Διαβάζοντας την ειδησεογραφία με τις εξελίξεις στα μέτωπα της Ουκρανίας, νιώθεις ένα παράξενο συναίσθημα καθώς εικόνες από το «μέλλον» των πολεμικών επιχειρήσεων, εναλλάσσονται με σκηνικά από το βαθύ παρελθόν. Έτσι από τη μια βλέπουμε την επικράτηση των μη επανδρωμένων σε κάθε τύπου επιχειρήσεις, εναέριες και ναυτικές και υποστήριξης πεζικού, τη χρήση πυρομαχικών ακριβείας, τη δορυφορική στοχοποίηση, τις εξελιγμένες διαδικτυακές επικοινωνίες. Και από την άλλη χαρακώματα, αμπριά, πολυβολεία, αντιαρματικές οχυρώσεις, «δόντια δράκου», αρχαικές σχεδόν δομές επιμελητείας, διανυκτέρευση στο παγωμένο ύπαιθρο γύρω από φωτιά, ύπνο των στρατιωτών σε λάκκους στην αχανή στέπα. Μια επιστροφή στον Α’ Παγκόσμιο, στον πόλεμο της Κριμαίας του 1850, στην εισβολή του Ναπολέοντα στη Ρωσία στην αρχή του 19ου αιώνα.
Παράξενα όλα αυτά αλλά όχι και τόσο. Καθώς ο πόλεμος είναι μια διαρκής ανάγκη όπου οι όποιες «επιλύσεις» μπορεί να συμπίπτουν με εκείνες του παρελθόντος, καθώς δεν υπάρχουν και εναλλακτικές. Έτσι στον τομέα της οχύρωσης, όπου βλέπουμε τώρα τους Ρώσους να σκάβουν αμυντικές γραμμές με χαρακώματα στο Ντομπάς, στα βόρεια της Μαριούπολης, στην ανατολική όχθη του Δνείπερου.
Αλλά και από την ουκρανική πλευρά, να αμύνεται και αυτή από χαρακώματα, και πολλά από αυτά σχεδόν μόνιμα με μεγάλο βάθος και ενίοτε με κάλυψη, καθώς υπήρξε σχετική προετοιμασία λίγο πριν την Ρωσική εισβολή.
Τι άλλο όμως μπορεί να κάνει κανείς στις ουκρανικές πεδιάδες; Πως να καλυφθεί κανείς σε μια χώρα όπου το μέσο ύψος της είναι μόλις 175 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας; Έτσι η επιλογή των χαρακωμάτων, όσο και αν αυτά είναι εύκολα εντοπίσιμα από αέρος και άρα η στοχοποίηση τους απλή, είναι η μοναδική λύση για την κάλυψη των στρατιωτών, που γνωρίζουν βέβαια το ρίσκο της εκεί παραμονής.
Ακόμη, στην Ουκρανία δεν υπάρχει καν η επιλογή του καμουφλάζ. Καθώς η συνεχής χρήση των μη επανδρωμένων, επισημαίνει τη συγκέντρωση στρατευμάτων -δείτε τα άπειρα βίντεο όπου τα ίχνη αρμάτων και φορτηγών πάνω στο λασπωμένο έδαφος φανερώνουν προς τα που αυτά κινήθηκαν- αλλά και οι θερμικές κάμερες θα βρουν ακόμη και μέσα στα δάση, τις όποιες εκπομπές θερμότητας κινητήρων και περιστασιακής φωτιάς για θέρμανση των στρατιωτών.
Η “αποκαλυπτική” δράση των επανδρωμένων, δεν περιορίζεται στα χτυπήματα υψηλής αξίας. Η χρήση φθηνών drone, ακόμη και επίπεδο ομάδας μάχης, επιτρέπει το χτύπημα ανά στρατιώτη, σχεδόν ως βολή τυφεκίου. Όπου βλέπουμε και παραληρηματικές εικόνες, όπως στο παρακάτω βίντεο, με Ρώσο στρατιώτη κουλουριασμένο σε αβαθές χαράκωμα, προσπαθώντας να κοιμηθεί και να τον βομβαρδίζει ένα drone ακριβώς από πάνω του και αυτός ψύχραιμα να πετά μακριά τις βομβίδες.
Τι άλλο παρατηρούμε; Νάρκες παντού, κατά προσωπικού, κατά αρμάτων, σε πλήρη επανεμφάνιση τους, μετά από δεκαετίες παγκόσμιας προσπάθειας για την απόσυρση και τον περιορισμό τους. Κάποιες φορές πρόχειρα σπαρμένες πάνω σε δρόμους, χωρίς καν πρόθεση για κάλυψη τους, απλώς για καθυστέρηση του εχθρού.
Φυσικά έχουμε και «τυφλά» μπαράζ πυροβολικού, πέρα από εκείνα με πυρομαχικά ακριβείας. Με τις δύο πλευρές να αναπαριστούν εποχές μεγάλων μαχών του Α’ Παγκοσμίου, στο Σομ, στο Βερντέν, με τις πυροβολαρχίες στα ανοιχτά, να βάλουν ακατάπαυστα μέχρι να λιώσουν οι κάνες τους.
Τα «δόντια δράκου» που ετοιμάζουν οι Ρώσοι για να ανακόψουν ουκρανικές επιθέσεις, αυτά είναι μια ανάμνηση των ναζιστικών οχυρώσεων της «γραμμής Ζίγκφριντ» που τόσο ταλαιπώρησαν τους δυτικούς συμμάχους στην πορεία τους προς το εσωτερικό της Γερμανίας στα τέλη του 1944 και τις αρχές του 1945. Και όχι, δεν είναι άχρηστα σήμερα, καθώς τα σοβιετικής σχεδίασης άρματα που χρησιμοποιούν αμφότεροι οι αντίπαλοι, δεν έχουν ιδιαίτερη αντιναρκική προστασία (τα «δόντια» είναι σπαρμένα ενδιάμεσα με νάρκες), ενώ το φρενάρισμα που φέρνουν στην κίνηση είναι ότι χρειάζεται για να εξαπολυθεί και ένας αντιαρματικός πύραυλος με μεγάλη αποτελεσματικότητα.
Η διανυκτέρευση στο ύπαιθρο τώρα, στον ουκρανικό-ρωσικό χειμώνα, είναι εξοντωτική και γίνεται στις ίδιες πεδιάδες που έχουν μαρτυρήσει δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες χρόνια πριν άπειροι μαχητές. Γερμανοί, Γάλλοι, Πολωνοί, Λιθουανοί, Οθωμανοί, Μογγόλοι και κάθε φυλή της Κεντρικής Ασίας.
Το ότι από τις αρχές του καλοκαιριού πολλές ευρωπαϊκές χώρες έστελναν στην Ουκρανία χειμερινές στολές και σχετικά υλικά όπως και χιλιάδες τόνους μερίδων MRE (προσυσκευασμένης τροφής) δείχνει, τουλάχιστον από τη δική τους πλευρά πόσο είχε εκτιμηθεί ότι ο πόλεμος θα έχει μεγάλη διάρκεια. Η διαβίωση στο ύπαιθρο βέβαια απαιτεί και ειδική γνώση και εκπαίδευση και θα δούμε στις επόμενες εβδομάδες ποιος την κατέχει. Καθώς τα κρυοπαγήματα στον Α’ και Β’ Παγκόσμιο αχρήστευσαν μεραρχίες χωρίς να πέσει ούτε σφαίρα.
Ακόμα, το λασπώδες του εδάφους και η αγωνία της μάχης σε αυτό, θα θυμίσει σε πολλούς εικόνες και περιγραφές από τα πεδία της Φλάνδρας στον Α’ Παγκόσμιο, με το βούρκο να καταπίνει χιλιάδες στρατιώτες σε μερικές από τις φρικτότερες εμπειρίες διαβίωσης στην ιστορία: υπό συνεχή βροχή, πυρά, σε ασφυκτικά αμπριά, με συνοδεία αρουραίους, ψείρες, ψύλλους και την οσμή των πτωμάτων που έλιωναν στο πεδίο της μάχης χωρίς περισυλλογή.
Που θέλουμε να καταλήξουμε; Ο πόλεμος στην Ουκρανία γίνεται όσο περνά ο καιρός ένα μεγάλο δοκιμαστήριο της αρχαίας τέχνης του πολέμου αλλά και της σύγχρονης τεχνικής της εξέλιξης. Όλα δοκιμάζονται ή εκ νέου τεστάρονται, όπλα, τεχνικές, τακτικές, δομές διοίκησης, τηλεπικοινωνίες, ο πόλεμος σε αστικές ζώνες, σε πολιορκίες πόλεων τύπου Στάλινγκραντ, στο ύπαιθρο, σε έδαφος σαθρό, σε ποτάμια και κανάλια, σε ανοιχτούς δρόμους, αλλά και μέσα στο πυκνό του δάσους, νύχτα και μέρα.
Καταδρομικές επιχειρήσεις, βολές από μακρυά, μάχες εκ του συστάδην, κινήσεις μεγάλων σχηματισμών, αλλά και μικρών ομάδων, χρήση επαγγελματικών στρατευμάτων, μα και εφέδρων, επιστράτων, μισθοφόρων, πολιτοφυλάκων, φανατικών ιδεοληπτικών. Χρήση αρμάτων της δεκαετίας του 60, δίπλα σε αυτοματοποίημενα αυτοκινούμενα πυροβόλα «νέας εισοδείας». Ψηφιακές τηλεπικοινωνίες μέσω δορυφορικής σύνδεσης Starlink παράλληλα με μαζική χρήση κινεζικών γουόκι-τόκι που έχουν αγοραστεί από σούπερ μάρκετ στα μετόπισθεν.
Ρακένδυτοι στρατιώτες, πεινασμένοι, ανεκπαίδευτοι, χαμένοι σε ένα πεδίο μάχης που δεν ξέρουν καν που είναι ο εχθρός, αλλά και καλοεκπαιδευμένες μονάδες ειδικών δυνάμεων με την τελευταία «μόδα» στολών και κιτ ατομικής προστασίας.
Έτσι τα διδάγματα είναι πολλαπλά, αστείρευτα, ένας ποταμός εμπειριών, εκτιμήσεων, αναλύσεων, με σύγκρουση για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες «μεγάλων δυνάμεων» (έστω και έμμεσα), με high tech πόλεμο που δεν είχαμε δει ποτέ πως γίνεται αμφίπλευρα. Και με τον υπόλοιπο κόσμο να παρατηρεί και θεωρητικά τουλάχιστον, να σχεδιάζει εκ νέου τη δική του άμυνα, τους δικούς νέους εξοπλισμούς με όλο αυτό τον όγκο πληροφορίας να περιμένει να αναλυθεί. Παρεκτός ίσως από κάποιες χώρες που ακολουθούν την πεπατημένη, με δρομολογημένη αυτοπεποίθηση πως τα «ξέρουν όλα». Αν το τελευταίο συμβαίνει, το δράμα των όσων κείτονται στην Ουκρανία, σίγουρα θα επαναληφθεί.
