Πενήντα χρόνια μετά την κατάληψή του από τους Βορειοκορεάτες, το αμερικανικό κατασκοπευτικό πλοίο USS Pueblo βρίσκεται ακόμη στην Πιόνγκγιάνγκ για να θυμίζει την μεγαλύτερη ναυτική νίκη της Λαϊκής Δημοκρατίας της Β. Κορέας κατά των ΗΠΑ. Η «Κρίση του Pueblo» όπως έμεινε γνωστή στην ιστορία, για το καθεστώς της Πιόνγκγιάνγκ είναι ένας «θρίαμβος» που πρέπει να μείνει για πάντα ζωντανός. Για τις ΗΠΑ είναι ένα συμβάν που προσπαθούν να ξεχάσουν.
Το πλοίο συλλογής πληροφοριών USS Pueblo (AGER-2) παραμένει μισόν αιώνα τώρα εγγεγραμμένο στα μητρώα του αμερικανικού Ναυτικού ως ενεργή μονάδα, παρόλο που εξακολουθεί να είναι αιχμάλωτο μιας ξένης χώρας. Αγκυροβολημένο στον ποταμό Potong, δίπλα στο Μουσείο του Απελευθερωτικού Πολέμου της Νικηφόρου Πατρίδας, στο κέντρο της βορειοκορεατικής πρωτεύουσας, θυμίζει σε ντόπιους και ξένους τουρίστες την ημέρα που οι ΗΠΑ υπέστησαν μια ταπεινωτική ήττα.
Ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του «Υπέρτατου Ηγέτη» δεν χάνει ευκαιρία να διατρανώνει το μεγαλείο της Βορείου Κορέας και η συμπλήρωση 50 χρόνων από την επίθεση και κατάληψη του USS Pueblo ήταν μια τέτοια ευκαιρία. Η επέτειος «γεφυρώνει» την περιφανή νίκη του παρελθόντος με τα επιτεύγματα της χώρας στο παρόν τα οποία εγγυώνται ένα ισχυρό μέλλον, δηλαδή το πυρηνικό και πυραυλικό πρόγραμμα της Πιόνγκγιάνγκ.
The Pueblo Incident
Η κρίση που έκανε ορισμένους στην Ουάσιγκτον να εισηγηθούν στον Πρόεδρο Λύντον Τζόνσον δυναμική απάντηση ακόμη και με πυρηνικά, μπορεί να επισκιάσθηκε από την Επίθεση του Τετ στο Βιετνάμ –μια από τις μεγαλύτερες συγκρούσεις του πολέμου– ωστόσο δεν ήταν ήσσονος σοβαρότητος. Το USS Pueblo, ένα πρώην ελαφρύ φορτηγό μεταφοράς εφοδίων που είχε ναυπηγηθεί το καλοκαίρι του 1944 για τον αμερικανικό Στρατό και το 1966 πέρασε στο Ναυτικό αναλαμβάνοντας καθήκοντα συλλογής πληροφοριών (SIGINT, ELINT) έπλεε τον Ιανουάριο του ’68 σε διεθνή ύδατα παρακολουθώντας την δραστηριότητα των σοβιετικών υποβρυχίων στην περιοχή και υποκλέπτοντας τις βορειοκορεατικές επικοινωνίες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το αμερικανικό Ναυτικό και το πλήρωμα επέμεναν κατηγορηματικά ότι βρίσκονταν μίλια εκτός βορειοκορεατικών υδάτων. Η Πιόνγκγιάνγκ τότε όμως θεωρούσε ως όριο των χωρικών της υδάτων τα 50 ναυτικά μίλια και όχι τα 12, όπως ορίζεται διεθνώς.
Στις 23 Ιανουαρίου, ένα βορειοκορεατικό ανθυποβρυχιακό σκάφος προσέγγισε το αμερικανικό κατασκοπευτικό και ζήτησε να μάθει την εθνικότητά του. Όταν το Pueblo ύψωσε την αστερόεσσα, διατάχθηκε να σταματήσει ειδάλλως θα δεχόταν πυρά. Ο Αμερικανός πλοίαρχος προσπάθησε να διαφύγει με ελιγμούς, όμως το σκάφος του ήταν πιο αργό από το βορειοκορεατικό το οποίο απήντησε με προειδοποιητικές βολές ενώ στον ορίζοντα φάνηκαν τρεις τορπιλλάκατοι που έλαβαν μέρος στο κυνήγι.
Στην επίθεση που ακολούθησε συμμετείχαν και δύο MiG-21. Μια τέταρτη τορπιλλάκατος και ένα ακόμη ανθυποβρυχιακό έκαναν την εμφάνισή τους. Τα μοναδικά όπλα του αμερικανικού πλοίου, δύο πολυβόλα των 0,50 ήταν τυλιγμένα με καλύμματα για το ψύχος, τα δε πυρομαχικά τους ήταν αποθηκευμένα κάτω. Όχι πως θα έκαναν καμμία διαφορά απέναντι στην υπεροπλία του εχθρού: στην πράξη τα «50άρια» απαιτούσαν τουλάχιστον 10΄ για να ενεργοποιηθούν και μόλις ένα μέλος του πληρώματος είχε πρότερη πείρα με αυτά.
Οι Βορειοκορεάτες επεχείρησαν να ανέβουν στο αμερικανικό, ωστόσο ο κυβερνήτης του με ελιγμούς κατάφερε να το αποτρέψει για περισσότερες από δύο ώρες. Ένα ανθυποβρυχιακό άνοιξε πυρ με πυροβόλο των 57 χιλ. ενώ οι τορπιλλάκτοι «γάζωναν» με τα πολυβόλα τους το κατασκοπευτικό. Οι αξιωματικοί Πληροφοριών του Pueblo άρχισαν να καταστρέφουν απόρρητα έγραφα όμως ο όγκος του διαβαθμισμένου υλικού ήταν τόσο μεγάλος που απλώς ήταν αδύνατον να καταστραφούν όλα. Ένα πολύ μικρό μέρος του ήταν το μόνο που πρόλαβαν να καταστρέψουν πριν το πλοίο καταληφθεί.
Καθ’ όλη την διάρκεια του επεισοδίου, η ραδιοεπικοινωνία του Pueblo με το κλιμάκιο του Naval Security Group στην Κάμισέϊα της Ιαπωνίας δεν είχε διακοπεί, ως εκ τούτου η Διοίκηση του 7ου Στόλου ήταν πλήρως ενήμερη για την κατάσταση. Η αεροπορική κάλυψη που υποσχέθηκε ποτέ δεν έφθασε. Η 5th Air Force δεν διέθετε αεροσκάφη επιφυλακής, όσο για τα δύο ζεύγη F-4B Phantom που είχε σε ετοιμότητα το αεροπλανοφόρο USS Enterprise, 510 ναυτ. μίλια (940 χλμ) νοτίως της θέσης του Pueblo, ήταν οπλισμένα για αποστολή αναχαίτισης (MiGCAP) και όχι με όπλα αέρος-επιφανείας. Για να επανεξοπλιστούν χρειαζόταν τουλάχιστον 90 λεπτά…
Το αμερικανικό κατασκοπευτικό ακολούθησε τα βορειοκορεατικά σκάφη όπως είχε διαταχθεί αλλά πριν τα όρια των χωρικών υδάτων της Β. Κορέας σταμάτησε. Οι Βορειοκορεάτες άνοιξαν και πάλι πυρ, σκοτώνοντας έναν Αμερικανό ναύτη, τον πυροσβέστη Duane Hodges. Τελικά το πλοίο κατελήφθη από άγημα ανδρών προερχομένων από μια τορπιλλάκατο και ένα ανθυποβρυχιακό. Εισερχόμενο στα χωρικά ύδατα της Βορείου Κορέας, στο πλοίο επιβιβάσθηκαν και άλλοι, αυτή τη φορά υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι.
Οι 82 Αμερικανοί κρατήθηκαν αιχμάλωτοι, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τί σημαίνει αιχμαλωσία σε ένα σταλινικό κράτος: βασανιστήρια, ξυλοδαρμοί και λίγα νερόβραστα γογγύλια για τροφή, τρείς φορές την ημέρα. Μετά από ψυχολογικά βασανιστήρια και τον εικονικό τυφεκισμό του, μπροστά στην απειλή πως οι άνδρες του θα εκτελούντο ένας προς έναν αν δεν παραδεχόταν πως το πλοίο διενεργούσε κατασκοπία εις βάρος της Β. Κορέας, ο κυβερνήτης, Αντιπλοίαρχος Lloyd M. Bucher, «ομολόγησε» εγγράφως.
Η σκληρή μεταχείριση που επεφύλαξαν στους Αμερικανούς οι δεσμώτες τους δεν κατάφερε να κάμψει το πνεύμα τους. Σε φωτογραφίες που έβγαλαν οι Βορειοκορεάτες για λόγους προπαγάνδας, οι αιχμάλωτοι ποζάρουν όλοι με το μεσαίο δάκτυλο του ενός χεριού προτεταμένο, εξηγώντας στους δεσμώτες τους πως πρόκειται για… «χαβανέζικο χαιρετισμό καλοτυχίας». Όταν αυτοί κατάλαβαν τί είδους «χαιρετισμός» ήταν στ’ αλήθεια, οι συνθήκες κράτησης έγιναν ακόμη σκληρότερες.
Στις 23 Δεκεμβρίου 1968, ένδεκα μήνες μετά την κατάληψη του πλοίου και την αιχμαλωσία τους, οι άνδρες του USS Pueblo μεταφέρθηκαν με λεωφορεία στην μεθόριο και διατάχθηκαν να βαδίσουν ένας-ένας από την «Γέφυρα Χωρίς Επιστροφή» προς την άλλη πλευρά της Αποστρατικοποιημένης Ζώνης, στον Νότο. Στην κορυφή της φάλαγγας ήταν ο πλοίαρχος και στο τέλος της ο Ύπαρχος, Υποπλοίαρχος Ed Murphy. Στα επίσημα έγραφα της παράδοσης των Αμερικανών κρατουμένων, οι λέξεις «… 82 μέλη του πληρώματος και μια σορός» είχαν σβηστεί από τους Βορειοκορεάτες.
Περηφάνεια και προπαγάνδα
Ποτέ ένα τόσο μικρό πλοίο δεν έκανε τόσο μεγάλη προπαγάνδα. Το USS Pueblo είναι σύμβολο της «συντριπτικής ήττας» που περιμένει τις ΗΠΑ αν παίξει ξανά με την κυριαρχία της Β. Κορέας, υπενθυμίζει το –κρατικό– πρακτορείο ειδήσεων της χώρας. Ένας φοιτητής, από τους πολλούς που επισκέπτονται «για εκπαιδευτικούς λόγους» το πλοίο-μουσείο, δηλώνει πως κοιτώντας τις φωτογραφίες του αμερικανικού πληρώματος νιώθει «την ευχάριστη αίσθηση του νικητή». Λογικό, άλλωστε το καθεστώς έχει δουλέψει γι’ αυτό.
Στις ξεναγήσεις ντόπιων και τουριστών, η ένστολη ξεναγός Jang Un Hye δείχνει τις τρύπες από σφαίρες και θραύσματα που σημάδεψαν το πλοίο κατά την επίθεση, προσεκτικά περικυκλωμένες με ζωηρό κόκκινο χρώμα. Και παρόλο που κάνει αυτή την δουλειά κάθε μέρα, δύο χρόνια τώρα, όταν δείχνει στους επισκέπτες στην γέφυρα την τσαλακωμένη αμερικανική σημαία στην γυάλινη προθήκη της και τις αναρτημένες χειρόγραφες «ομολογίες» του κυβερνήτη και του πληρώματος του USS Pueblo δεν κρύβει την υπερηφάνειά της.
Σύμφωνα με το εγκεκριμένο κείμενο της ξενάγησης, το αμερικανικό πλοίο έπλεε σε βορειοκορεατικά ύδατα όταν υπέστη επίθεση στις 23 Ιανουαρίου 1968. Χάρτες δείχνουν έναν αριθμό παραβιάσεων των χωρικών υδάτων της Β. Κορέας από το κατασκοπευτικό σκάφος του αμερικανικού Ναυτικού πριν την κατάληψή του ενώ φωτογραφίες κακής ποιότητας που απεικονίζουν τον κυβερνήτη να υπογράφει την «ομολογία» του και Αμερικανούς ναυτικούς να διασχίζουν την Αποστρατικοποιημένη Ζώνη (DMZ) έναν χρόνο μετά την αιχμαλωσία τους, υπογραμμίζουν την ταπείνωση που υπέστη ο «ιμπεριαλιστικός εχθρός».
Αυτό που δεν λέγεται είναι ότι μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου ένα τέτοιο επεισόδιο μπορούσε να κλιμακώσει την κατάσταση με πολύ σοβαρές συνέπειες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέπτυξαν αεροπλανοφόρα στην Θάλασσα της Ιαπωνίας και απαίτησαν την απελευθέρωση των κρατουμένων. Η Πιόνγκγιάνγκ τους απελευθέρωσε, αφού πρώτα εξασφάλισε τις… «αυθόρμητες» δημόσιες ομολογίες τους.
Το επεισόδιο έλαβε τέλος στις 21 Δεκεμβρίου 1968, όταν ο επικεφαλής των Αμερικανών διαπραγματευτών, Υποστράτηγος Gilbert H. Woodward, υπέγραψε μια δήλωση στην οποία παραδεχόταν πως το USS Pueblo είχε «εισβάλλει παρανόμως στα χωρικά ύδατα της Β. Κορέας». Ο ίδιος είχε εκφράσει την αντίθεσή του τότε, όπως και αργότερα, αποκηρύσσοντας την δήλωση αμέσως μετά την απελευθέρωση των αιχμαλώτων. Φυσικά, στις επίσημες ξεναγήσεις στο πλοίο-σύμβολο του «αντι-ιμπεριαλιστικού αγώνα» της Βορείου Κορέας, η μικρή αυτή λεπτομέρεια απουσιάζει…
Αλέξανδρος Θεολόγου
Πρώτη δημοσίευση 28/1/2018
