Zoom climb! Έλληνες αεροπόροι στο κατώφλι του Διαστήματος

Οι καταχωρήσεις με κωδικούς Τ-1 και Τ-2 στο log-book ενός πιλότου Starfighter κρύβουν μια από τις πιο δυνατές συγκινήσεις που μπορούσε να ζήσει ένας αεροπόρος: Mach-busting με F-104! Και κανείς δεν το ξέχασε, όσα χρόνια κι αν πέρασαν.
«Ανεβαίναμε στα 42.000 πόδια, κάναμε μια ελαφρά βύθιση ως τα 40.000, βάζαμε φουλ κινητήρα και afterburner και πιάναμε ταχύτητα 2 Μαχ. Εκεί βλέπαμε ένα μικρό «παίξιμο» της βελόνας στις θερμοκρασίες κινητήρα, κόβαμε και τραβάγαμε μια μικρή «σαντέλλα»… Εγώ ανέβηκα γύρω στα 75.000 πόδια, η ατμόσφαιρα εκεί ήταν γαλάζια, σκοτεινή και υπήρχε μια άκρα ησυχία… Ούτε παράσιτα ούτε τίποτα…» μού έλεγε σε μια συνέντευξη ο αείμνηστος Αντιπτέραρχος Βαγιακάκος.
Μόνο το μαχόμετρο και οι ενδείξεις θερμοκρασίας κινητήρα (Τ-1, Τ-2) έδειχναν στον πιλότο του «Αστρομαχητή» ότι πετούσε πιο γρήγορα από τον ήχο. «Το 1 Μαχ το έπιανε… πολύ γρήγορα» θυμούνται παλιοί χειριστές. «Η οροφή ήταν τα 100.000 αλλά ποτέ δεν είχαμε ανέβει εκεί. Απαγορευόταν διότι δεν είχαμε σκάφανδρο. Και στα 70.000 πόδια που ανεβαίναμε –κάνοντας παράβαση φοβερή– ήταν δίκοπο μαχαίρι: αν χάναμε την συμπίεση, τελείωνες… Κανονισμοί λεπτομερείς δεν υπήρχαν τότε ώστε να σου λένε να μην ανεβείς πάνω από τα 50.000 πόδια. Τα 45.000-50.000 πόδια ήταν το όριο γιατί από εκεί και πάνω θόλωνε ο ουρανός…»

Ήταν οι «ηρωικές εποχές» που η τόλμη αρκετές φορές ξεπερνούσε την σωφροσύνη. Υποτίθεται ότι για να πετάξει κανείς τόσο ψηλά (Zoom climb) έπρεπε να φορά στολή μερικής πίεσης MC-3 της David Clark Co. και κάσκα MA-3 καθώς από τα 50.000 πόδια και άνω μια αιφνίδια απώλεια συμπίεσης στο κόκπιτ θα ήταν μοιραία –η αποσυμπίεση θα έβραζε τα υγρά του σώματος του χειριστή σκοτώνοντάς τον σε δευτερόλεπτα. Οι Έλληνες πιλότοι γνώριζαν πολύ καλά τις συνέπειες ωστόσο ο πειρασμός φάνταζε μεγαλύτερος από τον κίνδυνο. Και πολλοί ενέδωσαν.
Χωρίς ειδική στολή για τέτοια πτήση το F-104 γινόταν δύο φορές επικίνδυνο. Όμως άξιζε το ρίσκο. Άλλωστε ποιό τακτικό μαχητικό μπορούσε να σε πάει στις παρυφές του Διαστήματος; Η εμπειρία του Ταξιάρχου (Ι) ε.α Νικ. Μανουσάκη εκεί που το απέραντο γαλάζιο του ουρανού γίνεται βαθύ κυανό μιλά από μόνη της. Ενδείξεις κινητήρα Ο.Κ, άφεση φρένων, afterburner –Απογείωση!
«…Το αεροσκάφος 639 αφήνοντας με εκκωφαντικό θόρυβο το έδαφος πέταγε τώρα στα 50 πόδια με πλήρη μετάκαυση και 330 kts, περίπου 600 χιλιόμετρα την ώρα. Ένα γρήγορο, προοδευτικό τράβηγμα του χειριστηρίου και η ιπτάμενη βολίδα φθάνει αμέσως 60 μοίρες πάνω από τον φυσικό ορίζοντα. Είναι σαν να εκτοξεύεσαι. Το έδαφος αρχίζει γρήγορα να απομακρύνεται και μπροστά σου φαντάζει μόνο ένα υπέροχο γαλάζιο.

Φεύγεις σαν βέλος. Οι δείκτες του υψομέτρου γυρίζουν γρήγορα σημειώνοντας το ύψος σου που μεταβάλλεται με μεγάλη ταχύτητα. Η ανάσα ακολουθεί τον ίδιο ρυθμό. Μπορείς να την ακούσεις από τα ακουστικά της κάσκας σου, να την δεις στο όργανο παροχής του οξυγόνου όπου η λευκή μεμβράνη του blinker ανοιγοκλείνει με ταχύ ρυθμό. Βρίσκεσαι σε πλήρη υπερένταση. Δοκιμάζεις τις επιδόσεις του αεροσκάφους. Αυτή είναι η αποστολή: Δοκιμή κινητήρα σε συνθήκες αέρος…
Δέκα χιλιάδες πόδια στο υψόμετρο και με ένα απαλό barrel roll το 639 πετάει σε ευθεία οριζοντία πτήση. Ο κινητήρας τώρα λειτουργεί κανονικά, όλα είναι τέλεια. Στροφές, θερμοκρασίες, ροή καυσίμου, υδραυλική πίεση, πίεση ελαίου, θέση ακροφυσίου, θερμοκρασία εισερχομένου αέρα CIT, θερμοκρασία καυσαερίων, ηλεκτρικά κυκλώματα, ηλεκτρονικό σύστημα, συμπίεση καμπίνας, όλα Ο.Κ. Τα παρακολουθείς συνεχώς, ξανά και ξανά, με μια ματιά σε εκατοστά του δευτερολέπτου, σε χιλιοστά… Ο χρόνος του δευτερολέπτου είναι πολύτιμος, μπορεί να είναι μια ολόκληρη ζωή.
Τώρα αυτή η βολίδα αναρριχάται στα είκοσι, τριάντα, σαράντα χιλιάδες πόδια. Οριζοντίωση και συνεχείς έλεγχοι σε όλα, ξεκινώντας από την αρχή, ένα προς ένα. Έλεγχος καυσίμου, κίνηση της μανέτας στην βραδεία λειτουργία (idle) και στο military (100%), μέτρηση του χρόνου μεταβολής των στροφών για να διαπιστώσεις την σωστή αντίδραση του κινητήρα, του κυρίου ρυθμιστή καυσίμου –την καρδιά του– που δέχεται ένα πλήθος από ερεθίσματα (ατμοσφαιρική πίεση, θερμοκρασία περιβάλλοντος, θέση μανέτας, CIT κ.α) τα μεταφράζει και επιτρέπει την ομαλή ροή καυσίμου προς τον κινητήρα ανάλογα με τις ανάγκες και απαιτήσεις πτήσεως εκείνης της στιγμής, κάθε στιγμής.

Προοδευτικά η μανέτα μετακινείται στην θέση της πλήρους μετάκαυσης. Το σώμα δέχεται ένα απότομο, δυνατό κλώτσημα, κολλάει στο κάθισμα και το αεροσκάφος αρχίζει να επιταχύνει. Το έδαφος φαίνεται στο βάθος, τα χρώματα έχουν αλλοιωθεί. Όλα είναι ένα απαλό μπεζ-γκρι με κάποιες πιο σκούρες αποχρώσεις, οι σκιές από τους ορεινούς όγκους.
Το μεγαλύτερο τμήμα της Ελλάδας στα πόδια σου. Αλήθεια, πόσο μικροί είμαστε! Μέχρι πριν λίγα λεπτά ήσουν στην γη, συμμετείχες στα ανθρώπινα δρώμενα και ξαφνικά τραβήχτηκες, απομακρύνθηκες τόσο που έχασες τον πολιτισμό ενώ στα χέρια σου κρατάς ένα από τα θαύματά του. Το αεροπλάνο και έναν ασύρματο ο οποίος σε ενώνει με το γήινο περιβάλλον, με την ίδια την ζωή. Η ταχύτητα αυξάνει, τα μόρια του αέρα χτυπούν στα μεταλλικά τοιχώματα, τρίβονται μεταξύ τους, η πίεση και η θερμοκρασία του αέρα που καταβροχθίζουν οι αεραγωγοί και ο κινητήρας αυξάνονται με γρήγορο ρυθμό…
Σε αυτό το ύψος η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας είναι -38^ο C και τώρα… Τώρα η ταχύτητα έχει φθάσει στο 0,95 Mach. Σε λίγο… νάτο, στο ταχύμετρο ο δείκτης δείχνει 1 Μach, την ταχύτητα του ήχου, τριακόσια σαράντα μέτρα το δευτερόλεπτο. Το φράγμα έσπασε! Ο ισχυρός κρότος δεν θα φθάσει ποτέ στην γη, είναι πλέον μακριά. Ξαφνικά όλα ησυχάζουν, ο ήχος ξεπεράστηκε και όλα σε ακολουθούν. Απόλυτη σιγή. Μόνο η ανάσα σου ακούγεται.

Τα νεύρα είναι τεντωμένα, η ένταση μεγάλη… Από εδώ και πέρα, κάθε τι που πιθανόν να συμβεί μπορεί να είναι καταλυτικό για την πτήση, το αεροπλάνο και τον άνθρωπο. Η αγωνία μεγαλώνει καθώς η ταχύτητα αυξάνει… Άνθρωπος και μηχανή στα όρια. Κάθε διατάραξη της ισορροπίας αυτής της σχέσης μπορεί να είναι μοιραία. Μετά το 1,4 Mach οι αεραγωγοί αποδίδουν στο 100% και η ταχύτητα αυξάνεται…
Από τους εσωτερικούς καθρέπτες της καλύπτρας βλέπεις πίσω σου τα ακροπτερύγια να ζωγραφίζουν στον ουρανό λευκές γραμμές (contrails) για να δηλώσουν ότι εκεί κάποιος πετάει, κάποιος υπάρχει. Είσαι μια βολίδα που καταπίνει ασυγκράτητα και με ασύλληπτους ρυθμούς αέρα και καύσιμο και το ταχύμετρο να δείχνει 1,6… 1,7… 1,8… Το ανελέητο κτύπημα των μορίων της ατμόσφαιρας πάνω στο λείο μέταλλο κάνει το CIT από -40^ο C να έχει φθάσει τους +110^ο C και να συνεχίζει με ανοδική πορεία.
Ησυχία απόλυτη και ξαφνικά τα μάτια σου αντικρίζουν το απίστευτο. Το ταχύμετρο στα 2 Mach, η θερμοκρασία εισερχομένου αέρος στους +120^ο C κι ένα κόκκινο φωτάκι, το Slow Down, να αναβοσβήνει για να σου δείξει ότι δεν μπορείς πλέον να συνεχίσεις. Έφτασες στο τέλος. Να που και η ελευθερία έχει όρια… Μέχρις εδώ!

Με μια προοδευτική κίνηση του χειριστηρίου προς τα πίσω, το ρύγχος του Starfighter σημαδεύει τον ήλιο. Ανεβαίνεις σχεδόν κάθετα. Ο τεχνητός ορίζοντας έχει απασφαλίσει, 82 μοίρες ανόδου. Η ταχύτητα σταθερή. Εδώ που είσαι είναι δύσκολο να ελαττωθεί. Δεν ακούς τίποτα, μόνο την ανάσα σου και τους κτύπους της καρδιάς σου. Περνάει γρήγορα τα 50.000 πόδια κι ο ουρανός αρχίζει να μπλαβίζει μέχρι που… Θεέ μου, σκαρφάλωσες στα 72.000 πόδια. Διάστημα! Απαλά με ένα half barrel roll βρίσκεσαι σε οριζόντια θέση και τότε αντικρίζεις με δέος το μεγαλείο.
Πετάς σε ένα βαθύ μπλε στην απόλυτη σιγή. Κάτω στο βάθος βλέπεις τον κόσμο σου καμπύλο. Όλη την Ελλάδα, τα Μικρασιατικά παράλια, την Ιταλία, τα Βαλκάνια, αχνά τα βόρεια παράλια της Αφρικής. Αισθάνεσαι κάτι παραπάνω από άνθρωπος. Μοιάζεις με αστροναύτη, έχεις την αίσθηση ότι άγγιξες το Θείο… Ο χρόνος τώρα χάνει την γήινη διάσταση. Το δευτερόλεπτο φαντάζει πολύ… Στον ίδιο απειροελάχιστο χρόνο συμμετέχεις, σκέφτεσαι, ενεργείς, αντιλαμβάνεσαι και ζεις περισσότερο από κάποιον άλλον. Εγωϊστικό, αλλά πραγματικό.

Το ωραίο ποτέ δεν διαρκεί πολύ. Η ένδειξη καυσίμου είναι αυτή που σου κόβει το όνειρο… Σιγά-σιγά αρχίζεις να μειώνεις την ταχύτητα με την μανέτα, το μπλαβί χρώμα διαλύεται και όσο κατεβαίνεις ξαναζωντανεύουν τα χρώματα. Ηλιόλουστη ημέρα και καθαρή ατμόσφαιρα. Τώρα πετάς με υποηχητική ταχύτητα προς το αεροδρόμιο. Στο βάθος διακρίνεται ο διάδρομος, ένα γκρι κομματάκι γης στην αρχή που γρήγορα παίρνει την γνώριμη μορφή.
Ταχύτητα η προβλεπόμενη, flaps στην θέση Land και το σύστημα προσγείωσης κάτω και ασφαλισμένο (τρία πράσινα). Το αεροσκάφος κάπου-κάπου ταλαντεύεται από μικρά ρεμού και από το BLC που προσπαθεί να σε διατηρήσει στον αέρα με όσο το δυνατόν μικρή ταχύτητα. Από μακριά σημαδεύεις την αρχή του διαδρόμου και σε λίγα λεπτά βρίσκεσαι στο έδαφος με 160 kts. Τρία δευτερόλεπτα ρινιαίος κάτω, «τσίμπημα» στα φρένα, ανέωξη αλεξιπροχωρίου, μείωση της ταχύτητας, απαλά φρένα με ενεργοποιημένο το anti-skid, εμπλοκή steering, τροχοδρόμηση, ασφάλιση καθίσματος και parking.
Όλα πήγαν καλά. Όλα μέσα σε 25΄ της ώρας… Είναι δυνατόν μετά από όλα αυτά να ζεις μέσα στις κακίες και τους ψευτοεγωϊσμούς; Μπορείς να δεχθείς τις υποσχέσεις όλων αυτών των μικρών για μια καλύτερη ζωή; Εκεί ψηλά, πετώντας με ταχύτητα 2 φορές μεγαλύτερη του ήχου μπορούσες να σκεπάσεις ολόκληρη την πατρίδα σου και όχι μόνο με το ένα σου δάχτυλο, να την αγκαλιάσεις με το βλέμμα σου… Είναι δυνατόν μετά από 25΄ να αλλάξεις γνώμη για τον κόσμο;»
Αλέξανδρος Θεολόγου
 
Πρώτη δημοσίευση 6/2/2018