Σε μια κίνηση που θα έχει σημαντικότατες γεωπολιτικές επιπτώσεις στα επόμενα χρόνια, οι ΗΠΑ από τα τέλη του προηγούμενου έτους, επαναπροσδιόρισαν τα όρια της υφαλοκρηπίδας τους, ώστε πλέον αυτά να περιλαμβάνουν συν ένα εκατομμύριο (περίπου) τετραγωνικά χιλιόμετρα, από ότι τα προηγούμενα.
Να διευκρινήσουμε εδώ όμως τι είναι η υφαλοκρηπίδα: Είναι το τμήμα εκείνο του βυθού και του υπεδάφους του βυθού, που επεκτείνεται από τις ακτές μιας χώρας προς την ωκεάνια άβυσσο, στην οποία το παράλιο κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης της. Προσοχή εδώ, η υφαλοκρηπίδα δεν είναι Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), καθώς η τελευταία ορίζεται έως τα 200 ναυτικά μίλια και περιλαμβάνει και την εκμετάλλευση των νερών (δηλαδή της αλιείας). Στο παρακάτω διάγραμμα βλέπετε το πως ορίζεται η υφαλοκρηπίδα -νομικά- με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, και πως διαφέρει από τον ορισμό της ΑΟΖ.
Η σημασία της υφαλοκρηπίδας είναι βέβαια πολύ σημαντική καθώς δίνει σε μια χώρα, όπως είπαμε, τα δικαιώματα εκμετάλλευσης του πλούτου του βυθού και του υπεδάφους, π.χ. το όποιο πετρέλαιο και φυσικό αέριο υπάρχει εκεί ή και όποια πολύτιμα μέταλα. Ενώ στο μέλλον μπορεί να ανακαλυφθούν και άλλοι πόροι.
Να τονίσουμε εδώ πως η κίνηση αυτή έχει δύο στοιχεία: Το πρώτο νομικό, καθώς οι ΗΠΑ δηλώνουν πως τα νέα όρια στηρίζονται στις διατυπώσεις του Δικαίου της Θάλασσας του 1982 (UNCLOS, το βασικό κείμενο διεθνούς νομοθεσίας για θαλάσσια όρια), παρότι ως χώρα δεν έχουν επικυρώσει τη σχετική Σύμβαση, αν και δηλώνουν ότι τη “στηρίζουν”.
Τι προβλέπει η σύμβαση UNCLOS για την υφαλοκρηπίδα κάθε χώρας; Πως αυτή ορίζεται έως 200 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης, δηλαδή εκείνο το όριο από όπου ξεκινά η μέτρηση των θαλασσίων ορίων. Το όριο αυτό είναι συνήθως η ακτογραμμή κάθε χώρας, ή στην περίπτωση κάποιων κόλπων, από μια γραμμή που καθορίζει το όριο του κόλπου και μετά. Η UNCLOS όμως στο άρθρο 76, που περιγράφει αναλυτικά τον ορισμό των ορίων της υφαλοκρηπίδας, δίνει το περιθώριο, αυτή να φθάσει έως και 350 ναυτικά μίλια από τη γραμμή βάσης, με βάση γεωγραφικά χαρακτηριστικά και τη σύσταση των υποθαλάσσιων πετρωμάτων (είναι αρκετά περίπλοκες οι σχετικές διατυπώσεις).
Το δεύτερο είναι το επιστημονικό υπόβαθρο της διαδικασίας. Καθώς η επέκταση αυτή δεν έγινε ξαφνικά, μιας και προηγήθηκε μια σχεδόν εικοσαετής επιστημονική μελέτη του βυθού, με επισταμένες χαρτογραφήσεις και σεισμικά δεδομένα. Η σχετική μελέτη ξεκίνησε το 2003 και είναι όπως δηλώνεται “η μεγαλύτερη χαρτογραφική προσπάθεια σε ανοιχτή θάλασσα που έγινε από τις ΗΠΑ”. Σε αυτή συνεργάστηκαν 14 διαφορετικές υπηρεσίες, συγκροτήθηκε ειδική Task Force συντονισμού και τη συλλογή των στοιχείων έκανε η Ωκεανογραφική υπηρεσία τους (NOAA) και η Γεωλογική (USGS).
Οπότε οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι, τηρώντας τις νομικές προβλέψεις και συγκεντρώνοντας τα απαραίτητα στοιχεία, τώρα επεκτείνουν τα όρια της εκτεταμένης υφαλοκρηπίδας τους (πέρα δηλαδή από τα 200 μίλια), σε όλες τις περιοχές που έχουν τέτοια. Δηλαδή στον Αρκτικό Ωκεανό, στη Βερίγγειο Θάλασσα, στον Κόλπο του Μεξικού, στον Ειρηνικό, στον Ατλαντικό, και ειδικά στις νήσους Μαριάνες στο δυτικό Ειρηνικό, όπου εκεί υπάρχει μια ομάδα νησιών, με καθεστώς σύνδεσης με τη μητροπολιτική χώρα. Παρακάτω ο χάρτης δείχνει, με ανοιχτό μωβ χρώμα, τις εξτρά περιοχές που προσέθεσαν οι ΗΠΑ στην υφαλοκρηπίδα τους, με βάση τις μελέτες τους.
Όπως φαίνεται το μεγαλύτερο μέρος της επέκτασης αφορά τον Αρκτικό Ωκεανό, μια περιοχή που αναμένεται διεθνώς να αποτελέσει νέο πεδίο αντιπαραθέσεων αλλά και παραγωγής πλούτου, καθώς εκεί, με το σταδιακό λιώσιμο των πάγων, θα είναι προσβάσιμα για εκμετάλλευση τεράστια υποθαλάσσια πεδία.
Οι ίδιες οι ΗΠΑ δηλώνουν πως με την προέκταση της υφαλοκρηπίδας τους δημιουργούνται επικαλύψεις με τον Καναδά, τις Μπαχάμες και την Ιαπωνία, οπότε θα προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις μαζί τους.
Συνολικά, οι ΗΠΑ με τη σημαντική αυτή νέα οριοθέτηση, ολοκληρώνουν μια στρατηγική θαλάσσιας επέκτασης τους, προετοιμάζοντας το έδαφος για τεράστιας αξίας οικονομική εκμετάλλευση στην ανοιχτή θάλασσα. Εκεί δηλαδή που μπορεί να “παιχθεί” στις επόμενες δεκαετίες ένα διεθνές παιχνίδι κατοχής υπερπολύτιμων πόρων.
Τι αφορούν αυτά την Ελλάδα; Είναι δείγμα και των διεθνών εξελίξεων αλλά και της τεχνικής/επιστημονικής προεργασίας που απαιτείται για να κατοχυρώσεις υφαλοκρηπίδα, ώστε κάποια στιγμή να προσέλθεις σε ένα διεθνές δικαστήριο για να την ορίσεις, όπως είναι η πάγια θέση μας σε ότι αφορά την Τουρκία. Αλλά τελικά και για όλες τις όμορες χώρες, αν δεν βρεθεί διμερής λύση και για υφαλοκρηπίδα και για ΑΟΖ. Όπου στην περίπτωση μας, λόγω μικρού μεγέθους του Αιγαίου και της Μεσογείου, σχεδόν ταυτίζονται σε έκταση στο μέγιστο τους.
Σε περιοχή της ελληνικής υφαλοκρηπίδας βρίσκεται το Ορούτς Ρέις
