Το άρθρο που ακολουθεί γράφηκε στο τέλος Σεπτεμβρίου 2024 και δημοσιεύτηκε στο τεύχος Οκτωβρίου της «Πτήσης», αλλά το περιεχόμενό του ισχύει και σήμερα μέχρι κεραίας. Και αυτό δεν θα αλλάξει παρά μόνο όταν δημοσιοποιηθούν τα στοιχεία της προμήθειας της 4ης φρεγάτας FDI–HN -μέσω των συμβάσεων που θα κατατεθούν στη Βουλή- όπως και αν γίνει αυτό, δηλαδή είτε με τροποποίηση των αρχικών, είτε ως νέες. Σήμερα πάντως, 4 Ιουνίου 2025, ο υπουργός Άμυνας κ. Δένδιας, κατά την τελετή καθέλκυσης της φρεγάτας “Φορμίων” ανακοίνωσε πως είναι πολύ κοντά η υπογραφή της παραγγελίας για μια ακόμη FDI, η οποία θα ονομαστεί “Θεμιστοκλής”.
Τις κάποιες -λίγες- διαφοροποιήσεις από την ημέρα αρχικής δημοσίευσης του άρθρου, τις επισημαίνουμε μέσα στο σώμα του αρχικού κειμένου.
Η είδηση του μήνα [Σεπτέμβριος 2024], αν όχι και όλου του 2024, στον χώρο της αμυντικής θωράκισης της χώρας ήταν αφενός η -έντονα φημολογούμενη από καιρό- προοπτική μιας 4ης φρεγάτας FDI-ΗΝ, η οποία ανακοινώθηκε δια στόματος του υπουργού Εθνικής Άμυνας Νίκου Δένδια στην ομιλία του κατά την τελετή «καθέλκυσης» της ΝΕΑΡΧΟΣ, δεύτερου πλοίου τύπου FDI-HN κλάσης ΚΙΜΩΝ για το Πολεμικό Ναυτικό, και αφετέρου η δήλωση που συνοδεύτηκε και από τη -μη αναμενόμενη- ανακοίνωση για τον εξοπλισμό των φρεγατών (εκτός της πρώτης) με πυραύλους κρουζ SCALP Naval. Στον απόηχο των δυο σημαντικών εξελίξεων θα πρέπει να εκτιμήσουμε τις επιπτώσεις τους, κάποιες από τις οποίες υφίστανται ήδη και άλλες θα αναδυθούν προϊόντος του χρόνου.
Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας στον λόγο του στην τελετή της επίσημης «καθέλκυσης» στις 19 Σεπτεμβρίου 2024 στα ναυπηγεία της Naval Group στη Λοριάν της Βρετάνης (καθώς η «τεχνική καθέλκυση», δηλαδή η έξοδος του πλοίου από τη ναυπηγική κλίνη, είχε γίνει ήδη την προηγούμενη μέρα), ανήγγελλε την έναρξη διαπραγματεύσεων για την απόκτηση τέταρτης φρεγάτας τύπου FDI HN κλάσης ΚΙΜΩΝ, οι οποίες «εάν ευοδώσουν» (θα θεωρούσαμε το αντίθετο μάλλον απίθανο) θα ενισχύσουν σημαντικά την ισχύ του ΠΝ, χωρίς όμως να επιλύουν άλλα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος.
Ο ΥΕΘΑ πρόσθεσε επίσης ότι οι δυο υπό κατασκευή φρεγάτες ΝΕΑΡΧΟΣ και ΦΟΡΜΙΩΝ μαζί με τη (δυνητική) τέταρτη θα φέρουν πύραυλους κρουζ MdCN (ή γνωστότερων ως SCALP Naval, αν και επισήμως έχουν πάψει να αποκαλούνται έτσι εδώ και καιρό). Υπογράμμισε σχετικά ότι η προσθήκη αυτή παρουσιάστηκε στον πρωθυπουργό και έχει ενταχθεί στον 12ετή Μακροπρόθεσμο Προγραμματισμό Αμυντικών Εξοπλισμών (ΜΠΑΕ) 2024-2035 (με 20ετή όμως ορίζοντα υλοποίησης). Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η έγκριση του τελευταίου -μέσω των προβλεπόμενων διαδικασιών- εκκρεμεί εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ανατρέχοντας στις πολλαπλές αναρτήσεις στον ιστότοπό μας (flight.com.gr) για το θέμα, αλλά και στην αρθρογραφία από αυτές τις σελίδες, σημείο αναφοράς για την 4η FDI-HN φαίνεται να είναι πρόταση της Naval Group, η οποία κατατέθηκε τον Ιούνιο του 2024 και υπήρξε καταλυτική για τις περαιτέρω αποφάσεις του ΠΝ. Περί αυτού υπήρξαν και άλλες ενδείξεις αργότερα, αφού δεν έγινε καμιά επίσημη ενημέρωση έως και τις ανακοινώσεις του ΥΕΘΑ στις 19 Σεπτεμβρίου 2024. Η κυριότερη από αυτές, όπως θα δούμε παρακάτω, ήταν το «πάγωμα» των διαπραγματεύσεων με την κοινοπραξία TKMS-Τhales για το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των φρεγατών τύπου ΜΕΚΟ200ΗΝ κλάσης ΥΔΡΑ, αν και οι πληροφορίες έλεγαν ότι η συμφωνία βρισκόταν προ των θυρών. Προφανώς εκείνη τη χρονική περίοδο πάρθηκαν οι αποφάσεις υπέρ της τέταρτης FDI-HN, που αναθεώρησαν την πορεία των επιδιώξεων του ΠΝ.
«Προαίρεση» FDI–HN
Να θυμίσουμε ότι η σύμβαση υπ’ αριθ. 016B/21 για την προμήθεια των τριών φρεγατών FDI HN περιείχε και δικαίωμα προαίρεσης (σε συγκεκριμένο χρόνο) για ένα επιπλέον πλοίο στην ίδια (περίπου) τιμή με τα τρία προηγούμενα. Η σύμβαση, η οποία κυρώθηκε με τον Νόμο 4891/2022, συνοδευόταν και από δύο ακόμη: την 017Β/2021 για τη FOS-Εν Συνεχεία Υποστήριξη των τριών φρεγατών με διάρκεια 36 μηνών (μετά την παράδοση καθεμιάς εξ αυτών) και την 018Β/2021 για τα κατευθυνόμενα βλήματα Aster 30B1 και Exocet MM40 Block 3c, καθώς και πρόβλεψη FOS πέντε ετών γι’ αυτά από τις παραδόσεις τους. Στη σύμβαση προβλεπόταν ακόμη η προμήθεια απαρτίων, συγκροτημάτων και υπηρεσιών «Επιπρόσθετων Δυνατοτήτων», που αφορούσε σε επιπλέον συστήματα κατακόρυφης εκτόξευσης VLS Sylver 50, ώστε οι 2 πρώτες φρεγάτες να μεταπέσουν από τη διαμόρφωση Standard 1 (πρακτικά αυτή του Γαλλικού Ναυτικού) με δυο οκταπλούς VLS στην επιθυμητή από το ΠΝ διαμόρφωση Standard 2, με τέσσερις οκταπλούς VLS και 32 συνολικά κελιά για τους Aster 30B1.
Στο ίδιο πλαίσιο, αν και με ξεχωριστή σύμβαση, προβλεπόταν η αγορά των τριών συστημάτων GMWS (Guided Missile Weapon System) Mk31 RAM, δηλαδή εκτοξευτές GMLS (Guided Missile Launching System) Mk49 για πυραύλους RIM-116C RAM Block 2, προκειμένου να ενισχυθεί η αντιαεροπορική/αντιπυραυλική άμυνα των πλοίων ως CIWS (που δεν προβλέπεται στα δόγματα του Marine Nationale, αλλά είναι απαίτηση του ΠΝ για το περιβάλλον του Αιγαίου). Το κόστος των επιπλέον συστημάτων «Επιπρόσθετων Δυνατοτήτων» ανερχόταν σε €68,2 εκατ. ανά φρεγάτα και ήταν ενσωματωμένο στο κόστος της 016B/21.
Να θυμίσουμε ότι τα «πακέτα» αυτά μετάπτωσης της διαμόρφωσης από Standard 1 σε Standard 2 ήταν παραδοτέα σε διαφορετικούς χρόνους. Μόνο το ένα από αυτά θα παραδιδόταν για ενσωμάτωση στην τρίτη FDI-HN, τη ΦΟΡΜΙΩΝ, κατά την ολοκλήρωση της κατασκευής της (με αρχική προοπτική παράδοσης ως Standard 2 τον Οκτώβριο του 2026). Τα άλλα δύο «πακέτα» θα παραδίδονταν στην Ελλάδα στις 31 Ιανουαρίου 2027 και στις 30 Σεπτεμβρίου 2027, δηλαδή 22 και 23 μήνες αντίστοιχα μετά την αρχικά προβλεπόμενη παράδοση των φρεγατών ΚΙΜΩΝ και ΝΕΑΡΧΟΣ, ώστε η εγκατάστασή τους να γίνει στην Ελλάδα.
Οι παραδόσεις των FDI-HN1 και FDI-HN2 προβλέπονταν αρχικά για τις 31/3/2025 και 31/10/2025. Όπως όμως έχουμε γράψει αναλυτικά στον ιστότοπό μας, το χρονοδιάγραμμα αυτό παρουσιάζει ήδη σημαντική καθυστέρηση, που σχετίζεται άμεσα και με τη μη παράδοση της πρώτης γαλλικής FDI, της Φ/Γ Amiral Ronarc’h («D660»), η οποία, σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό, θα έπρεπε να έχει περάσει στα χέρια του Γαλλικού Ναυτικού τον Μάιο του 2024, αλλά ξεκίνησε δοκιμές μόλις στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2024, και με προοπτική παράδοσης το καλοκαίρι του 2025 (δηλαδή μήνες μετά την υποτιθέμενη παράδοση της Φ/Γ ΚΙΜΩΝ τον Μάρτιο).
Το πώς επηρεάζει ο εκτροχιασμός των δοκιμών της πρώτης φρεγάτας του Marine Νatiοnale (η οποία θα αντιμετώπιζε όλα τα αναμενόμενα προβλήματα της καινούριας σχεδίασης) τις αντίστοιχες δοκιμές και παραδόσεις των ελληνικών φρεγατών παραμένει άγνωστο λόγω της παντελούς έλλειψη επίσης ενημέρωσης.
[ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗΣ: Όπως είναι γνωστό η φρεγάτα Amiral Ronarc’h («D660») ολοκλήρωσε τον Μάιο του 2025 αυτή τη φάση των δοκιμών της από τα ναυπηγεία και το Γαλλικό Ναυτικό, ενώ εκκρεμεί μια άλλη φάση που θα γίνει μόνο από το Γαλλικό Ναυτικό, η οποία αφορά και στην βολή οπλικών συστημάτων. Επιπλέον η ΚΙΜΩΝ ολοκλήρωσε την πρώτη φάση των δικών της αξιολογήσεων με επόμενες να προβλέπονται τις προσεχείς εβδομάδες και προοπτική παράδοσής της στο ΠΝ στο τέλος του 2025, δηλαδή οκτώ μήνες μετά τη συμβατική υποχρέωση (αν και υφίσταται για την γαλλική πλευρά και περίοδο «χάριτος» έξη μηνών).]
Αναφορικά με τα όπλα των φρεγατών επισημαίνεται ότι οι ελαφρές ανθυποβρυχιακές τορπίλες MU90 και τα αντίμετρα κατά τορπιλών CANTO ήταν ενσωματωμένα στη 016B/21, ενώ για τους Aster και Exocet, που αφορούσαν την MBDA, η προμήθεια προσδιοριζόταν σε 1,2 φόρτους, δηλαδή αποκτήθηκαν επιπλέον πύραυλοι ως απόθεμα, κάτι όχι συνηθισμένο για αγορές του ΠΝ. Η πρόβλεψη όμως αυτή ίσως εξυπηρετήσει τελικά άλλους σκοπούς υπό το πρίσμα των πρόσφατων εξελίξεων για την 4η FDI-HN και ειδικά τους Scalp Naval.
Οι αριθμοί του κόστους
Η ενσωμάτωση δικαιώματος προαίρεσης είναι τυπική πρακτική σε τέτοιου είδους συμβάσεις, ειδικά όταν απομένει σε εκκρεμότητα μέρος της αρχικής ανάγκης, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, και είναι σημαντικό, καθώς εξυπηρετεί τόσο τον αγοραστή όσο και τον πωλητή. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι για συμβόλαια που είχαν υπογραφεί τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, δηλαδή το 2021-2022, η διεθνής συγκυρία έκανε την ύπαρξη πρόβλεψης προαίρεσης ακόμη σημαντικότερη, καθώς στην εποχή μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία υπήρξε κατακόρυφη αύξηση των πρώτων υλών και συνεπακόλουθη στρέβλωση των αγορών στον χώρο της αμυντικής βιομηχανίας με ραγδαία κλιμάκωση των τιμών. Σε κάποιες κατηγορίες οπλοσυστημάτων και πυρομαχικών επέδρασε συνδυαστικά και η εκτόξευση της ζήτησης. Υπάρχουν μάλιστα πληροφορίες ότι κάποιες εταιρείες λόγω της επιδεινούμενης κατάστασης ζήτησαν από τους πελάτες τους την αναδιαπραγμάτευση τέτοιων προβλέψεων, που ουσιαστικά ισοδυναμούσε με άρνηση να τηρήσουν τις δεσμεύσεις. Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι η ελληνική κυβέρνηση με την πρόβλεψη προαίρεσης διέθετε ένα ισχυρό χαρτί στην επιδίωξη απόκτησης τέταρτης Belh@rra, το οποίο όμως άφησε ανεκμετάλλευτο.
Θυμίζουμε ότι το συνολικό κόστος των συμβάσεων των τριών Belh@rra που ανήλθε σε €3,34 δις, περιλάμβανε και επιβαρύνσεις που ήταν άσχετες με την αγορά υλικού και υπηρεσιών. Το καθένα από τα τρία πλοία κόστιζε χωρίς αυτές, περίπου ένα δις ευρώ, άρα και η φρεγάτα της προαίρεσης, αν ασκείτο εντός των χρονικών ορίων, θα είχε περίπου το ίδιο κόστος. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη σύμβαση 016B/21, το τίμημα για την τέταρτη φρεγάτα που προέβλεπε στην ενσωματωμένη σε αυτήν προαίρεση ανερχόταν σε €740 εκατ. (περιλαμβανομένων τορπιλών και CANTO). Η σύμβαση FOS, απ’ όσο είναι γνωστό, δεν περιλάμβανε ρητά προαίρεση, αλλά αναλογικά με το τίμημα των €138,9 εκατ. της 017Β/2021, θα κινείτο κάπου στα 50 εκατομμύρια. Έτσι, το σύνολο του κόστους άσκησης της προαίρεσης της 4ης FDI-HN θα ανερχόταν περίπου στα €800 εκατ., αλλά θα αφορούσε σε φρεγάτα χωρίς τον οπλισμό της. Η σύμβαση 018Β/2021 για τα πυραυλικά όπλα προέβλεπε και αυτή προαίρεση €200 περίπου για 1,2 φόρτους.
Όπως αναφερόταν στη δέσμη των τριών συμβάσεων του νόμου 4891/2022, η καταληκτική ημερομηνία άσκησης του δικαιώματος προαιρέσεων ήταν η 30η Ιουνίου 2023, η οποία ως γνωστόν ήλθε και παρήλθε χωρίς να ενεργοποιηθεί.
Όταν ο υπογράφων είχε βρεθεί στις εγκαταστάσεις της Naval Group στη Λοριάν της Βρετάνης τον Ιούλιο του 2023, περίπου δέκα ημέρες μετά την εκπνοή τής προθεσμίας (και δύο μήνες πριν την καθέλκυση της φρεγάτας ΚΙΜΩΝ), οι Γάλλοι ρωτήθηκαν επί του θέματος και μάλιστα πιεστικά, αλλά η διπλωματική απάντησή τους ήταν -αναμενόμενη-, ότι δηλαδή (μετά τη λήξη της προθεσμίας προαίρεσης) το θέμα μπορεί να αποτελέσει πλέον αντικείμενο νέας διαπραγμάτευσης με την ελληνική πλευρά. Επίσης, αρνήθηκαν να προσδιορίσουν τότε το ύψος της επιβάρυνσης που είχε μια νέα σύμβαση για την επιπλέον, τέταρτη φρεγάτα, λογική και αναμενόμενη θέση ενόψει δυνητικών διαπραγματεύσεων.
Αν και οι επαφές των δύο μερών συνεχίζονταν όλο το μεσοδιάστημα, συγκεκριμένη διαδικασία, σύμφωνα με πληροφορίες, ξεκίνησε στο τέλος του 2023 ή νωρίς το 2024, η οποία κατέληξε με την υποβολή τής τελικής πρότασης από τη Naval Group. Το ποιο ήταν ακριβώς το τίμημα της πρότασης αυτής δεν έγινε ποτέ γνωστό, πέραν πολλαπλών αναφορών για «περίπου ένα δισεκατομμύριο», με κάποιες από τις «ευνοϊκότερες» εκτιμήσεις να την προσδιορίζουν στα €950 εκατ. και άλλες «δυσμενέστερες» στα €1.050+ εκατομμύρια. Δηλαδή η εκτίμηση για την αύξηση είναι 20%-30%.
Τονίζεται ότι η πρόταση αφορούσε στο ίδιο «πακέτο» με τα πλοία της σύμβασης 016Α/21, δηλαδή με τορπίλες και CANTO, και περιείχε FOS αναθεωρημένης τιμής (με βάση τις προβλέψεις 017Β/21). Δεν περιλάμβανε όμως, όπως και για τις αρχικές, τον πυραυλικό οπλισμό της MBDA. Αν στο συγκεκριμένο «πακέτο» των €200 εκατ. υπάρχει η ίδια προσαύξηση, δηλαδή ανέρχεται σε €240 έως €260 εκατ., τότε η τέταρτη FDI-HN προτάθηκε στο ποσό των €1,2 δις έως €1,3 περίπου. Πληροφορίες αναφέρουν ότι τελική πρόταση από την MBDA δεν κατατέθηκε τον Ιούνιο μαζί με τη Naval Group, καθώς αυτή φαίνεται να αφορά ευρύτερη επαναδιαπραγμάτευση λόγω των SCALP Naval (MdCN).
Προφανώς είναι ενδιαφέρον να δούμε τις επιπτώσεις αυτής της αύξησης κόστους σε συνδυασμό πάντα με την εκπεφρασμένη πρόθεση εγκατάστασης πυραύλων SCALP σε τρεις από τις τέσσερις FDI-HN. Πολλές διευκρινίσεις αλλά και απαντήσεις στα πολλαπλά ερωτήματα που έχουν προκύψει, θα δοθούν στην τροποποίηση του κυρωτικού νόμου 4891/2022 των συμβάσεων 016Β-017Β-018Β/2021, ενώ ήδη κάποιοι θέτουν και το θέμα του τρόπου που θα γίνει αυτό, καθώς η αγορά της 4ης FDI-HN τυπικά δεν αποτελεί υλοποίηση της άσκησης προαίρεσης.
[Σημείωση επικαιροποίησης: Όπως προαναφέρθηκε στην εισαγωγή, αναφέρεται ότι η υπουργός Εθνικής Άμυνας ενημέρωσε στις 3 Μαίου 2025 τα μέλη της επιτροπής Άμυνας της Βουλής για τα κόστη της απόκτησης της 4ης FDI-HN, αν και μέχρι στιγμής δεν έχουν γίνει γνωστές κάποιες λεπτομέρειες. Παρόλα αυτά οι εκτιμήσεις που προααφέρθηκαν φαίνεται να παραμένουν.]
Σημειωτέον ότι, αν η άσκηση προαίρεσης είχε γίνει εμπρόθεσμα, η παράδοση της 4ης φρεγάτας προβλεπόταν για τις 31 Δεκεμβρίου 2027. Ο χρόνος αυτός δεν ισχύει πλέον και είναι δύσκολο να προσδιοριστεί πόσο έχει μετακινηθεί στο μέλλον, αφού εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, περιλαμβανομένου του πότε θα υπογραφεί η σύμβαση και του πώς εξελίσσεται το ναυπηγικό πρόγραμμα του Γαλλικού Ναυτικού.
[ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗΣ: Σύμφωνα με πληροφορίες, η υπογραφή της σύμβασης της 4ης FDI μέσα στο 2025, θα εξασφαλίσει την παράδοση του πλοίου στο ΠΝ -στην καλύτερη περίπτωση- το πρώτο εξάμηνο του 2029. Η πλήρης ανάλυση της σύμβασης των τριών FDI-HN υπάρχει σε εκτεταμένο άρθρο στην «Πτήση» 22, Μάρτιος 2022].
Missile de Croisiere Naval, η προσθήκη πυραύλου cruise
Η ενσωμάτωση των MdCN (Missile de Croisiere Naval, ναυτικών βλημάτων κρουζ ή πλεύσης) στις FDI-HN είχε αναφερθεί εξαρχής (αν και ως ανεπιβεβαίωτη πληροφορία), ενώ διάφοροι πρόβαλαν το ενδεχόμενο αυτό ως πλεονέκτημα των γαλλικών φρεγατών έναντι των άλλων προτάσεων. [Συγκριτικά, οι αμερικανικοί κάθετοι εκτοξευτές Mk41 σε ορισμένες εκδόσεις τους μπορούν να φιλοξενήσουν Tomahawk, αλλά, όπως ορθά επισημαίνονταν τότε, η αποδέσμευση του συγκεκριμένου όπλου στην Ελλάδα ήταν (επιεικώς) αμφίβολη και ίσως παραμένει έτσι.] Από την άλλη, αρκετοί επισήμαναν επίσης ότι το υποστρατηγικό όπλο MdCN δεν ενδιέφερε το ΠΝ, αφού δεν είχε καμιά αξία σε ναυτικό πόλεμο. Την πραγματικότητα αυτή μας είχε αναφέρει ο τότε Αρχηγός ΓΕΝ, επισημαίνοντας ότι η εγκατάστασή του σε κάποιους από τους VLS Sylver θα αφαιρούσε αντίστοιχη ικανότητα αντιαεροπορικής άμυνας με τη μείωση του αριθμού των Aster 30, η «ομπρέλα» προστασίας των οποίων αποτελούσε απόλυτη προτεραιότητα για το ΠΝ.
Υπό αυτό το πρίσμα (που εξακολουθεί να ισχύει), η τελική διαμόρφωση των FDI-HN δεν περιέλαβε εκτοξευτή A70, αλλά περιορίστηκε σε τέσσερις A50 ανά πλοίο. Το πότε λήφθηκε η απόφαση για τους MdCN δεν είναι γνωστό, αλλά εκ του αποτελέσματος (δηλαδή την εξαίρεση της φρεγάτας ΚΙΜΩΝ) αυτό έγινε πολύ πρόσφατα. Για το γιατί, παραθέτουμε παρακάτω μια πιθανή εξήγηση.
Η πλήρης ανάλυση για τους MdCN και τις FDI-HN, στην οποία και σας παραπέμπουμε, υπάρχει στο τεύχος «Πτήση» 18, Νοέμβριος 2021, με τίτλο «FDI–HN, Tο γαλλικό μέλλον του Πολεμικού Ναυτικού».
Τότε είχαμε αναφέρει ότι τυχόν ενσωμάτωση ενός συγκροτήματος εκτοξευτή VLS Sylver A70 δεν τροποποιούσε τη δυνατότητα μεταφοράς βλημάτων ASTER 30 και θα έδινε μελλοντικά την επιλογή υιοθέτησης του βλήματος MdCN. Στην πραγματικότητα, ακόμη και σήμερα δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο ότι αυτό ισχύει, δηλαδή ότι ο A70 είναι πράγματι συμβατός με τους Aster. Η Naval Group σε όλες τις αναφορές εμπορικής προώθησης τον εμφανίζει με τέτοια συμβατότητα (δηλαδή φόρτωσης Aster 15/30 και MdCN), αλλά υπάρχει περίπτωση να μην είναι πιστοποιημένη αυτή η ευέλικτη λειτουργικότητα.
H μοναδική γνωστή εφαρμογή των Sylver A70 αφορά στις έξι FREMM-ASW του Γαλλικού Ναυτικού (Aquitaine, Provence, Languedoc, Auvergne, Bretagne και Normandie) με δυο οκταπλούς VLS για 16 MdCN. Αντίθετα οι δυο FREMM-AAW (Alsace και Lorraine) σε όλη τη διαθέσιμη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι έχουν τέσσερις Sylver A50 για Aster 15/30. Δηλαδή δεν διατηρούν τη διαμόρφωση FREMM-ASW, φορτώνοντας απλώς πρόσθετους Aster σε Sylver A70, που θα αποδείκνυε τη συμβατότητα που αναφέραμε παραπάνω. Είναι ενδιαφέρον ότι για τις τέσσερις αρχικές FREMM-ASW (δηλαδή εκτός των Bretagne και Normandie), αναφέρεται ότι εκ κατασκευής συνδύαζαν τους A70 με Sylver A43, δηλαδή έχουν μόνο δυνατότητα φόρτωσης Aster 15, αν και αυτό ίσως έχει αλλάξει έκτοτε.
Επί του θέματος να αναφέρουμε ότι η υποδομή ITR (Installation de Tir Reconfigurable), που εξελίχθηκε κατ’ εντολή της γαλλικής διεύθυνσης εξοπλισμών (DGA) και ενσωματώνεται στις FDI (και σε μελλοντικά γαλλικά πλοία), όπως έχει παρουσιαστεί από την MBDA και τη Naval Group, δεν αναφέρεται στη συμβατότητα και τις δυνατότητες των VLS Sylver. Αφορά στην «τακτοποίηση»/απλοποίηση των υποδομών διασύνδεσης βλημάτων της πρώτης με κοινό hardware από το χάος που επικρατούσε προηγουμένως, στο οποίο κάθε πυραυλικό σύστημα είχε αναπτύξει τις δικές του απαιτήσεις.
Σε κάθε περίπτωση η ενσωμάτωση MdCN στις τρεις FDI-HN απαιτεί την αντικατάσταση ενός (όπως εκτιμάται) Sylver A50 από έναν Α70 στη δεύτερη και την τρίτη φρεγα΄τας της κλάσης παράλληλα με την αντίστοιχη διαμόρφωση (3xA50, 1xA70) στη (μελλοντική) τέταρτη, που θα υποδεχθεί (έως και) οκτώ ναυτικούς πυραύλους κρουζ. Οι δυνατότητες φόρτωσης πυρομαχικών στα τρία μέλη της οικογένειας VLS Sylver, αν και φαινομενικά είναι αντίστοιχη της οικογένειας των Mk41, εντούτοις υπολείπεται σημαντικά των τελευταίων, ακόμη και αν ο A70 είναι πρακτικά συμβατός με Aster 15/30 και MdCN.
H μεγαλύτερη αδυναμία της συνίσταται φυσικά στο γεγονός ότι δεν μπορεί να δεχθεί πολλαπλά βλήματα μικρότερης διαμέτρου στον θύλακα που υποδέχεται τους μεγαλύτερους πυραύλους (όπως μπορεί ο Mk41 με τέσσερις ESSM σε κάθε κελί). Σε αντίθεση με το Αμερικανικό Ναυτικό, τα ευρωπαϊκά που υιοθέτησαν τους VLS Sylver (αρχής γενομένης από τα αντιτορπιλικά κλάσης Horizon και Type 45), είτε δεν είχαν τέτοιες ανάγκες είτε δεν είχαν δυνατότητες λόγω έλλειψης κατάλληλων βλημάτων. Ο VLS Sylver στις εκδόσεις που (πρακτικά) υιοθετήθηκε (A43, A50, A70) ήταν και παραμένει προσηλωμένος στον πύραυλο Aster, με την επιλογή φόρτωσης MdCN στον Α70, που ενδιέφερε αποκλειστικά το Γαλλικό Ναυτικό (αν και υπήρχαν αναφορές για ιταλικό ενδιαφέρον ενσωμάτωσης A70 στις βαριά οπλισμένες εκδόσεις των πολύ μεγάλων «περιπολικών» του Ιταλικού Ναυτικού κλάσης Paolo Thaon di Revel, με υιοθέτηση και του Scalp Navale, κάτι που δεν έχει γίνει μέχρι τώρα).
Μπορεί να αναλογιστεί κάποιος πόσο διαφορετική θα ήταν η ισχύς πυρός μιας FDI-ΗΝ, αν μπορούσε να φορτώσει σε κάθε κελί μεγαλύτερο αριθμό πυραύλων, για παράδειγμα VL MICA. Σε παλαιότερες παρουσιάσεις της η Naval Group αναφερόταν σε τέτοιο πρόγραμμα για ενσωμάτωση δυο VL MICA, που ουσιαστικά θα «αντέγραφε» τη μετεξέλιξη του VLS Mk48 (που φέρει και η ελληνική κλάση Φ/Γ ΥΔΡΑ) από θύλακα ενός Sea Sparrow σε δυο ESSM. Η επιδίωξη όμως αυτή δεν φαίνεται να είχε συνέχεια και το σημερινό καθεστώς της αγνοείται.
[ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗΣ: Το θέμα της συμβατότητας του κατακόρυφου εκτοξευτή πυραύλων Sylver A70, με ποικιλία βλημάτων, του μεγαλύτερου δηλαδή σε ύψος VLS από την σχετική οικογένεια της Naval Group, «υπόβοσκε» εδώ και καιρό. Αλλά ήλθε στην επικαιρότητα με την προοπτική πύραυλοι cruise, τύπου MdCN (Scalp Naval), να οπλίσουν τρεις από τις τέσσερις ελληνικές φρεγάτες FDI–HN. Οπότε θα πρέπει σε αυτές να εγκατασταθεί ένας εκτοξευτής οκτώ κελιών, Sylver A70 για να τους εκτοξεύει, μαζί με άλλους τρεις τύπου Sylver 50, που θα εξαπολύουν τους αντιαεροπορικούς πυραύλους Aster 30.
Προ της υπογραφής της σύμβασης για τις τρεις φρεγάτες Belh@rra to 2021, το θέμα αν μπορεί ο Sylver A70 να εξαπολύσει και Aster «δεν είχε απάντηση», αν και ως γνωστό ήταν καθαρά ακαδημαϊκό. Αφού τέτοιος οπλισμός πυραύλων cruise δεν ενδιέφερε το Πoλεμικό μας Ναυτικό. Παρόλα αυτά η δυνατότητα να φέρουν οι φρεγάτες, τους MdCN τονίζονταν ως πλεονέκτημα της γαλλικής σχεδίασης.
Μετά την υπογραφή της σύμβασης, αν και το θέμα παρέμενε πάντα ακαδημαϊκό (και ήταν μέχρι πολύ πρόσφατα), άρχισαν να υπάρχουν απαντήσεις και έγινε σταδιακά ξεκάθαρο ότι οι A70 δεν ήταν συμβατοί με αντιαεροπορικούς πυραύλους Aster 15/30. Συμβατότητα θα μπορούσε να αποκτηθεί, αλλά έπρεπε να προβληθεί απαίτηση (που δεν ενδιέφερε το Γαλλικό Ναυτικό) ώστε να κοστολογηθεί η σχετική διαδικασία. Η ασυμβατότητα αυτή επιβεβαιώθηκε και τον Οκτώβριο του 2024, οπότε το ερώτημα έγινε ποιος θα πληρώσει το κόστος για να γίνει η πιστοποίηση των Aster στον Sylver A70.]
Υποστρατηγικά όπλα
Αναφορικά με την αγορά των MdCN εκτιμάται ότι συνολικά θα είναι -κατά μέγιστο- ο φόρτος τριών 8πλών Sylver A70, δηλαδή 24 βλήματα, χωρίς να αποκλείεται να είναι και μικρότερος αριθμός με μεικτή φόρτωση του εκτοξευτή (Aster 30/MdCN). Παραμένει αδιευκρίνιστο το πώς θα διευθετηθεί ο υπόλοιπος πυραυλικός φόρτος για την τέταρτη φρεγάτα, δηλαδή αν θα χρησιμοποιηθούν οι ASTER 30 που θα περισσέψουν από τις δυο προηγούμενες (το πιθανότερο), ενώ δεν αποκλείεται για τη μείωση του κόστους σε αυτήν τη φάση να αξιοποιηθεί και το επιπλέον απόθεμα από τους 1,2 φόρτους των φρεγατών ΝΕΑΡΧΟΣ και ΦΟΡΜΙΩΝ, κάτι που δεν θα απαιτήσει καμιά αγορά νέων πυραύλων του τύπου.
Η ύπαρξη των MdCN στο ελληνικό οπλοστάσιο, όπως έχουμε αναλύσει σε προηγούμενη αρθρογραφία, έχει κρίσιμη στρατηγική παράμετρο, καθώς δίνει στην Ελλάδα τη δυνατότητα «αντιστάθμισης» στα πολλαπλά τουρκικά συστήματα TBM (Tactical Ballistic Missile), όπως το J-600T Yildirim σε διάφορες εκδόσεις με εμβέλειες που κυμαίνονται από 150-900 km, αλλά και σε άλλα αντίστοιχα όπλα υπό ανάπτυξη από την Άγκυρα, στα οποία η Ελλάδα δεν είχε αντίστοιχη απάντηση.
[Πλήρης ανάλυση για τα τουρκικά τακτικά βαλλιστικά βλήματα και την απειλή που προβάλλουν υπάρχει στο τεύχος «Πτήση» 31, Δεκέμβριος 2022]
H απόκτηση MdCN είναι κίνηση αντίστοιχη της προσπάθειας διασφάλισης υποστρατηγικής κρούσης με τους SCALP EG που σήμερα εξοπλίζουν τα Rafale EG/DG, αλλά όχι και ανάλογη, αφού οι ναυτικοί κρουζ έχουν πολύ μεγαλύτερη εμβέλεια, ίσως και υπερδιπλάσια, που υπερβαίνει τα 1.000+ km, αν και εξαρτάται από το προφίλ πτήσης, ενώ σύμφωνα με άλλες πηγές φτάνει ίσως τα 1.400 km όταν εκτοξεύεται από πλοίο επιφανείας. Ο αριθμός των πυραύλων (αν επιβεβαιωθεί ο αριθμός των 24) ίσως φαίνεται μικρός, αλλά δεν είναι το πλήθος που αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα, όσο η ύπαρξή τους αυτή καθ’ εαυτήν στο ελληνικό οπλοστάσιο.
Η απόφαση για τους MdCN φαίνεται να εντάσσεται σε μια ευρύτερη προσπάθεια ενίσχυσης των υποστρατηγικών δυνατοτήτων των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων με τέτοια όπλα αποτροπής. Σε αυτά περιλαμβάνονται πρωτίστως τα F-35A, αν και φυσικά ως μαχητικά έχουν και πολύ ευρύτερο ρόλο, όπως και οι σχετικοί πύραυλοι AGM-158B JASSM ER. Μετά την αποδέσμευση των τελευταίων, που δεν είναι τόσο πρόσφατη όσο κάποιοι υποστηρίζουν, σύμφωνα με δημόσια προσβάσιμες αμερικανικές πηγές υπάρχει σε εξέλιξη ελληνικό αίτημα για 40 τέτοια συστήματα κρουζ ονομαστικής εμβέλειας 1.000+ χιλιομέτρων με φορείς τα F-16V.
Τονίζεται και πάλι ότι αυτά τα υποστρατηγικά όπλα, περιλαμβανομένων των SCALP EG, ανεξαρτήτως του κλάδου ο οποίος τα αξιοποιεί, είναι ελεγχόμενα από τον Α/ΓΕΕΘΑ και Aρχιστράτηγο σε περίπτωση πολέμου, το επιτελείο του οποίου τα στοχοθετεί και κάτω από κανονικές συνθήκες δεν έχουν τακτικό ρόλο. Βλέπε εδώ άρθρο στην «Πτήση» νο 50, Αύγουστος 2024, με τίτλο «Ελληνική Άμυνα, η αναγκαιότητα μιας αποτρεπτικής «τριάδας».
Στον Στρατό Ξηράς δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή τέτοια υποστρατηγικά όπλα όπως στην Αεροπορία και το Ναυτικό, καθώς το βεληνεκές των πυραύλων ATACMS (περίπου 160 km της έκδοσης M39/MGM-140A σε ελληνική υπηρεσία) τους κατατάσσει σε τακτικά όπλα που μπορούν να στοχοθετηθούν από διοικητές ανώτερων σχηματισμών.
Η προοπτική απόκτησης χερσαίων υποστρατηγικών όπλων (εδάφους-εδάφους) περνούσε μέσα από την επιδίωξη για το καινούριο βλήμα PrSM (Presision Strike Missile), το οποίο προσφέρει σημαντικά αυξημένη εμβέλεια σε σχέση με τους ATACMS (τους οποίους προορίζεται να αντικαταστήσει), ήτοι τουλάχιστον 499 km (κατά άλλες πηγές πολύ περισσότερο 900+ km) και με δυνατότητα φόρτωσης τεσσάρων βλημάτων ανά εκτοξευτή MLRS M270 έναντι δύο MGM-140.Όπως έχουμε αναφέρει, υπήρξε άδεια της αμερικανικής κυβέρνησης για ενημέρωση της Ελλάδας για το PrSM, αλλά όπως συμβαίνει πάντα σε περιπτώσεις εξαγωγής στρατιωτικού υλικού στις ΗΠΑ, η όποια διαπραγμάτευση μπορεί να γίνει σε συνέχεια σχετικού αιτήματος. Η απόκτηση PrSM όμως προϋποθέτει τον εκσυγχρονισμό των εκτοξευτών MLRS από το σημερινό επίπεδο M270Α0 στο M270A2, ένα πρόγραμμα που ανάγεται στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας και φτάνει μέχρι σήμερα. Αν και αποτελεί πρόγραμμα ύψιστης σημασίας για το ΓΕΣ, εντούτοις είχε περιέλθει σε αδιέξοδο λόγω του πολύ υψηλού κόστους του αλλά και του μακρού χρονοδιαγράμματος υλοποίησης.
[ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗΣ: Το θέμα της εγκατάστασης MdCN στις FDI-HN είναι ίσως το μοναδικό που απαιτεί αποσαφήνιση, η οποία υποθέτουμε ότι θα έλθει με τη δημοσιοποίηση της σύμβασης. Παρά τα πολλά γραφόμενα περί εγκατάλειψης της πρόθεσης, οι πληροφορίες μας λένε ότι οι συζητήσεις με την γαλλική πλευρά συνεχίζονται και το ενδεχόμενο -κάποιες ή και όλες- από τις ελληνικές Belh@rra να υιοθετήσουν τον γαλλικό πύραυλο κρουζ.
Κάποιες πηγές αναφέρον ως λόγο της ελληνικής υπαναχώρησης το ότι ο MdCN «δεν βρίσκεται σε παραγωγή» κάτι που είναι… μισή αλήθεια. Όπως μας είχε αναφέρει παλαιότερα η MBDA, το σύστημα κρουζ έχει ειδικό καθεστώς καθώς δεν είχε λάβει ποτέ άδεια εξαγωγής, άρα η κατασκευή του προγραμματίζεται με βάση τις ανάγκες του μοναδικού μέχρι σήμερα πελάτη, δηλαδή της Γαλλίας, για τυχόν αναπλήρωση ή επέκταση του οπλοστασίου του Marine Nationale. Τυχόν εξαγωγική παραγγελία θα αντιμετωπιστεί ανά περίπτωση, αν και είναι λογικό ότι λειτουργούν οικονομίες κλίμακας και μια μικρή παραγγελία όπως η ελληνική (δυνητικά για 24 πυραύλους) θα ήταν καλύτερο να συνδυαστεί με μια μεγαλύτερη. Το θέμα είναι για το εάν και πότε θα εμφανιστεί μια μεγαλύτερη παραγγελία ώστε να ικανοποιηθεί αυτή η προϋπόθεση που θα μείωνε το κόστος. Διαφορετικά το ΠΝ επωμίζεται το υψηλότερο τίμημα. Μια δυνητικά εναλλακτική λύση που θα έλυνε το πρόβλημα, θα ήταν η πιστοποίηση των Sylver Α70 για Aster και η εγκατάσταση των κελιών στις τελευταίες τρεις FDI-HN με εγκατεστημένους τους αντιαεροπορικούς πυραύλους, έως και την διαθεσιμότητα των MdCN. Πόσο ρεαλιστικό είναι ένα τέτοιο σενάριο; Δύσκολο να εκτιμηθεί καθώς εξαρτάται από τόσο από την ευελιξία των δυο πλευρών, όσο κυρίως από το κόστος που είναι ελάχιστα ελαστικό…]
