Καθώς ο πόλεμος στη Συρία έχει πλέον πάρει μια άλλη τροπή πολλές πτυχές των επιχειρήσεων των τελευταίων χρόνων μπαίνουν στο μικροσκόπιο, ανάμεσά τους και κάποιες που αφορούν τις επιδόσεις οπλικών συστημάτων.
Το Army Recognition έχει κάνει μια αξιόλογη αναφορά στη δράση και τις βελτιώσεις των σοβιετικής σχεδίασης και κατασκευής BMP-1 και 2, που υπηρετούν στις Ένοπλες Δυνάμεις τις Συρίας, και αναπόφευκτα, έχουν προκύψει κάποια μαθήματα από τη χρήση τους στον Εμφύλιο Πόλεμο.
Θυμίζουμε πως το BMP-1 είναι η 1η γενιά τεθωρακισμένων οχημάτων μάχης για το μηχανοκίνητο πεζικό, που ζυγίζει 12-13 τόνους (ανάλογα με τη διαμόρφωση) και χρησιμοποιεί πετρελαιοκινητήρα UTD-203 των 300 hp. Η μέγιστη ταχύτητα του οχήματος είναι 65 km/h και η αυτονομία του φτάνει τα 600 km. Το πλήρωμα του οχήματος αποτελείται από τρεις άνδρες, και μπορεί να μεταφέρει ομάδα οκτώ στρατιωτών. Ο οπλισμός του BMP-1, περιλαμβάνει ένα λειόκανο πυροβόλο 2A28 “χαμηλής πίεσης” των 73mm (πρακτικά υβριδικός εκτοξευτής/πυροβόλο άνευ οπισθοδρομήσεως) με αναχορηγία 40 βλημάτων, ένα ομοαξονικό πολυβόλο PKT 7.62mm με αναχορηγία 2.000 βλημάτων, και τέσσερα αντιαρματικά βλήματα(ATGMs) Sagger 9M14, εκ των οποίων, ένα είναι τοποθετημένο σε εκτοξευτή πάνω στην κάνη του πυροβόλου. Οι συσκευές πρόσκτησης στόχων/στόχευσης του οχήματος, περιλαμβάνουν ένα συνδυασμένο σύστημα 1PN22M1 και ένα υπέρυθρο προβολέα.
Να θυμίσουμε ότι ο Ελληνικός Στρατός, είχε παραλάβει 501 ΤΟΜΑ BMP-1 από τα αποθέματα του Ανατολικογερμανικού Στρατού, στις αρχές τις δεκαετίας του ’90, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων αξιοποιήθηκε σε μηχανοκίνητες μονάδες. Σήμερα, ο τύπος βρίσκεται στο τελικό στάδιο απόσυρσης και όπως γράφαμε πρόσφατα, τα τελευταία δείγματα σε χρήση από τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου οδεύουν προς την Αίγυπτο, στην οποία και τα δωρίσαμε (ΕΔΩ). Στη διάρκεια της καριέρας τους παρά τις κατά καιρούς εξαγγελίες για προγράμματα αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού τίποτε ουσιαστικό στο πλαίσιο μάλιστα του γεγονότος ότι τα ΤΟΜΑ αυτά αποτελούσαν κάποτε μια “προσωρινή λύση”. Κάποιες πρόσφατες προσπάθειες να αναβαθμιστούν (όπως αυτή με την τοποθέτηση του δίδυμου Α/Α πυροβόλο ZU-23-2 των 23 mm σε “αντι-αποβατικό” ρόλο) ήταν μικρής έκτασης και εντελώς αποσπασματικές.
Μπορεί όμως πρακτικά το BMP-1 να βρίσκεται στη δύση της καριέρας του για την Ελλάδα, ωστόσο ίσως είναι είναι δυνατό να εξαχθούν κάποια συμπεράσματα για την χρήση ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ σε ένα απαιτητικό πεδίο μάχης, από την πρόσφατη δράση των BMP-1/2 στην Συρία (γιατί ο τύπος έχει πολεμήσει ουκ ολίγες φορές στην Μέση Ανατολή εναντίον του Ισραήλ).
Το BMP-1, αποτελεί τη βάση για μεγάλο αριθμό εκδόσεων ΤΟΜΑ και άλλων οχημάτων μάχης, με το BMP-1P να είναι το πιο διαδεδομένο. Σε αντίθεση με το βασικό μοντέλο, το BMP-1P διαθέτει έναν εκτοξευτή οροφής για αντιαρματικά βλήματα 9M111 Fagot (AT-4 Spigot) ή 9M113 Konkurs (AT-5 Spandrel) και έξι εκτοξευτές καπνογόνων 902B Tucha στο πίσω μέρος του πυργίσκου. Το αναβαθμισμένο ΤΟΜΑ, έχει εξοπλιστεί με εκσυγχρονισμένο σύστημα σκόπευσης 1PN22M1-2 και νέο υποσύστημα πυρόσβεσης. Σύμφωνα με τα τοπικά μέσα ενημέρωσης, τα συριακά στρατεύματα χρησιμοποιούν κατά κόρον BMP-1P, ενώ οι κυβερνητικές δυνάμεις διαθέτουν επίσης μικρό αριθμό BMP-2 με αυτόματα πυροβόλα διαμετρήματος των 30mm.
Σύμφωνα με το Bellingcat, στις αρχές του Συριακού Εμφυλίου το 2011, ο Συριακός Στρατός διέθετε περίπου 2.000 BMP-1 (άλλες πηγές ανεβάζουν τον αριθμό στα 2.450 οχήματα) και 100 BMP-2. Λόγω απωλειών, η Ρωσία παρέδωσε στη Συρία άγνωστο -αλλά πιθανότατα μικρό- αριθμό οχημάτων BMP (μαζί με Τ-62) στις αρχές του 2017. Συνολικά, τουλάχιστον 500 BMP έχουν καταστραφεί, ή καταληφθεί από εχθρικές δυνάμεις. Άλλες εκτιμήσεις (πιθανότατα υπερβολικές), έκαναν λόγο ήδη από το 2013, για απώλειες της τάξεως του 25%, του συνολικού αριθμού τεθωρακισμένων οχημάτων (και αρμάτων) του Συριακού Στρατού. Το The National Interest, κάνει λόγω για απώλειες 2.000 τεθωρακισμένων οχημάτων (και αρμάτων), μέχρι το 2015. Σύμφωνα με τον ερευνητή Jacub Janovsky του Bellingcat (στον οποίο απευθυνθήκαμε για πιο ακριβείς πληροφορίες), οι επιβεβαιωμένες (μέσω οπτικοακουστικού υλικού) απώλειες, είναι 644 BMP-1, 16 BMP-2 και 57 AMB-S. Προσωπική του εκτίμηση είναι πως έχουν απωλεσθεί περίπου 1.000 οχήματα της σειράς BMP.
Τα κυβερνητικά στρατεύματα της Συρίας διαθέτουν αρκετά μέλη της οικογένειας οχημάτων που βασίζονται στο BMP-1. Για παράδειγμα η επίλεκτη προεδρική φρουρά διαθέτει οχήματα AMB-S (ambulantní vozidlo), που χρησιμοποιούν το σασί του BVP-1 (Bojove vozidlo pechoty-1), την τσεχοσλοβάκικη δηλαδή έκδοση του BMP-1 η οποία κατασκευάστηκε την περίοδο 1979-1989. Τα AMB-S είναι φορειοφόρα, κάποια από τα οποία έχουν μετατραπεί σε ΤΟΜΑ με τα πυροβόλα ZU-23-2. Το βασικό όχημα ζυγίζει 13,6 τόνους και χρησιμοποιεί πετρελαιοκινητήρα 300 ίππων που του προσφέρει μέγιστη ταχύτητα 60 χλμ/ώρα και ταχύτητα διέλευσης υδάτινου κωλύματος 7 χλμ / ώρα, ενώ η μέγιστη αυτονομία του, φτάνει περίπου τα 700 χλμ. Ως φορειοφόρο, από το όχημα είχε αφαιρεθεί ο πύργος και απέκτησε υπερυψωμένο διαμέρισμα προσωπικού για την μεταφορά των τραυματιών. Η διαμόρφωση αυτή εξυπηρέτησε την τοποθέτηση των ZU-23-2 και η απόδοση των AMB-S στην “έκδοση μάχης” αναφέρεται ως “ιδιαίτερα αποτελεσματική”. Σύμφωνα με συριακά ΜΜΕ τα κυβερνητικά στρατεύματα χρησιμοποιούν οχήματα αναγνώρισης που βασίζονται στο BMP-1, όπως το BRM-1K. Η προεδρική Φρουρά χρησιμοποιεί (τα νεότερα) BMP-2 στην αρχική τους διαμόρφωση. Ο αριθμός αυτών των οχημάτων είναι πολύ μικρότερος σε σύγκριση με τον αριθμό των BMP-1.
Στη διάρκεια επιχειρήσεων κατά των αντικυβερνητικών δυνάμεων αλλά και των τζιχαντιστών του ISIS, τα εν λόγω TOMA χρησιμοποιούνται για την παροχή πυρών κάλυψης και υποστήριξης στα πεζοπόρα τμήματα. Λόγω του ιδιαίτερα απαιτητικού επιχειρησιακού περιβάλλοντος όμως ορισμένα έχουν αναβαθμιστεί με διάφορους τρόπους ή “πατέντες“.
Το BMP-1 είναι πολύ ευάλωτο σε RPG και άλλα αντιαρματικά όπλα. Τα σοβιετικά στρατεύματα που βρέθηκαν στο Αφγανιστάν το 1979-1989, προσάρμοζαν επιπλέον μεταλλική θωράκιση με τη μορφή ποδιάς στο μπροστινό και τα πλαϊνά τμήματα των οχημάτων. Αυτό το τροποποιημένο ΤΟΜΑ, ονομάστηκε BMP-1D, και έχασε τις αμφίβιες δυνατότητές του και τον εκτοξευτή ATGM υπέρ αυξημένης προστασίας από θωράκιση. Στον τομέα αυτό τα συριακά κυβερνητικά στρατεύματα ακολούθησαν τα βήματα των σοβιετικών λύσεων. Ορισμένα BMP-1 έχουν λάβει πλάκες θωράκισης που προστατεύουν το όχημα από διατρητικά βλήματα των 12,7mm σε μεγάλο τόξο έμπροσθεν και πλευρικά (η προστασία κάποιων συριακών Τ-55 έχει ενισχυθεί επίσης με αυτόν τον τρόπο).
Επιπλέον ο συριακός στρατός έχει προχωρήσει στην αντικατάσταση του κύριου οπλισμού, αν και αυτό φαίνεται να γίνεται σε επίπεδο μονάδων. Το βασικό πυροβόλο 2A28 έχει αποδειχθεί αναποτελεσματικό και οι αδυναμίες του έγιναν εμφανείς στα μέτωπα της Συρίας. Οι κυριότερες από αυτές ήταν η χαμηλή ταχυβολία του και η αδυναμία αντιμετώπισης κινούμενων στόχων, όπως τα ελαφρά (πολιτικού τύπου) οπλισμένα οχήματα που χρησιμοποιούν οι αντικυβερνητικές δυνάμεις και το ISIS.
Από την άλλη οι τεθωρακισμένοι στόχοι που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το 2A28 είναι ελάχιστοι και το πυροβόλο αποδείχτηκε ακατάλληλο για την προσβολή οχυρωμένων θέσεων. Έτσι, με σκοπό να αυξηθεί η ισχύς πυρός του BMP-1, σε ορισμένα από αυτά τοποθετήθηκαν Α/Α πυροβόλα ZU-23-2 σε πυργίσκους με περιμετρική προστασία αλλά χωρίς οροφή. Η μετατροπή είναι αντίστοιχη με αυτή του Ελληνικού Στρατού που προαναφέρθηκε (δείτε σχετικά άρθρα μας εδώ και εδώ)
Το ενδιαφέρον της υπόθεσης είναι πως συριακοί σχηματισμοί, χρησιμοποιούν πολιτικά οχήματα στα οποία προσαρμόζουν πυργίσκους από BMP-1, οι οποίοι διαθέτουν ένα βαρύ πολυβόλο DShKM των 12,7mm στη θέση του εκτοξευτή των βλημάτων 9K11 Malyutka (AT-3 Sagger). Αντίστοιχα, ορισμένα BMP-1 έχουν εξοπλιστεί με οκτώ εκτοξευτήρες ρουκετών ενώ αρκετά οχήματα έχουν πλαϊνή θωράκιση κατά βλημάτων HEAT (κυρίως διάτρητες πλάκες), καθώς και (εγχώριας σχεδίασης) παρεμβολείς Sarab κατά κατευθυνόμενων Α/Τ πυραύλων.
Αν και οι αναφορές για τις συνολικές απώλειες των συριακών BMP-1/2, είναι συχνά αντικρουόμενες, δεν υπάρχει αμφιβολία πως το εν λόγο ΤΟΜΑ, υπέστη βαρύτατες απώλειες στον Συριακό Εμφύλιο (ομοίως βαρύτατες απώλειες υπέστη το σύνολο του αρματικού δυναμικού του συριακού στρατού). Ο λόγος είναι προφανών πως το όχημα χρησιμοποιήθηκε σε ρόλους τελείως διαφορετικούς από αυτούς που σχεδιάστηκε να εξυπηρετήσει αρχικά. Ο ρόλος του ως ΤΟΜΑ των μηχανοκίνητων σοβιετικών σχηματισμών ήταν να μεταφέρει στρατιώτες στα πεδία μαχών συνοδεύοντας τα άρματα μάχης. Οι στρατιώτες θα μπορούσαν να μάχονται σε περιβάλλον ΡΒΧΠ, και να αποβιβάζονται ώστε να να εξουδετερώσουν δύσκολους στόχους. Τότε το ΒΜΡ-1 θα τους υποστήριζε με πυρά με το πυροβόλο του. Στην Συρία, λόγω της κατάστασης, χρησιμοποιήθηκε “δια πάσαν νόσον”, και το αποτέλεσμα ήταν μάλλον απογοητευτικό: δύσκολο στην χρήση και συντήρηση, χωρίς ιδιαίτερες ανέσεις για τους στρατιώτες που μεταφέρει, με πολλά μειονεκτήματα, δεν προσέφερε πολλά. Οι “πατέντες” επιπέδου “βάλε και ένα Zu-23-2 να υπάρχει” δεν βελτιώνουν την χρησιμότητά του, ούτε το έκαναν στην περίπτωση μας, αν και για τον ΕΔ ήταν ίσως καλύτερο από το τίποτε.
Πρώτη δημοσίευση 23/12/2018
