Τα Τέρατα του Πολέμου φυλάνε ακόμη σκοπιά

Σκουριασμένα, δαρμένα ανελέητα από τον άνεμο και φαγωμένα από την αλμύρα, τα θαλάσσια οχυρά Maunsell μοιάζουν σαν να έχουν βγει από κάποιο μυθιστόρημα φαντασίας του Ιουλίου Βερν. Οι αντιαεροπορικοί πύργοι που στήθηκαν μετά την έναρξη του πολέμου ανοικτά του Thames Estuary, έξω από τις βόρειες ακτές του Κεντ, στέκουν σαν να είναι ακόμη σε υπηρεσία παρόλο που εδώ και χρόνια είναι επισφαλές να ανεβεί κανείς πάνω τους. Αυτά τα τέρατα του πολέμου δεν είναι τα μόνα απομεινάρια του Β΄ΠΠ.
Λησμονημένα πολυβολεία και παρατηρητήρια, σκαρφαλωμένα σε βράχους καλυμμένους με βρύα, άλλα σχεδόν αόρατα έχοντας γίνει ένα με το περιβάλλον, σειρές αντιαρματικών κωλυμάτων και σιωπηλές θέσεις πυροβόλων θυμίζουν πως επτά και πλέον δεκαετίες νωρίτερα η Βρετανία προετοιμαζόταν για την επαπειλούμενη εισβολή. Οι Γερμανοί τελικά δεν ήλθαν, τουλάχιστον όχι από την θάλασσα. Ο πόλεμος τελείωσε όμως η σπορά του έμεινε.

Ο Βρετανός φωτογράφος Μαρκ Γουίλσον ταξίδεψε 23.000 μίλια για να φωτογραφίσει 143 σημεία με τους ξεχασμένους φρουρούς του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου –οχυρά και οχυρωματικά έργα, τα περισσότερα σημαδεμένα από τα στοιχεία της Φύσης, διάσπαρτα στην Βρετανία, στα νησιά της Μάγχης, στην βόρειο Γαλλία, στην Δανία, στο Βέλγιο ακόμη και στην Νορβηγία.

«Η οικογένειά μου έχει ρίζες στην Πολωνία, την Ρουμανία και την Ελβετία, έτσι ο πόλεμος τους άγγιξε όλους. Ένα άλλο μέλος της οικογενείας πετούσε με την RΑF. Ως φωτογράφος, νομίζω ότι αυτό κατά κάποιον τρόπο είναι η συμβολή μου στην διατήρηση της μνήμης» λέει.

Τα ταξίδια του ξεκινούσαν πάντα με επισταμένη έρευνα των περιοχών που θα επισκεπτόταν. Μετά το ψάξιμο στο Google ακολουθούσε το διάβασμα σχετικών βιβλίων και η αναζήτηση άλλων πηγών. Η μεθοδική δουλειά του τον αντάμειψε καθώς συχνά ανακάλυπτε μέρη που δεν ήταν γνωστά ούτε στους ντόπιους. «Για μένα ήταν σημαντικό να βρω τα λιγότερο γνωστά, αυτά τα οποία ο κόσμος δεν ήξερε ή είχαν «χαθεί» στο τοπίο» επισημαίνει.

Το πολυβολείο στο St Michael’s Mount της Κορνουάλης, στρατηγικό σημείο από την εποχή της Ισπανικής Αρμάδας, είναι ένα από αυτά. Το 1940 η περιοχή οχυρώθηκε ξανά αποκτώντας φρουρά, μια πυροβολαρχία ελαφρών αντιαεροπορικών και τρία πολυβολεία τα οποία κατασκευάσθηκαν έτσι ώστε να μπλέκονται με το περιβάλλον. Σε μια συννεφιασμένη μέρα πρέπει να ξέρεις ακριβώς που είναι για να το δεις.

Κάποιες από τις φωτογραφίες που περιέχονται στο βιβλίο του ‘The Last Stand’ (Triplekite Publishing, 2014) δεν ήταν εύκολο να ληφθούν. Στο αχρησιμοποίητο επάκτιο πολυβολείο στο Studland Bay του Ντόρσετ η παλίρροια έφθανε ως την τσιμεντένια βάση του. «Φαινόταν από την ακτή όμως έπρεπε να κάνω αρκετή έρευνα, η παλίρροια μπορούσε να με αποκόψει. Με το που τράβηξα την φωτογραφία, άρπαξα το τρίποδό μου κι άρχισα να τρέχω…» θυμάται.

Κατασκευασμένες το 1892, οι θέσεις πυροβόλων της Verne Battery στο Πόρτλαντ του Ντόρσετ ενεργοποιήθηκαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο για την αποθήκευση πεδινών πυροβόλων που είχαν φθάσει από την Γαλλία. Μετά το 1939 επεκτάθηκαν για την φύλαξη πυρομαχικών. Η ώρα τους ήλθε τον Ιούνιο του ’44, όταν τα πυρομαχικά φορτώθηκαν για την Μεγάλη Απόβαση στην Νορμανδία. Σήμερα το μέρος είναι παραδομένο στα βρύα.

Στο Lossiemouth της κομητείας Moray, η γραμμή των τσιμεντένιων αντιαρματικών κωλυμάτων που φαίνεται να χωρίζει στα δύο το δάσος έχει χορταριάσει. Τα γερμανικά Panzer δεν έφθασαν ποτέ ως εδώ όμως αυτά εξακολουθούν να υπάρχουν, ατόφια κομμάτια Ιστορίας…

Αλλού, η Φύση έχει πάρει πιο αποφασιστικά το πάνω χέρι: ένα τμήμα των επακτίων οχυρωματικών έργων των Γερμανών στο Wissant, στην βόρειο Γαλλία, έχει κοπεί στα δύο από τον χρόνο και την φθορά που προκάλεσαν τα στοιχεία της Φύσης. Οι Ναζί πίστευαν ότι το Wissant, το πλησιέστερο σημείο της ηπειρωτικής Ευρώπης στις αγγλικές ακτές, θεωρείτο από τους Συμμάχους ιδανικό για απόβαση. Οι Σύμμαχοι όμως αντί για το Καλαί επέλεξαν την Νορμανδία.

Πολλά οχυρά είτε έχουν βυθιστεί με την πάροδο του χρόνου ή έχουν καταστραφεί μετά τον πόλεμο από τις κυβερνήσεις των χωρών που επισκέφτηκε ο Μαρκ Γουίλσον. Όσα μένουν πολεμούν ακόμη την λήθη.
«Συλλαμβάνοντας την ομορφιά των αντικειμένων μέσα στο τοπίο, οι φωτογραφίες τους γίνονται κάτι περισσότερο από ένα σετ τοπίων. Αυτά τα ανθρώπινα δημιουργήματα είναι εμποτισμένα με ιστορία… Στόχος μου είναι η συλλογή αυτή να καταστεί μόνιμη καταγραφή του παρελθόντος» λέει. Βλέποντας τις φωτογραφίες του, έχεις αβίαστα την αίσθηση ότι το κατάφερε.
Αλέξανδρος Θεολόγου