Μερικά σχόλια περί “αντιαεροπορικού θόλου” που σχεδιάζεται και για την Ελλάδα και συζητείται έντονα αυτή την περίοδο:
1. Κανένα αμυντικό σύστημα (θόλος στην περίπτωση μας), δεν είναι 100% αποτελεσματικό. Ποτέ δεν ήταν, ποτέ δεν θα είναι. Τέτοια συστήματα αεράμυνας που συζητάμε, έχουν ως κύριο στόχο τον περιορισμό μιας επερχόμενης επίθεσης, στην καλύτερη περίπτωση την ισχυρή προστασία μιας περιορισμένης ζώνης (π.χ. κρίσιμες εγκαταστάσεις). Αλλά και πάλι ούτε και εκεί υπάρχει 100% απόδοση. Και φυσικά φαντασιώσεις περί “ένας πύραυλος μας καταρρίπτει πάντα ένα δικό τους αεροσκάφος ή πύραυλο” είναι για παρηγοριά.
2. Καμμία επίθεση (αντίστοιχα) δεν είναι 100% αποδοτική. Δεν μπορεί να είναι για τους ίδιους λόγους, τεχνολογίας, αστοχιών, παρεμβολών, κ.ο.κ. Αυτό όμως δεν συμψηφίζεται αναγκάστικα με τους περιορισμούς ενός θόλου, δηλαδή η “αστοχία του επιτιθέμενου” δεν συνεπάγεται πως θα αντιμετωπιστεί με την “μερική απόδοση” του αμυνόμενου. Ειδικά αν ο επιτιθέμενος έχει όγκο όπλων, πρωτοβουλία και καλή πληροφόρηση. Και στην ελληνική περίπτωση ο δυνητικά “απέναντι” επιθέμενος, δείχνει διάθεση παραγωγής όλο και νέων όπλων μακράς εμβελείας και αριθμού τους και εξέλιξης τους.
3. Τα παραπάνω έχουν φανεί πολλές φορές στη σύγχρονη ιστορία. Σήμερα το βλέπουμε στην Ρωσία, χώρα που φημιζόταν για την πράγματι πολυεπίπεδη αεράμυνα της, η οποία όμως δεν μπορεί να συγκρατήσει εκατοντάδες drones να κάνουν σοβαρά χτυπήματα συνεχώς. Το είδαμε και στο Ισραήλ, όπου η σήμερα ισχυρότερη διεθνώς αεράμυνα, πολλών επιπέδων και υπερασπιζόμενη μια πολύ μικρής έκτασης χώρα (ούτε καν ολόκληρη αλλά κυρίως τα μεγάλα αστικά κέντρα και κρίσιμες εγκαταστάσεις) δεν μπόρεσε να σταματήσει το σύνολο των ιρανικών πυραύλων.
«Ατσάλινος Θόλος»: Το δικό της ολοκληρωμένο σύστημα αντιαεροπορικής άμυνας σχεδιάζει η Τουρκία
4. Η έννοια του θόλου για πολλούς περιορίζεται στην αγορά αντιαεροπορικών εκτοξευτών πυραύλων. Είναι κρισιμότατο μέρος, αλλά δεν αρκεί. Ένας σύγχρονος θόλος αεράμυνας απαιτεί ισχυρά ραντάρ αρχικής προειδοποίησης, άλλους αισθητήρες σε όλη την ποικιλία εκπομπών εντοπισμού, ραντάρ και άλλες διατάξεις στοχοποίησης και καθοδήγησης, ταχύτατη μετάδοση πληροφοριών, σύστημα διοίκησης με μεγάλους αυτοματισμούς, φυσικά εκτοξευτές και πυροβόλα και μεγάλο απόθεμα πυρομαχικών, ισχυρούς παρεμβολείς, επικοινωνία όλων των μέσων αεράμυνας με το κεντρικό δίκτυο διαχείρισης (το οποίο πρέπει να είναι διπλό και τριπλό γιατί και το ίδιο αποτελεί κύριο στόχο).
Και όλα τα παραπάνω ενοποιημένα, επανδρωμένα πλήρως, σε διαρκή εγρήγορση -έστω σε περιόδους κρίσης- με καλά εκπαιδευμένο μόνιμο προσωπικό, το οποίο να γνωρίζει πλήρως τι “κάνει”, και “γιατί το κάνει” και να μπορεί να αναπτύσσει πρωτοβουλία. Και όχι να ακολουθεί μηχανικά μερικά σενάρια αεράμυνας.
5. Σε όλα τα παραπάνω η χώρα μας χρειάζεται από αρκετή έως πολύ ενίσχυση. Και βέβαια όλα αυτά για να βελτιωθούν θέλουν χρόνια υλοποίησης καθώς ακόμη και “αύριο” να εμφανιστεί ένα κονδύλι 10-15 δις για παραγγελίες συστημάτων και υποδομών, θα χρειαστεί πολύ μεγάλος χρόνος μελέτης, εγκατάστασης, εκμάθησης, εκπαίδευσης, εξειδίκευσης, δοκιμών, και συσσώρευσης εμπειρίας.
6. Άρα στην Ελλάδα η αναφορά σε “θόλο αντιαεροπορικό” πρέπει να γίνεται με διευκρίνιση πως αυτός αποτελεί ενίσχυση/εξέλιξη της αεράμυνας μας και όχι “απόλυτη προστασία”, που δεν υπάρχει και ως έννοια. Και με περαιτέρω εξήγηση πως η σημερινή αεράμυνα έχει πολλά στοιχεία πεπαλαιωμένα, δυσλειτουργικά, προς απόσυρση, ή μειωμένων ικανοτήτων, ικανά για κάποια δράση αλλά όχι την “πλήρη”, όπως κάποτε περιγραφόταν στα εγχειρίδια τους.
Ν. Δένδιας: 2 δις για θόλους αεράμυνας και αντι-drone εντός “Ατζέντας 2030”
7. Έτσι, τα αναφερόμενα για κονδύλι 2 δις ευρώ για να δημιουργηθεί ο παραπάνω “θόλος” στην Ελλάδα, είναι αυταπόδεικτα ανεπαρκή. Το κόστος για σοβαρή κάλυψη μιας μεσαίου μεγέθους χώρας και με 3-4 περιοχές συγκέντρωσης υψηλής αξίας εγκαταστάσεων (και πάντα όχι στο 100%) μετριέται σε δεκάδες δις συστημάτων και πυρομαχικών. Το υψηλό αυτό κόστος απαιτείται για πολλούς λόγους, ενδεικτικά αναφέρουμε μερικούς: Η έκταση της χώρας (της Ελλάδας στην περίπτωση μας) δεν καλύπτεται από 2-3 “μέγα συστήματα”, ακόμη και αυτά να είναι άριστης απόδοσης. Ακόμη και να καλύψεις π.χ. ένα μεγάλο αστικό κέντρο ή ένα νησί με ένα σύστημα, αυτό τεχνολογικά είναι αδύνατο να αντιμετωπίζει κάθε είδους αεροπορική απειλή, καθώς αυτές είναι τόσο ποικίλες που απαιτούν πολλά “στρώματα” συστημάτων, μεταξύ τους συμπληρωματικών. Ακόμη περισσότερο, ειδικές και κρίσιμες υποδομές θέλουν ειδική κάλυψη με τοπικά συστήματα, ως ένα ακόμη “στρώμα” άμυνας. Ενώ κάποια από αυτά τα συστήματα είναι εξ ορισμού “στατικά” λόγω όγκου και τρόπου λειτουργίας, ενώ άλλα επιβάλλεται να είναι κινητά (και ευκίνητα, που δεν είναι το ίδιο), ώστε να αποφεύγουν να γίνουν στόχος.
Και βέβαια η πολυστρωματική άμυνα οφείλει να έχει αποθέματα, άρα μια αγορά “από λίγα” (όπως είναι το ελληνικό συνήθειο) δεν θα αποδώσει τα αναμενόμενα, πόσο μάλλον τα φαντασιακά.
8. Να διευκρινήσουμε εδώ πως η ίδια η αντίληψη περί “ισχυρής αεράμυνας” και “αντιαεροπορικών θόλων” είναι διεθνώς υπό αναθεώρηση. Καθώς έχουν εμφανιστεί νέες απειλές, όπως τα drones που κάνουν μαζική επίθεση με χαμηλό κόστος, οι πολυηχητικοί βαλλιστικοί πύραυλοι και πύραυλοι cruise (δηλαδή με ταχύτητα πάνω από 5 φορές εκείνη του ήχου και με ικανότητα ελιγμών), τα εξελιγμένα συστήματα ακριβείας, ο συνδυασμός σε πραγματικό χρόνο δορυφορικής και άλλης επισκόπησης με ενημέρωση των μέσων επίθεσης και πολλά ακόμη. Άρα σήμερα το τι είναι “αντιαεροπορικός θόλος” ήδη αλλάζει ραγδαία και αναμορφώνεται, οπότε κάθε προσπάθεια δημιουργίας ενός τέτοιου με “παγιωμένες” θεωρήσεις, είναι ξεπερασμένος.
9. Είναι λοιπόν “άχρηστος” ένας ελληνικός θόλος, αν ξεκινήσουμε με τα όποια 2 δις ακούγονται; Σαφώς όχι. Αλλά είναι αναγκαίο για να μην παραπληροφορείται η κοινωνία μας, και για να μην βαυκαλιζόμαστε, να περιγράφεται πρώτα το πρόβλημα και μετά να εξηγείται πως η διαδικασία απατεί πολλά βήματα, χρόνο και συνεχείς επενδύσεις. Και βέβαια στην πληροφόρηση της κοινωνίας, χρειάζεται να αναλυθεί ποια είναι η εγχώρια συμμετοχή και ιδανικά παραγωγή, η ικανότητα μακρόχρονης υποστήριξης, η μεταφορά τεχνογνωσίας και η η αξιοποίηση της όποιας εγχώριας, αν υπάρχει “πηγαία” και όχι κάποια μη εξελίξιμη αντιγραφή ξένων επιλύσεων.
Ισραηλινή Αεροπορική Βάση Nevatim, τα ιρανικά βαλλιστικά πλήγματα
10. Έτσι λοιπόν η συζήτηση αρχικα και κυρίως η επένδυση στην ελληνική αεράμυνα, είναι αναγκαία και κρίσιμη. Αρκεί να γίνει κατανοητό πως 2 δις (ή 1, ή 3) αποτελούν μόνο ένα πρώτο βήμα ανασύνθεσης της, πως θα χρειαστούν πολλά άλλα, και βέβαια πως πάντα παραμένει ο κίνδυνος. Και πως μεγάλο ρόλο στην προστασία μιας χώρας παίζουν όχι μόνο τα “όπλα” αλλά και η ιδια η δομή της, η πολλαπλότητα των υποδομών, ο προγραμματισμός των δημοσίων έργων ώστε να έχουν και διάσταση αντοχής σε πολεμική δράση, η δράση της πολιτικής προστασίας, η ενημέρωση του κοινού για το τι να αναμένει σε μια κρίση και πως μπορεί να συνεισφέρει και πολλά ακόμη.
Συμπερασματικά αν η χρήση του όρου “θόλος” γίνεται για να παραπέμψει π.χ. στο ισραηλινό παράδειγμα (πράγματι από τα πιο μοντέρνα), ή σε κάποιο άλλο παρόμοιο εξελιγμένο που όμως έχουν καταναλώσει δεκάδες δις δολάρια και εκατομμύρια ώρες έρευνας, και αυτό στολίζεται με υπερβολικές διαβεβαιώσεις για “πλήρη θωράκιση της χώρας”, “αποτροπή του αντιπάλου”, “κλειδώματος του Αιγαίου”, αυτή η πρακτική περιγραφής δεν προσφέρει μεγάλη υπηρεσία κατανόησης.
Και βέβαια είναι απαραίτητο, για… ιστορικούς λόγους, να εκφράσουμε τον πεσιμισμό μας: Φοβούμενοι πως αντί για έστω αρχικό “θόλο” ως απαραίτητη ενίσχυση αεράμυνας, θα καταλήξουμε να υλοποιήσουμε μια ακόμη “θολότητα” αποσπασματικής αγοράς κάποιων όπλων και λίγων πυρομαχικών. Όπου θα έχουν μπλεχτεί γεωπολιτικές αναγκαιότητες, μικροπολιτικές σκοπιμότητες, διάσπαρτοι ωφελιμισμοί, μπακαλίστικοι προϋπολογισμοί, στρατηγικοί αναχρονισμοί, τακτικιστικοί εντυπωσιασμοί, “αψιμαχίες και αντιπαλότητες” παραγόντων και παρεμβάσεις ξένων που θα προβάλλονται καλειδοσκοπικά ως πωλητές/σωτήρες/σύμμαχοι. Σε τέτοια περίπτωση ο “θόλος” σαφώς κάτι θα καλύψει, αλλά θα είναι κυρίως μια αποτυχία διάκρισης του αναγκαίου από το “γυαλιστερό”.
