Σε λίγες ημέρες θα υποδεχτούμε το 2024, ένα έτος που σηματοδοτεί μια
τραγική για τον Ελληνισμό επέτειο, τα πενήντα χρόνια από την τουρκική
εισβολή και κατοχή στην Κύπρο (1974-2024).
Υπάρχει ένας τύπος αεροσκάφους ο οποίος είναι στενά συνδεδεμένος με αυτή την μαύρη επέτειο και αναφερόμαστε στο Nord N2501D Noratlas, το αεροπλάνο που σήκωσε στα φτερά του την αξιοπρέπεια του Ελληνικού Έθνους τον Ιούλιο του 1974, όταν κλήθηκε να εκτελέσει την κατεπείγουσα και άκρως επικίνδυνη αποστολή ΝΙΚΗ, τη νυχτερινή μεταφορά Ελλήνων Καταδρομέων στην Κύπρο.
Αυτό το αεροσκάφος σύμβολο δυστυχώς σήμερα δεν εκπροσωπείται στο Μουσείο της Πολεμικής μας Αεροπορίας, γεγονός που ελπίζουμε σύντομα να αντιμετωπιστεί με τον καλύτερο τρόπο.
Για να πιάσουμε όμως την ιστορία από την αρχή, τουλάχιστον από τη δεκαετία του ’80 η Σχολή Τεχνικών Υπαξιωματικών Αεροπορίας (ΣΤΥΑ), στο Τατόι, διέθετε στις εγκαταστάσεις της ένα αεροσκάφος Noratlas το οποίο χρησίμευε ως εκπαιδευτικό βοήθημα.
Ο χώρος που καταλάμβανε μαζί με άλλα αεροσκάφη σε χρήση ως εκπαιδευτικά βοηθήματα ονομαζόταν απλά πίστα ΣΤΥΑ.
Το Noratlas «53258» της πίστας ΣΤΥΑ δεν ήταν ένα τυχαίο αεροσκάφος.
Αν και δόθηκε στην Ελλάδα, όπως άλλωστε όλα τα Notratlas, από τη Δυτική Γερμανία, είχε κατασκευαστεί στη Γαλλία και αποτελεί το παλαιότερο σωζόμενο Noratlas σε παγκόσμια κλίμακα. Ήταν μάλιστα το ένα από μόλις δύο Noratlas που έφερε επιπρόσθετα δύο κινητήρες turbojet Turbomeca Marbore IIE στα ακροπτερύγια που του προσέδιδαν την ικανότητα βραχείας απογείωσης, τροποποίηση που του χάρισε την ονομασία N.2508.
Στην Ελλάδα όμως παραχωρήθηκε ως ένα κανονικό Ν.2501D, απαλλαγμένο από τις τροποποιήσεις σε Ν.2508. Το 1995 η πίστα ΣΤΥΑ μαζί με όλα τα αεροσκάφη της πέρασε στο Μουσείο Πολεμικής Αεροπορίας. Το Noratlas όμως παρά τη μοναδικότητά του, ποτέ δεν βρέθηκε στον κύριο χώρο έκθεσης του Μουσείου λόγω των εμποδίων που υπήρχαν για τη μετακίνησή του από την πίστα ΣΤΥΑ στον χώρο δίπλα στο υπόστεγο «ΛΕΡΟΣ» του ΜΠΑ. Η μόνη του μετακίνηση παρατηρήθηκε το 2008, όταν εισήλθε στο υπόστεγο συντήρησης, λίγες δεκάδες μέτρα από το σημείο που βρισκόταν, προκειμένου να βαφεί.
Με δεδομένο ότι ήταν το μοναδικό Noratlas του Μουσείου ΠΑ, όλοι πίστευαν ότι η θέση του εκεί ήταν δεδομένη και διασφαλισμένη, με μόνη εκκρεμότητα την εύρεση τρόπου μεταφοράς του δίπλα στο υπόστεγο έκθεσης.
Αυτή η σιγουριά έμελλε να διαψευστεί τον Ιανουάριο του 2023, όταν αποσυναρμολογείται και μεταφέρεται στην 112ΠΜ, Ελευσίνα, προκειμένου να ενταχθεί στη συλλογή αεροσκαφών της Πτέρυγας, καλύπτοντας έτσι το κενό που άφησε η μεταφορά του Noratlas «52-128» στην Κύπρο, τον Ιούνιο του 2018, προς έκθεση στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας.
Επρόκειτο για μια πραγματικά σοκαριστική και ομολογουμένως μη αναμενόμενη κίνηση, με τρεις άμεσες αρνητικές συνέπειες:
* Ξαφνικά το Μουσείο της Πολεμικής Αεροπορίας, ο κορυφαίος και καθ’ ύλην αρμόδιος φορέας για τη διατήρηση της Αεροπορικής μας Κληρονομιάς και ανάδειξη της Αεροπορικής μας Ιστορίας, αφέθηκε δίχως Noratlas!
* Η πληρότητα της συλλογής αεροσκαφών μιας Πτέρυγας φάνηκε να θεωρείται σημαντικότερη από την πληρότητα του Μουσείου ΠΑ, από το οποίο αφαιρέθηκε το μοναδικό του έκθεμα του τύπου.
* Το Noratlas μεταφέρθηκε σε μια Μονάδα στην οποία απαγορεύεται η πρόσβαση στους πολίτες, ενώ η συλλογή αεροσκαφών της είναι μη προσβάσιμη στο κοινό ακόμη και κατά τον εορτασμό της Πολεμικής Αεροπορίας, όπως δυστυχώς παρατηρήθηκε φέτος.
Στον αντίποδα αυτού, το Μουσείο ΠΑ δέχεται επισκέπτες σε εβδομαδιαία βάση και αποτελεί το κεντρικό σημείο του εορτασμού της Πολεμικής μας Αεροπορίας κάθε Νοέμβριο.
Απόλυτα σεβαστή η απόφαση της ηγεσίας της ΠΑ, πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη και η πληρότητα της συλλογής του Μουσείου ΠΑ.
Αεροπορική Βάση ΣΕΔΕΣ, Αύγουστος 2020.
Αν και υπάρχουν δύο ακόμα Noratlas σε έκθεση, το «53-240» στην 124 ΠΒΕ, Τρίπολη και το «53-241»| στην Αεροπορική Βάση ΣΕΔΕΣ, στη Θεσσαλονίκη, η ιδανική και πρέπουσα αναπλήρωση του κενού στη συλλογή του Μουσείου ΠΑ μπορεί και πρέπει να είναι το πέμπτο και τελευταίο πλήρες Noratlas στην Ελλάδα, το οποίο βρίσκεται στον χώρο απόθεσης της 112ΠΜ.
124 ΠΒΕ, Τρίπολη, Ιούνιος 2008.
Πρόκειται για το Noratlas «53-222», αυθεντικό βετεράνο της αποστολής ΝΙΚΗ που έφερε τον κωδικό ΝΙΚΗ 10.
Αυτό το αεροπλάνο εδώ και δεκαετίες έπρεπε να εκτίθεται στην καλύτερη θέση του Μουσείου ΠΑ, αντί να φθείρεται μέρα με τη μέρα από την πολύχρονη έκθεση στα στοιχεία της φύσης δίχως την παραμικρή πρόνοια προστασίας.
Όπως το 53-258» συντηρήθηκε στο ΚΕΑ Ελευσίνας πριν εκτεθεί στη συλλογή της 112ΠΜ, έτσι ακριβώς πρέπει να μεταφερθεί και το ΝΙΚΗ 10 στο ΚΕΑ, λίγες εκατοντάδες μέτρα από τη θέση που βρίσκεται σήμερα, πριν αποδοθεί σε άψογη κατάσταση στατικής έκθεσης στο Μουσείο ΠΑ στο Τατόι.
Με την ολοκλήρωση της συντήρησης του ΝΙΚΗ 10 και δεδομένη τότε την ύπαρξη των Noratlas «53-258» και «53-222» στην Ελευσίνα, θα μπορούσαν ίσως να υπάρξουν δεύτερες σκέψεις για το ποιο θα εκτεθεί στο ΜΠΑ και ποιο στην 112ΠΜ, αφετηρία της αποστολής ΝΙΚΗ.
Ούτε το κόστος ούτε ο χρόνος μπορούν να σταθούν ως δικαιολογίες μη υλοποίησης αυτού του εθνικού έργου.
Προσωπικά θα πρότεινα η συντήρηση και έκθεση του ΝΙΚΗ 10 να τεθούν υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Ελληνικής Δημοκρατίας, ως έμπρακτη εθνική αναγνώριση της γενναιότητας και θυσίας των Καταδρομέων και Αεροπόρων μας.
Τέλος, στην 112ΠΜ βρίσκεται αποσυναρμολογημένο και το Noratlas «53-234», NIKH 5 της αποστολής ΝΙΚΗ.
Δείχνει να είναι πλήρες, εξαιρουμένων ίσως των κινητήρων του. Αν δεν υπάρχει περίπτωση να συναρμολογηθεί ξανά, θα μπορούσε να δώσει πολύτιμα εξαρτήματα για τη συντήρηση του ΝΙΚΗ 10.
Επίσης, η άτρακτός του θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως walk through exhibit στο Μουσείο ΠΑ, δηλαδή να μετουσιωθεί σε έναν ιστορικά αυθεντικό χώρο έκθεσης φωτογραφιών ή υλικού, σχετικών πάντα με την αποστολή ΝΙΚΗ, επιτρέποντας στους επισκέπτες του Μουσείου να περπατούν εντός του και, γιατί όχι, να ακούν την ιστορία της αποστολής ΝΙΚΗ από βετεράνους Αεροπόρους μας που έλαβαν μέρος σε αυτή.
Θα μπορούσε μάλιστα να εξεταστεί η πιθανότητα αυτή η ιστορική άτρακτος να τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο δίπλα στο υπόστεγο έκθεσης αεροσκαφών, ώστε να αποτελεί ταυτόχρονα μέρος της εισόδου του κοινού σε αυτό από τη βόρεια πίστα έκθεσης αεροσκαφών.
Νομίζουμε ότι δεν μπορεί να υπάρξει καλύτερη απότιση Φόρου Τιμής σε όσους συμμετείχαν στην αποστολή ΝΙΚΗ από το να βρεθεί σε έκθεση στο Μουσείο ΠΑ το «53-222» ΝΙΚΗ 10. Με δεδομένο όμως ότι η συντήρησή του στο ΚΕΑ Ελευσίνας και η μεταφορά του στο Μουσείο ΠΑ μπορεί να πάρει αρκετό καιρό, προτείνουμε την άμεση μεταφορά της ατράκτου του Noratlas «53-234» NIKH 5 από τα άχρηστα της 112ΠΜ στο υπόστεγο συντήρησης του Μουσείου ΠΑ και έναρξη εργασιών σε αυτή, ώστε σε επτά μήνες από σήμερα να αποτελεί ένα ιστορικό, συγκινητικό και άκρως διαδραστικό έκθεμα του Μουσείου ΠΑ.
Θα είναι επίσης για το Μουσείο μια λαμπρή ευκαιρία ενεργοποίησης του εθελοντισμού για τον εξωραϊσμό της ατράκτου του ΝΙΚΗ 5, ενώ θα μπορούσε να ζητηθεί και η συμμετοχή στο σχέδιο εργασίας της Προεδρίας της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Κατά τη γιορτή της ΠΑ τον Νοέμβριο του 2023, η ηγεσία του Μουσείου ΠΑ έδειξε ότι δεν φοβάται να προβεί σε ρηξικέλευθες αλλαγές προκειμένου να αναδείξει την Ιστορία της ΠΑ, όπως αυτή θεωρεί καλύτερα. Αυτή τη στιγμή έχει στα χέρια της μια μοναδική ευκαιρία να σώσει από σίγουρη καταστροφή το ΝΙΚΗ 5 και αντί ενός σωρού ανακυκλώσιμου μετάλλου να αποδώσει στους Έλληνες ένα ανεκτίμητο ιστορικά διαδραστικό έκθεμα.
Θεωρώ δεδομένο πως ο καθένας μας θα συστρατευτεί με την ηγεσία του ΜΠΑ, προκειμένου μέσα σε ελάχιστους μήνες να αποδείξουμε έμπρακτα ότι τιμούμε αυτό που οι Βρετανοί ονομάζουν «The Debt We Owe».
Οι άμεσες και κρίσιμες αποφάσεις που πρέπει να παρθούν για το μέλλον
τους, ορίζουν με τον δικό τους συμβολικό τρόπο και το μέλλον όλων μας. Η επιλογή ανάμεσα στη Μνήμη και τη Λήθη είναι πλέον καταφανώς μπροστά μας.
Η Πολεμική μας Αεροπορία οφείλει να τιμήσει αυτή την επέτειο σκύβοντας
επιτέλους πάνω από τα δύο μόλις σωζόμενα N2501D NORATLAS που συμμετείχαν
στην αποστολή ΝΙΚΗ, το αποσυναρμολογημένο ΝΙΚΗ 5 «53-234» και το πλήρες, αλλά σε άσχημη κατάσταση, ΝΙΚΗ 10 «53-222».
Θέμης Βρανάς
Κάποιες πρόσθετες πληροφορίες: https://www.facebook.com/themis.vranas/posts/pfbid0M1WXKfsRPQ5a8bRxQbwGvYgjCTqJRC1hwmEfS1YkXj8idMobbp8dZNppHkxx6Ui9l
