Το πιο hot σοβιετικό στρατηγικό βομβαρδιστικό του Ψυχρού Πολέμου την δεκαετία του ’60 ήταν το Tu-22 Blinder: με σχήμα σαν να βγήκε από κάποιο διαστημικό κόμικ, οπισθοκλινείς πτέρυγες γωνίας 55ο και μεγίστη ταχύτητα 1,42 Μαχ, το «Σιλά» (Шило, σουβλί) όπως το έλεγαν πιλότοι και υπόλογοι, φάνταζε ως η επιτομή της σοβιετικής τεχνολογίας.
Και μόνο ο τρόπος επιβίβασης του πληρώματος ήταν σαν να ήλθε από το μέλλον. Ο χειριστής, ο ναυτίλος και ο αξιωματικός οπλικών συστημάτων κάθονταν στα εκτινασσόμενα καθίσματα Κ-22 και αυτά… ανυψώνονταν μηχανικώς παίρνοντάς τους μέσα στο αεροσκάφος. Βέβαια υπήρχε ένα μικρό θέμα. Τα cool καθίσματα εκτινάσσονταν προς τα κάτω, έτσι η εγκατάλειψη από ύψος μικρότερο των 820 ποδών (250 μ) δεν ενδείκνυτο.
Στην πραγματικότητα το πρώτο υπερηχητικό μέσο βομβαρδιστικό της ΕΣΣΔ ήταν λιγότερο φουτουριστικό απ’ ότι έδειχνε. Σχεδιασμένο για να αντικαταστήσει το Tu-16 (κωδ. ΝΑΤΟ, Badger) υπέφερε καθ’ όλη την διάρκεια της καριέρας του από προβλήματα συντήρησης και άλλα θέματα που είχαν αντίκτυπο στην επιχειρησιακή του αξιοπιστία.
Μπορεί να ήταν εντυπωσιακά γρήγορο αλλά στις υπερηχητικές ταχύτητες η αεροδυναμική τριβή προκαλούσε υπερθέρμανση της επικάλυψης και παραμόρφωση των ράβδων ελέγχου, επηρεάζοντας τα πτητικά χαρακτηριστικά του αεροσκάφους, με αποτέλεσμα ακόμη και την συντριβή του. Στο έδαφος ήταν σκέτο γουρούνι: η συμπεριφορά κατά την τροχοδρόμηση ήταν άθλια και πολλά σοβαρά ατυχήματα συνέβησαν πριν καν το Tu-22 αφήσει τον διάδρομο.
Οι οπισθοκλινείς πτέρυγες προσέφεραν μικρή οπισθέλκουσα στις ταχύτητες της διηχητικής περιοχής όμως το τίμημα της σχεδίασης ήταν η πολύ υψηλή ταχύτητα προσγείωσης (ανώτερη κατά 100 χλμ/ώρα εν σχέσει με άλλα βομβαρδιστικά) και η μακρά τροχοδρόμηση κατά την απογείωση. Το Tu-22 ποτέ δεν ήταν ένα εύκολο στον χειρισμό αεροπλάνο.
Στην προσγείωση είχε έντονη τάση πρόνευσης και αν ο πιλότος δεν είχε τον νού του το ουραίο τμήμα «έβρισκε» διάδρομο –το πρόβλημα επιλύθηκε αργότερα με την προσθήκη ηλεκτρονικών σταθεροποιητικών βοηθημάτων. Οι δε απαιτήσεις συντήρησης έκαναν τις διαθεσιμότητες να απέχουν πολύ από τις προσδοκώμενες. Προσθέστε την περιορισμένη ορατότητα από το κόκπιτ, τα άβολα καθίσματα και τον εργονομικό εφιάλτη της διάταξης οργάνων και διακοπτών και έχετε μόνο μια μικρή ιδέα πώς ήταν για τα πληρώματα οι αποστολές με το «Σουβλί».
Σίγουρα η σοβιετική Αεροπορία περίμενε πολλά περισσότερα από αυτό, κυρίως στον τομέα της εμβέλειας η οποία μόνο διηπειρωτική δεν ήταν. Ωστόσο αυτό δεν εμπόδισε τα Tu-22 να μείνουν σε υπηρεσία ακόμη και μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Τα τελευταία ρωσικά Blinder αποσύρθηκαν το 1998 –η Λιβύη απέσυρε τα δικά της επισήμως το 2000. Με τον τύπο εξοπλίσθηκε και η ιρακινή Αεροπορία, χρησιμοποιώντας τα υπερηχητικά βομβαρδιστικά… ενθουσιωδώς σε πολεμικές αποστολές εναντίον του Ιράν, ενώ Tu-22 παρέλαβε και η Ουκρανία μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ και την ανεξαρτησία της.
Από το 1960 έως το 1969 κατασκευάσθηκαν συνολικά 311 αεροσκάφη όλων των εκδόσεων, με το πρώτο Tu-22 παραγωγής που βγήκε από το Εργοστάσιο Νο. 22 στο Καζάν να πραγματοποιεί την παρθενική του πτήση στις 22 Σεπτεμβρίου 1960. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, παρήχθησαν 15 βομβαρδιστικά Tu-22B Βlinder-A, περίπου 127 αναγνωριστικά Blinder-C (Tu-22R, RD, RK, RDK, RDM) συν 47 αεροσκάφη Blinder-E (Tu-22P και PD) για αποστολές υποκλοπών ELINT και ηλεκτρονικού πολέμου.
Επίσης 76 πυραυλοφόρα Blinder-B (Tu-22K, KD, KP, KPD) υπηρέτησαν με την Αεροπορία Μακράς Εμβέλειας και την Ναυτική Αεροπορία, οπλισμένα με ένα βλήμα αέρος-επιφανείας Kh-22 (κωδ. ΝΑΤΟ, AS-4 Kitchen) στην τροποποιημένη αποθήκη οπλισμού για επιθέσεις stand-off εναντίον στόχων υψηλής στρατηγικής αξίας, π.χ αεροπλανοφόρων. Η εκπαιδευτική έκδοση Tu-22U/UD Blinder-D διέθετε δεύτερο –ανεξάρτητο– κόκπιτ και αριθμούσε 46 αεροσκάφη.
Σημειωτέον ότι για τη επάνδρωση των πρώτων Μοιρών επελέγησαν έμπειροι πιλότοι «Πρώτης Τάξεως» οι οποίοι υπηρετούσαν σε Συντάγματα με Tu-16 Badger. Όμως αυτό περιέπλεξε τα πράγματα καθώς οι χειριστές που μέχρι τότε πετούσαν με συγκυβερνήτες αφήνοντας σε αυτούς σχεδόν τα πάντα εκτός από την απογείωση και την προσγείωση, βρέθηκαν να τα κάνουν όλα μόνοι τους και δη σε ένα βεβαρυμμένο εργονομικά πιλοτήριο.
Μάλιστα πολλοί επίλεκτοι κυβερνήτες απέτυχαν να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους. Ως λύση αποφασίσθηκε να εκπαιδευτούν πιλότοι των Su-17 Fitter, εξομαλύνοντας την διαδικασία μετάβασης στον νέο τύπο. Το τέλος της σταδιοδρομίας τους βρήκε τα Tu-22 αναβαθμισμένα, με ισχυρότερους τουρμποτζέτ Dobrynin RD-7M-2 (36,400 λίβρες ώσης έκαστος με μετάκαυση) και βελτιωμένα ηλεκτρονικά καθώς και με δυνατότητα ανεφοδιασμού εν πτήσει χάρη στην προσθήκη μονίμου προβόλου στο ρύγχος.
Οι τελευταίες πτήσεις πραγματοποιήθηκαν πολύ χαμηλά και… με μπρίο ενώ χειριστές και υπόλογοι αποχαιρέτησαν τα αεροπλάνα τους με τον παραδοσιακό ρωσικό τρόπο: με βότκα! Σήμερα, τα «διαστημικά» Tu-22 υπάρχουν μόνο σε μερικά Μουσεία και σε παλιά βίντεο εποχής. Ακόμη και έτσι, σίγουρα ξεχωρίζουν.
Αλέξανδρος Θεολόγου
Πρώτη δημοσίευση 26/1/2019
