Του Βασίλη Νέδου από την “Καθημερινή”
Οι αδυναμίες και τα συνεχή λάθη των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων και όχι οι επιτυχίες του ουκρανικού στρατού αποτελούν, εν συντομία, τη βασική αιτία για την οποία ο αιματηρός πόλεμος που ξεκίνησε με τη ρωσική εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου 2022 δεν εμφανίζει ορατά σημάδια πιθανής αποκλιμάκωσης. Οι επιτελείς του ΝΑΤΟ σε κεντρικό επίπεδο, στις Βρυξέλλες, με βάση την πολύ καλή επιχειρησιακή εικόνα που αποκόμισαν τους προηγούμενους 16 μήνες, έχουν προσπαθήσει να περιγράψουν σε πολυσέλιδες εκθέσεις και με λεπτομέρεια τις ρωσικές τακτικές αποτυχίες, ενώ προβαίνουν και σε εκτιμήσεις βασισμένες στην ανάλυση των δεδομένων που προέκυψαν στο πεδίο της μάχης. Εχουν περιέλθει ειν γνώσιν της «Κ» μια σειρά από αυτές τις εκτιμήσεις, τις οποίες και παρουσιάζει σήμερα.
Τα τρία βασικά συμπεράσματα που εξάγονται στις Βρυξέλλες είναι ότι στο πεδίο μάχης της Ουκρανίας η δράση των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων διακρίνεται από κακή επιχειρησιακή σχεδίαση, αναποτελεσματικό σύστημα διοίκησης και ελέγχου (Command and Control), και αποτυχημένη στρατιωτική ηγεσία, η οποία, μάλιστα, αντικαταστάθηκε ολόκληρη σε λιγότερο από ένα χρόνο. Ενδεικτικές της ανεπιτυχούς εφαρμογής γνώριμων στους Ρώσους τακτικών στο παρελθόν είναι οι επιχειρήσεις παραπλάνησης με αντικειμενικό σκοπό την εξαπάτηση του εχθρού, με τη γνωστή ονομασία «Μασκιρόφκα» («Maskirovka»). Οι Ρώσοι επιτελείς εφάρμοσαν αυτές τις τακτικές δίχως να είναι γνωστές προς τα κάτω, δηλαδή στους ηγήτορες σε τακτικό επίπεδο, με αποτέλεσμα οι στρατιώτες να μην είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι και οι επιχειρήσεις να αποτύχουν.
Ενα από τα βασικά συμπεράσματα στα οποία καταλήγουν οι αρμόδιοι του ΝΑΤΟ είναι ότι οι Ρώσοι σε σημαντικό βαθμό βασίστηκαν σε πολεμικά διδάγματα με αναφορές σε διάφορες ιστορικές φάσεις της ρωσικής ή και της σοβιετικής ιστορίας. Οι επιχειρήσεις στις οποίες προχώρησαν οι Ρώσοι διακρίνονται σε τρεις φάσεις, οι οποίες αναλύονται ως εξής:
- Πρώτη φάση: Επίθεση ευρείας κλίμακας με συμβατικές δυνάμεις (πεζικό και τεθωρακισμένα), προκειμένου να επιτευχθεί η διάσπαση των εχθρικών δυνάμεων με σκοπό τη συντριβή τους υπό το βάρος των πυρών.
- Δεύτερη φάση: Πλήγματα με πολύ μεγάλο όγκο πυρών πυροβολικού.
- Τρίτη φάση: Πυραυλικές επιθέσεις με βαλλιστικούς, υπερηχητικούς και κατευθυνόμενους πυραύλους και πλήγματα από μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAV).
Κατά την ανάλυση που γίνεται σε αυτές τις φάσεις του πολέμου, οι Δυτικοί ειδήμονες εντοπίζουν τακτικές που θυμίζουν τον ρωσικό εμφύλιο πόλεμο (την περίοδο 1918-1921). Βάση αυτής της παραδοχής είναι ότι τότε είχε γίνει χρήση μεγάλων δυνάμεων πεζικού και ιππικού σε ολόκληρη τη ρωσική επικράτεια, στη βάση του δόγματος που είχε εκπονήσει ο στρατάρχης Μιχαήλ Νικολάγιεβιτς Τουχατσέφσκι (1893-1937). Ο Τουχατσέφσκι, προτού βασανιστεί υπό την επίβλεψη του τότε επικεφαλής της NKVD Νικολάι Ιβάνοβιτς Γιεζόφ και εκτελεστεί ως προδότης με προσωπική εντολή του άλλοτε συντρόφου του Ιωσήφ Στάλιν, είχε προλάβει να εκπονήσει το δόγμα των επιχειρήσεων μεγάλου βάθους (deep operations), το οποίο πέρασε στα εγχειρίδια του Κόκκινου Στρατού και χρησιμοποιήθηκε –μετά θάνατον– σε ιστορικές σοβιετικές πολεμικές επιχειρήσεις του Ανατολικού Μετώπου του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως η επιχείρηση «Μπαγκρατιόν».
Για κάποιο λόγο, αυτό το δόγμα φαίνεται ότι επιχειρήθηκε να εφαρμοστεί και στην Ουκρανία, παρά το γεγονός ότι κεντρικό στοιχείο και επίπτωσή του είναι οι τεράστιες απώλειες σε προσωπικό και μέσα. Οι αναλυτές της ρωσικής εισβολής καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η επιστράτευση που υλοποιήθηκε αργότερα, και δη το φθινόπωρο του 2022, αποδεικνύει ότι η Ρωσία ακολουθεί το μοντέλο του «Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου». Και τούτο παρά το γεγονός ότι στην περίπτωση του «Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου» είχαν χρησιμοποιηθεί εκατομμύρια στρατού, ενώ σε εκείνη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία χρησιμοποιήθηκαν αρχικά περίπου 190.000 στρατιώτες, ένδειξη της υπερβολικής αυτοπεποίθησης της Μόσχας.
Στις ιστορικές αναλογίες που εντοπίζουν οι επιτελείς του ΝΑΤΟ περιλαμβάνονται και οι μεγάλες ασκήσεις οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν ως πρόσχημα για την εισβολή σε άλλες χώρες, βέβαια πολύ μικρότερες. Συγκεκριμένα διαπιστώνουν ότι οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν την εκτέλεση μεγάλων ασκήσεων ως πρόσχημα για την εισβολή στην Ουκρανία, κατά τρόπο που είχε γίνει από τους Σοβιετικούς το 1968 στην Τσεχοσλοβακία και αργότερα, το 2008, από τις δυνάμεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας στη Γεωργία (Νότια Οσετία).
Πόλεμος φθοράς
Παρά τις προφανείς δυσκολίες της Μόσχας στο πεδίο, είναι απολύτως σαφές ότι τελικός στόχος του Κρεμλίνου είναι η επικράτηση σε έναν πόλεμο φθοράς, η διάρκεια του οποίου δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί, τουλάχιστον όχι σε αυτή τη φάση.
Στην εκτίμηση της επιμήκυνσης των επιχειρήσεων στο πλαίσιο ενός μακροσκελούς πολέμου φθοράς χρησιμοποιούνται ως βασικά στοιχεία δύο παράμετροι. Η πρώτη αφορά το πυρηνικό οπλοστάσιο της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Παρά τη σημαντική μείωση της ρωσικής στρατιωτικής ισχύος, η απειλή που εξακολουθεί να εκπροσωπεί η Μόσχα συνδέεται και με τις δυνατότητες χρήσης πυρηνικών όπλων. Παρότι η χρήση τους δεν θεωρείται πιθανή, η ύπαρξή τους λειτουργεί ως ένα φόβητρο το οποίο δεν είναι δυνατόν να παρακαμφθεί σε οποιαδήποτε ανάλυση. Η δεύτερη παράμετρος αφορά τη στήριξη του ρωσικού λαού στον συνεχιζόμενο πόλεμο. Εκτιμάται ότι παρά το σοκ που προκάλεσαν σε κάποια τμήματα της ρωσικής κοινωνίας η παράταση του πολέμου και τα ρεύματα εξόδου τα οποία καταγράφηκαν στο αρχικό στάδιο της εισβολής και της επιστράτευσης που ακολούθησε, πλέον η υποστήριξη της συνέχισης των επιχειρήσεων κατά της Ουκρανίας συναντά τη συμπαγή υποστήριξη των μεγαλύτερων τμημάτων της ρωσικής κοινωνίας, η οποία επιπλέον υποστηρίζει –παρά τον υφέρποντα σκεπτικισμό– και την οριστική και αμετάκλητη στροφή της Ρωσίας προς την ανατολική περιφέρειά της.
Αυτή η εκτίμηση βρίσκεται, πάντως, σε εκ διαμέτρου αντίθετη θέση με εκείνη που γίνεται σε αρκετές πρωτεύουσες της Ανατολικής Ευρώπης και της Σκανδιναβίας, όπου ένα από τα βασικά σενάρια είναι η πιθανότητα κατάρρευσης της Ρωσίας εκ των έσω («implosion»), εξέλιξη που θα μπορούσε να δημιουργήσει νέα ζητήματα ασφαλείας για τη Δύση, αλλά και ασύμμετρες απειλές, όπως αυξημένα ρεύματα μετανάστευσης.
