ουσιαστικά η υπηρεσία που διαχειρίζεται όλο το πρόγραμμα των F-35, ζήτησε έρευνα αγοράς για υπηρεσίες αποσυναρμολόγησης, συσκευασίας και μεταφοράς πίσω στις ΗΠΑ, των εργαλείων, εργαλειομηχανών και υποδομών δοκιμής για την παραγωγή του μαχητικού, που υπάρχουν ακόμη στην Τουρκία.
Αυτά προορίζονται να πάνε στο εργοστάσιο της Northrop Grumman στην Καλιφόρνια, εκεί που γίνεται σήμερα παραγωγή της ατράκτου του μαχητικού. Η παραλαβή και συσκευασία θα γίνει στις εγκαταστάσεις της ΤΑΙ στην Άγκυρα και μετά θα ακολουθήσει δια θαλάσσης η μεταφορά τους στις ΗΠΑ.
Ο “επαναπατρισμός” αυτών των μηχανημάτων και υποδομών δεν είναι κάτι απλό, καθώς πρόκειται για πολύ εξειδικευμένες και ακριβές υποδομές, που παράγουν υψηλής ακριβείας εξαρτήματα και δομές, και η ίδια η παραμονή τους σε μια χώρα, πλέον “εκτός πρόγραμματος”, θεωρείται και κίνδυνος διαρροής τεχνολογικών μυστικών.
Η διαδικασία πάντως έχει καθυστερήσει κι αυτό γιατί αν και η Τουρκία “έφυγε” από το πρόγραμμα το 2019, η παραγωγή εξαρτημάτων του F-35 εκεί συνεχίστηκε κάπου 2 χρόνια, μέχρι να βρεθούν εναλλακτικοί προμηθευτές τους, στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες που μετέχουν στην παραγωγή. H TAI παρήγαγε και την κεντρική άτρακτο του μαχητικού, όπως και συνθετικά μέρη, έχοντας ξεκινήσει παραδόσεις από το 2008. Μάλιστα είχε αναλάβει να κατασκευάσει έως 400 ατράκτους F-35, κάτι όμως που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
