Τον Ιανουάριο του 1970 ο Αιγύπτιος ηγέτης – και επίδοξος εθνάρχης όλων των Αράβων – Gamal Abdel Nasser κατέφθασε στη Μόσχα για ανωτάτου επιπέδου συνομιλίες με την ηγεσία της ΕΣΣΔ, η οποία αφειδώς ενίσχυε την Αίγυπτο στα στρατιωτικά της εγχειρήματα με πολεμικό υλικό αιχμής. Ο λεγόμενος «Πόλεμος της Φθοράς» μαινόταν ήδη από το 1968, αλλά είχε λάβει άλλη ένταση μετά την ένταξη του F-4E Phantom σε ισραηλινή υπηρεσία: Η Heyl Ha’ Avir μπορούσε να πλήξει πλέον κατά βούληση κάθε σημείο στρατηγικού ενδιαφέροντος στην αιγυπτιακή επικράτεια, και έκανε τακτικότατη χρήση αυτής της ευχέρειας, έχοντας προκαλέσει χιλιάδες νεκρούς και ανυπολόγιστες απώλειες σε στρατιωτικό υλικό αλλά και σε διπλής χρήσεως υποδομές της Αιγύπτου.
Το νέο superfighter της μισητής «Σιωνιστικής Οντότητος» (όπως απεκαλείτο το Ισραήλ από τις αραβικές χώρες, που ομόφωνα ακόμη αρνούντο να του αναγνωρίσουν δικαίωμα ύπαρξης και κρατική υπόσταση) ήταν απλά μη ανασχέσιμο, ένας όλεθρος που εκδηλωνόταν απροσδόκητα χωρίς δυνατότητα αντίδρασης.
Το προφανές αίτημα προς τη σοβιετική ηγεσία: Άμεση παράδοση του «αντιδότου», ενός «σοβιετικού Phantom». Οι οικοδεσπότες αναστατώθηκαν. Κατόπιν υπεκφυγών και ενώπιον των φορτικών αιγυπτιακών αξιώσεων, ανεγνώρισαν απρόθυμα ότι η εθνική τους αεροπορική παραγωγή δεν διέθετε κάτι αντίστοιχο. Το πλησιέστερο σε επιδόσεις σοβιετικό αεροσκάφος, το Su-15 Flagon, είχε μόλις προ ολίγων ετών εισέλθει σε υπηρεσία με τον Κλάδο Αεράμυνας των ΕΔ της ΕΣΣΔ.
Δεν υπήρχε περίπτωση να διακινδυνεύσει η ΕΣΣΔ να πέσει (έστω ως συντρίμμια) σε ισραηλινά χέρια το νεότερο αναχαιτιστικό της, που είχε ως αποστολή την άμυνα από τα στρατηγικά βομβαρδιστικά των ΗΠΑ. Επρόκειτο εξάλλου για αεροσκάφος απολύτως ακατάλληλο για αερομαχία με τακτικά μαχητικά, με ταχύτητα και ρυθμό ανόδου εφάμιλλο (ή και ανώτερο) του Phantom, αλλά με ελάχιστη ευελιξία λόγω πολύ υψηλής πτερυγικής φόρτισης, και με μόνο δύο βλήματα ΑΑ-3 “Anab”, με ογκώδες πτέρωμα, κατάλληλα μόνο για κατάρριψη μεγάλων δυσκίνητων στόχων στη στρατόσφαιρα. Η απόσπαση ενός σοβιετικού συντάγματος με τα νεότατα MiG-21MF στην Αίγυπτο και η συνέχιση της ροής των οικείων τύπων μαχητικών (σε νεότερες εκδόσεις τους) προς την αραβική χώρα ήταν το μόνο που κατόρθωσε ο Nasser.
Το Σεπτέμβριο του 1970, με το θάνατο του Nasser, τη νεκρώσιμη πομπή του οποίου ακολούθησαν πέντε εκατομμύρια ολοφυρομένων πολιτών (πιθανώς η μεγαλύτερη ανθρώπινη σύναξη της ιστορίας), ανήλθε στην εξουσία ομάδα ακολούθων του, με νέο Πρόεδρο τον Anwar Sadat. Ο διάδοχος ήταν συνοδοιπόρος του θανόντος εθνικιστή ηγέτη από την εποχή του κινήματος κατά του Βασιλέως Φαρούκ. Εντός δύο ετών, ο χαμηλών τόνων στρατιωτικός, στη μακρά παραμονή του οποίου στην εξουσία ουδείς στοιχημάτιζε, εδραίωσε την εξουσία του με σαρωτικές εκκαθαρίσεις δελφίνων. Παράλληλα, σε μία επίδειξη πυγμής και ανεξαρτησίας, εξεδίωξε το έτος 1972 από τη χώρα όλους τους (χιλιάδες) Σοβιετικούς στρατιωτικούς συμβούλους, οι οποίοι στήριζαν την αμυντική προσπάθεια της Αιγύπτου, ιδίως στους τομείς μαχητικών και πυραύλων SAM. Η κίνηση έδωσε στον Σαντάτ πόντους εντός των ΕΔ, καθώς ο υπερφίαλος και καταφρονητικός τόνος των Σοβιετικών, που έψεγαν για τα πάντα την ανικανότητα των Αιγυπτίων και όχι τις αδυναμίες του δικού τους εξοπλισμού, τους είχε καταστήσει μισητούς.
Όπως αποδείχθηκε, ο Sadat, κατά πολλές κλίμακες μεγέθους ευφυέστερος και ικανότερος από όσο το προσωπείο του επί χρόνια βωβού υποτακτικού του χαρισματικού Νάσσερ άφηνε να εννοηθεί, διέβλεπε οικονομικά και κοινωνικά αδιέξοδα στην Αίγυπτο: Η ΕΣΣΔ είχε πράγματι συνδράμει την προσπάθεια του Nasser και σε αναπτυξιακό επίπεδο, με έργα όπως το εμβληματικό φράγμα του Ασουάν στο Νείλο. Όμως η ανάπτυξη της πολυπληθούς χώρας απαιτούσε την πλήρη ένταξή της στο διεθνή καταμερισμό εργασίας, και την προσέγγιση με τη Δύση. Ο Sadat δεν ασπαζόταν το παναραβικό όραμα του Nasser: Αποζητούσε μόνο την αποκατάσταση της τιμής και της (τρωθείσης στον Πόλεμο των Εξι Ημερών) εδαφικής ακεραιότητος της Αιγύπτου. Φαντασιώσεις περί αφανισμού του Ισραήλ και περιέλευσης του τεμένους Αλ Ακσά σε αραβικά χέρια δεν τον άγγιζαν.
Σύντομα βρήκε συνομιλητή στο πρόσωπο του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, Dr. Henry Kissinger, ο οποίος ασκούσε de facto (αργότερα και τύποις) και τα καθήκοντα υπουργού Εξωτερικών: Ο Πρόεδρος Nixon, καχύποπτος από τα χρόνια του Μακκαρθισμού απέναντι στο State Department (το οποίο θεωρούσε ενδοτικό έναντι του Κομμουνισμού), ήθελε να διαμορφώνει την εξωτερική πολιτική με τη δική του ομάδα. Διόρισε λοιπόν υπουργό Εξωτερικών τον William Rogers, με τον οποίο είχαν συνυπηρετήσει στην κυβέρνηση Eisenhower, γνωρίζοντας ότι το μόνο που τον απασχολούσε ήταν η τεράστια, προβεβλημένη δικηγορική του εταιρία, και ότι δεν είχε πρόβλημα να προϊσταται ενός Υπουργείου χωρίς αρμοδιότητες ουσίας.
Με το πέρας του κατακλυσμιαίου πολέμου του Yom Kippur (ή «του Ραμαζανίου», στις αραβικές χώρες) το 1973, ο Sadat είχε δικαιωθεί: Δεν είχε κατορθώσει μεν να απελευθερώσει το Σινά από τους Ισραηλινούς και να αποκαταστήσει την κυριαρχία της Αιγύπτου, και μάλιστα σημαντικές ισραηλινές δυνάμεις είχαν διεκπεραιωθεί στην Αφρική και προωθηθεί έως 101 χιλιόμετρα (!) από το ίδιο το Κάιρο, αλλά η εκεχειρία τον βρήκε με μια στρατιά, έστω σχεδόν περικυκλωμένη, στην Ανατολική Όχθη του Σουέζ.
Το Ισραήλ, νικητής κόντρα στις προγνώσεις χάρη στις πολεμικές αρετές του και στην πλημμυρίδα της αμερικανικής βοηθείας, είχε βρεθεί τόσο κοντά στον αφανισμό όσο ποτέ στην ιστορία του, και η πανίσχυρη αεροπορία του, δόρυ και ασπίδα εν ταυτώ, γονάτισε μπροστά στην υπεροχή του πυραύλου εδάφους – αέρος: Το υπερήφανο εβραϊκό έθνος, με την αυτοπεποίθησή του ψαλιδισμένη, ήταν επιτέλους έτοιμο να δώσει «γη για ειρήνη». Ο Πόλεμος του Yom Kippur ήταν πράγματι μια αιγυπτιακή νίκη: Χωρίς να νοιώσει τόσο κοντά στην ήττα, το Ισραήλ δεν θα σκεπτόταν ποτέ παραχωρήσεις.
Ήδη πριν τον πόλεμο, πρόθυμοι «προξενητές» μεθόδευαν τη στροφή της Αιγύπτου προς τη Δύση: Το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας είχε προπολεμικώς, στις αρχές του 1973, θέσει στην Dassault παραγγελία, πληρωμένη από τη ίδια για λογαριασμό της Αιγύπτου για 32 Mirage 5 SDE (πλήρων δυνατοτήτων αέρος – αέρος και αέρος εδάφους Mirage IIIE με επιπρόσθετη κεραία HF στη ρίζα του καθέτου σταθερού), 6 διθέσιων εκπαιδευτικών Mirage 5SDD και 6 φωτοαναγνωριστικών Mirage 5SDR.
Η Αίγυπτος ήταν άλλωστε πανευτυχής από την εμπειρία της με τα Mirage 5 που της είχε δωρίσει η Λιβύη, και τα οποία ήταν κατά κλάσεις ανώτερα από τα αντίστοιχα Su-7/20 σε φορτίο, εμβέλεια και εξοπλισμό αισθητήρων. Τα αεροσκάφη παρεδόθησαν το 1974 στο Bordeaux με σαουδικά εθνόσημα, πριν από τη πτήση τους για την Αίγυπτο τον Οκτώβριο του 1974, όπου έλαβαν τα τοπικά. Η αδίστακτα κυνική πολιτική του de Gaulle να «πουλήσει» το Ισραήλ (απόφαση που ελήφθη, σε αντίθεση με διαδεδομένη πλάνη, λίγες ημέρες προ του Πολέμου των Εξι Ημερών και ενώ το Ισραήλ υφίστατο ναυτικό αποκλεισμό στην Ερυθρά Θάλασσα από την Αίγυπτο, ο δε Nasser δήλωνε ότι οσονούπω δεν θα έχει μείνει Εβραίος στην Παλαιστίνη) είχε ανοίξει τις αραβικές αγορές, και μαζί με αυτές τον πακτωλό των πετροδολαρίων προς το Παρίσι!
Η εγγύτητα της Αιγύπτου με τις ΗΠΑ είχε αρχίσει στο μεταξύ να τονώνεται διαρκουσών των συνομιλιών για τις δύο συμφωνίες Απεμπλοκής Αιγύπτου – Ισραήλ στο Σινά. Η ΕΣΣΔ, η οποία είχε παραδώσει με αερογέφυρα μεταγωγικών και με πλοία δεκάδες μαχητικά MiG-21 κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Yom Kippur στην Αίγυπτο, συνέχισε αμέσως μεταπολεμικά με 8 MiG-23MS Flogger-E (πολύ υποβαθμισμένη εξαγωγική έκδοση του σοβιετικού αναχαιτιστικού MiG-23M/MF, με το ραντάρ Jay Bird του MiG-21MF και μόνο βλήματα K-13 (AA-2 “Atoll”) αντί του ραντάρ High Lark / Saphir-23 και των R-23/R-60), 8 MiG-23BN Flogger-H (πολύ υποβαθμισμένη εξαγωγική έκδοση κρούσεως χωρίς ραντάρ, υβρίδιο της ατράκτου και του προωστικού σκεύους των αναχαιτιστικών MiG-23M/MF/MS με το ρύγχος του MiG-27, αλλά με πολύ πτωχότερο εξοπλισμό αποστολής από το τελευταίο) και 4 διθέσια εκπαιδευτικά MiG-23U. Ήταν μια τελευταία προσπάθεια της ΕΣΣΔ να σώσει μια πολύτιμη συμμαχία που κλονιζόταν: Η ειρήνη ήταν ανάθεμα για τη σοβιετική υπερδύναμη, μια Αίγυπτος σε ειρήνη με το Ισραήλ δεν χρειαζόταν την ΕΣΣΔ. Πάντως, ορισμένες αιγυπτιακές παραγγελίες – για πρώτη φορά! – αποκρούσθηκαν, όπως μία για 14 Sukhoi Su-20, που τελικώς αγόρασε η – φημισμένη ως καλοπληρώτρια – Αλγερία του Houari Boumedienne για να τα δωρίσει αμέσως στη συνέχεια στην Αίγυπτο.
Σε αιγυπτιακή υπηρεσία, τα MiG-23 όλων των εκδόσεων αποδείχθηκαν επιχειρησιακώς ανεπαρκέστατα και πραγματικός εφιάλτης στη συντήρηση: Ήδη στα τέλη του 1976 αποσύρθηκαν άδοξα κατόπιν διετούς υπηρεσίας και τέθηκαν σε μακρά αποθήκευση. Aντίθετα, τα αξιόπιστα Sukhoi μακροημέρευσαν.
Ήταν η εποχή που η ΕΣΣΔ αντιδρούσε με εξαιρετικά βαρύ χέρι στις αποστασίες συμμάχων της, όπως φάνηκε στην περίπτωση της Σομαλίας λίγο αργότερα: Εντός ελαχίστου χρόνου ΕΣΣΔ και Κούβα θέριεψαν την ισχύ της Αιθιοπίας (που αντίστοιχα μετά την ανατροπή και δολοφονία του εθνάρχη Αυτοκράτορος Χαϊλέ Σελασιέ από χούντα μαρξιστών αξιωματικών είχε περιέλθει στη σοβιετική σφαίρα), η οποία συνέτριψε ολοσχερώς τη Σομαλία στον Πόλεμο του Ogaden το 1978. Αντίστοιχα, βλέποντας τη στροφή της Αιγύπτου προς τη Δύση, παρά τους ποταμούς όπλων και εκατοντάδων MiG επί πιστώσει (που συνήθως ακολουθείτο από άφεση χρέους μετά πάροδο ολίγων ετών) που της είχε παράσχει, η ΕΣΣΔ της επέβαλε εμπάργκο ανταλλακτικών.
Η απάντηση του Sadat ήταν σκληρή: Το 1978, η Αίγυπτος πώλησε στην Κίνα 2 MiG-23MS, 2 MiG-23BN, 2 MiG-23U, 10 MiG-21 MF και 10 κολοσσιαίους πυραύλους αέρος – εδάφους KSR.2/KSR.11 (AS-5A/B “Kelt”). Οι δειγματοληπτικές ποσότητες καθιστούν προφανές ότι σκοπός της αγοράς ήταν η θέση αντιγράφων σε παραγωγή δια του reverse engineering. Πράγματι, τα αεροσκάφη – όπως πιστοποιείται από την κινεζική πλευρά – στάθηκαν πολύτιμη έκθεση σε τεχνολογία ανώτερη της κινεζικής, και έδωσαν τροφή σε πλήθος σχεδίων, που τελικώς όμως ούτε πέταξαν ούτε παρήχθησαν. Το MiG-21MF αναφέρεται πως αντιγράφηκε ως αναχαιτιστικό νυκτός/παντός καιρού με το όνομα J-7III, καθώς οι μέχρι τότε εκδόσεις του J-7 ήταν το αναχαιτιστικό ημέρας (χωρίς ραντάρ) MiG-21F13. Ο τύπος παρήχθη με μεγάλη δυσκολία σε ποσότητα μικρότερη της αναγκαίας για μια μοίρα και απετέλεσε για έτη την αεράμυνα του Πεκίνου, αν και η αμελητέα παραγωγή μάλλον υποδηλοί ότι οι Κινέζοι στάθηκαν ανίκανοι για αντιγραφή και τα J-7III ήταν τα αιγυπτιακά αεροσκάφη αυτούσια.
Η Κίνα πλήρωσε το 1978 εις είδος (barter agreement) με 40 J-6 (MiG-19), τύπο που είχε αποσυρθεί από την Αιγυπτιακή Αεροπορία το 1970. Στη νέα του εκδοχή, θα παρέμενε σε υπηρεσία τουλάχιστον ως το λυκαυγές του 21ου αιώνα, με τακτικές ανακατασκευές στα εργοστάσια της Kamra του Πακιστάν, στενού συμμάχου της Αιγύπτου.
Άλλα 40 J-6 αγοράστηκαν από την Αίγυπτο στη δεκαετία του ’80, στην αέναη προσπάθεια της χώρας να αντιμετωπίσει το σοβιετικό εμπάργκο και να διατηρήσει ταυτόχρονα τη συνήθη διάταξη μάχης της με δεκάδες μοίρες μαχητικών. Τα J-6 εξοπλίστηκαν με AIM-9J/P Sidewinder και παρέμειναν αποτελεσματικότατα μαχητικά αεράμυνας σημείου, α/φ εγγύς υποστήριξης και επιχειρησιακά εκπαιδευτικά (LIFT) για μαχητικά υψηλών επιδόσεων, αντισταθμίζοντας βέβαια το ευτελές κόστος κτήσεως με το τεράστιο (λόγω ανάγκης συνεχών εργοστασιακών ανακατασκευών) κόστος χρήσεως.
Την ίδια εποχή, για να «τρίψει αλάτι στην πληγή», ο Sadat πώλησε στις ΗΠΑ 6 MiG-23MS, 6 MiG-23BN, 2 Mi-8, 16 MiG-21 MF, MiG-21UM, 2 Su-20 και 10 KSR.2/KSR.11 (AS-5A/B “Kelt”), για τις ανάγκες της Foreign Technology Division της USAF Material Command!
Στο μεταξύ, το έδαφος προλειαινόταν για την υπογραφή Συνθήκης Ειρήνης Αιγύπτου – Ισραήλ, η οποία προϋπέθετε, ασφαλώς, τη διπλωματική αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ από την Αίγυπτο. Αυτή η προοπτική όμως δεν ήταν ανεκτή από τα λοιπά αραβικά κράτη, παρά την εξέχουσα θέση της Αιγύπτου ως πολυπληθέστερου και ισχυρότερου μεταξύ αυτών, έδρας μάλιστα του Αραβικού Συνδέσμου και μοναδικού αραβικού κράτους με απτές πολεμικές επιτυχίες έναντι του Ισραήλ, που της προσέδιδαν αίγλη και κύρος: Ο Αραβικός κόσμος αρνείτο αυτό το ίδιο το δικαίωμα ύπαρξης Εβραϊκού κράτους στο χώρο της Παλαιστίνης, προεχόντως λόγω του σημαντικού ισλαμικού προσκυνήματος του Αλ Ακσά στην Ιερουσαλήμ. Πρέσβευε την άλωσή του και την εκδίωξη ή την εξόντωση των Εβραίων.
Αυτό παραμένει άλλωστε και σήμερα, εν έτει 2022, επίσημη θέση των αραβικών κρατών, πλην εκείνων που πλέον έχουν συνάψει συνθήκες ειρήνης και αμοιβαίας διπλωματικής αναγνώρισης με το Ισραήλ (Αίγυπτος, Ιορδανία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μαρόκο). Ακόμη και μετριοπαθή, φιλοδυτικά αραβικά κράτη όπως το Κουβέιτ αρνούνται ως σήμερα να επιτρέψουν π.χ. την επιβίβαση κατόχων ισραηλινού διαβατηρίου σε πολιτικά αεροσκάφη νηολογημένα στη χώρα τους, διότι αρνούνται την ύπαρξη ενός τέτοιου κράτους και προφανώς το δικαίωμά του να εκδίδει ταξιδιωτικά έγγραφα. Άλλα, μαχητικά αραβικά κράτη, όπως η Αλγερία, ετοιμάζονται ως και σήμερα για τον «επόμενο γύρο» ένοπλης αναμέτρησης με το Ισραήλ. Τότε πάντως, η προοπτική ειρήνης με το Ισραήλ λογιζόταν αποστασία από την «αραβική υπόθεση», και ιδιαίτερα ως προδοσία των Παλαιστινίων.
Ο πρώτους που ύψωσε τους τόνους κατά του Σαντάτ ήταν, αναμενόμενα, ο Συνταγματάρχης Καντάφι, απόλυτος άρχων της Λιβύης. Εντός του 1977, η κατάσταση εκτραχύνθηκε σε συνοριακές αψιμαχίες, με συμμετοχή τόσο χερσαίων δυνάμεων όσο και μαχητικών. Σε μια περίσταση, δύο λιβυκά MiG-23MS ενεπλάκησαν με δύο αιγυπτιακά MiG-21MF, υφιστάμενα μία απώλεια από τα πολύ πιο ευέλικτα κλασικά σοβιετικά ελαφρά μαχητικά.
Η τάση της Λιβύης του Καντάφι να υποθάλπει τρομοκρατικές οργανώσεις και να αναμοχλεύει όλη την Αφρική θα την καθιστούσε τη Νο. 1 απειλή για την εθνική ασφάλεια της Αιγύπτου καθ’ όλο το υπόλοιπο της ταραγμένης δεκαετίας του ’70, και καθ’ όλη τη δεκαετία του ’80. Πράγματι, στο πέρασμα των ετών ο εκκεντρικός τύραννος εισέβαλλε στο Chad προσαρτώντας το βόρειο, πλούσιο σε ορυκτά μέρος του, σχεδίαζε αεροπορική επιδρομή αποκεφαλισμού της τοπικής ηγεσίας στο Nouakhot της Μαυριτανίας, εννοούσε να υποστηρίζει τον ειδεχθή ανθρωποφάγο σφαγέα Idi Amin (Dada), ηγεμόνα της Ουγκάντα, στην αντιπαράθεσή του με την Τανζανία, και προσπαθούσε να υπονομεύσει το Σουδάν όταν αυτό πέρασε, στη δεκαετία του ’80, από τη σοβιετική στην αμερικανική σφαίρα επιρροής.
Πρώτος σταθμός στη πορεία της ειρήνης στάθηκε η επίσκεψη του Sadat στο Τελ Αβίβ στις 19/11/1977, όπου του αποδόθηκε η ύψιστη τιμή να προσφωνήσει την Κνεσέτ, το kοινοβούλιο της χώρας. Ο Sadat απευθύνθηκε με πάθος και ειλικρίνεια προς τους βουλευτές. Οι οιωνοί ήταν καλοί, διότι αμφότεροι οι ηγέτες θεωρούντο σκληροί στα εσωτερικά ακροατήρια των χωρών τους, και οι πολεμικές δάφνες τους ήταν αδιαμφισβήτητες: Ο Sadat, νικητής του Πολέμου του Ραμαζανίου, ο οποίος απεκατέστησε την τιμή των αραβικών όπλων, και ο Menachem Begin, συντηρητικός ιέραξ, σκληροπυρηνικός σιωνιστής από νεότητός του και αγωνιστής του Πολέμου της Ανεξαρτησίας του Ισραήλ. Και ως γνωστόν, οι μεγάλες πολιτικές τομές γίνονται μόνον από αυτούς που έχουν αποσπάσει την εμπιστοσύνη των θιγομένων. «Αν θες ειρήνη, μίλα με τον εχθρό σου, όχι με τον φίλο σου», λέγει η εβραϊκή παροιμία, και ο Begin το εφήρμοζε απόλυτα.
Στο χρονικό εκείνο σημείο, το έτος 1978, το Αμερικανικό Κογκρέσσο, ευαρεστημένο από την πρόοδο προς την κατεύθυνση της συνθήκης ειρήνης, ενέκρινε την πρώτη στην ιστορία πώληση αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών προς την Αίγυπτο, την οποία μόλις ένα χρόνο νωρίτερα είχε αρνηθεί. Επρόκειτο για 50 ελαφρά μαχητικά F-5E/F Tiger II (42+8 διθέσια), κόστους 600 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, τα οποία χρηματοδοτούντο στο σύνολό τους από το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας.
Και – όπως συναγόταν από την τιμολόγηση – θα ήταν αντιστοίχου υψηλού επιπέδου εξοπλισμού, ανώτερου των συνήθων -Ε, με τα σαουδαραβικά: Ολοκληρωμένο σύστημα ναυτιλίας – επίθεσης Litton LW-33, δυνατότητα βολής AGM-65A/B Maverick, “Zot Boxes” στο πίσω κόκπιτ των διθέσιων -F για καταύγαση στόχων με λέιζερ προς καθοδήγηση Paveway LGBs κλπ. Η ειρωνεία είναι ότι η ίδια η Αίγυπτος δεν ήθελε ούτε να ακούσει για αυτόν τον τύπο αεροσκάφους! Αν και αυτό διαψεύδεται από άλλες πηγές, είναι θεωρητικώς δυνατόν, αφού τη LoR υπέγραφε η Σαουδική Αραβία. Ο Σαντάτ το αποκαλούσε «μαχητικό 10ης κατηγορίας» σε σχέση με τα F-15 που είχε ήδη παραλάβει το Ισραήλ και τα F-16 που επρόκειτο να παραλάβει στο εγγύς μέλλον. Από την άλλη, το… πορτοφόλι (η Σαουδική Αραβία) δεν σκόπευε ασφαλώς να αγοράσει στην Αίγυπτο F-15, τα οποία δεν είχε ακόμη αποκτήσει η ίδια.
Αλλά και οι ΗΠΑ, με τη σοφία της εμπειρίας τους, διέβλεπαν ότι η εξοικείωση της Αιγύπτου με απλά, ελαφρά μαχητικά καθιστούσε αναγκαία την εισαγωγή ενός τύπου – stepping stone (κατά την πολυσυζητημένη έκφραση της εποχής μας), που θα της επέτρεπε την εξοικείωση με το αμερικανικό τεχνολογικό πρότυπο χωρίς παρατράγουδα. Οι Αμερικανοί επρόκειτο να αποδειχθούν προφητικοί…
Στο μεταξύ, το Σεπτέμβριο του 1978, πολυπληθείς αντιπροσωπείες Αιγύπτου και Ισραήλ υπό τους Sadat & Begin αντίστοιχα συναντήθηκαν στην επίσημη εξοχική κατοικία των Αμερικανών Προέδρων, στο Camp David του Maryland, για να καταστρώσουν την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης μεταξύ των δύο εθνών, η οποία θα ακολουθούσε το Μάρτιο του 1979.
Μετά από πολυήμερες διαπραγματεύσεις σε χαλαρό και εγκάρδιο κλίμα, οι αντιπροσωπείες κατέληξαν σε δύο «πλαίσια συμφωνίας», το πρώτο για το Μεσανατολικό (κατ’ ουσίαν το Παλαιστινιακό), και το δεύτερο για την αποκατάσταση των διμερών σχέσεων.
Το Πρώτο Πλαίσιο προέβλεπε αυτονομία των Παλαιστινίων εντός 5ετίας και αποχώρηση των στρατευμάτων του Ισραήλ κατόπιν παλαιστινιακών εκλογών, χωρίς την παραμικρή μνεία για το καθεστώς της Ιερουσαλήμ. Προεκάλεσε ζωηρή διεθνή αποδοκιμασία, και καταδικάσθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. ως προσπάθεια ετερόνομης ρύθμισης σχέσεων άλλων εθνών, αντίθετης προς την αρχή της αυτοδιαθέσεως.
Το Δεύτερο Πλαίσιο προέβλεπε α) αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από το Σινά, β) ξήλωμα των ισραηλινών εποικισμών στο Σινά, γ) απόδοση του Σινά κατά κυριαρχία στην Αίγυπτο, δ) αναγνώριση του Ισραήλ από την Αίγυπτο και σύναψη διπλωματικών σχέσεων, ε) αναγνώριση ελευθεροπλοϊας του Ισραήλ στα Στενά του Τιράν και στον Κόλπο της Άκαμπα, και χαρακτηρισμό αυτών ως «στενών διεθνούς ναυσιπλοϊας», με δικαίωμα άρα αβλαβούς διελεύσεως πολεμικών πλοίων, στ) περιορισμούς στις στρατιωτικές δυνάμεις που θα δικαιούτο να εγκαταστήσει η Αίγυπτος στο Σινά, ζ) ελευθεροκοινωνία Αιγύπτου – Ιορδανίας δια του εδάφους του Ισραήλ η) περιορισμούς των ΕΔ του Ισραήλ στη μεθόριο με την Αίγυπτο και θ) απόδοση των πετρελαιοπηγών Abu-Rudeis του δυτικού Σινά στην Αίγυπτο. Ήταν η βάση για τη Συνθήκη Ειρήνης!
Τα δύο «Πλαίσια» αποτελούσαν έναν ασύλληπτο διπλωματικό θρίαμβο των ΗΠΑ, αφού επιτύγχαναν πάγιες επιδιώξεις της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, ήτοι α) τον προσεταιρισμό της Αιγύπτου, β) την κατοχύρωση του Ισραήλ, γ) τη διάσπαση των Αράβων και δ) την περιθωριοποίηση των Παλαιστινίων.
Η υπογραφή των Συμφωνιών του Camp David κατέστησε την Αίγυπτο αντικείμενο εχθρότητας στον Αραβικό κόσμο. Ο Αραβικός Σύνδεσμος, του οποίου μάλιστα η έδρα ευρίσκετο στο Κάιρο, απέπεμψε επί δεκαετία την Αίγυπτο (πολυπληθέστερη και στρατιωτικώς ισχυρότερη αραβική χώρα) από τις τάξεις του. Η Σαουδική Αραβία ανέστειλε κάθε χρηματοδότηση της Αιγυπτιακής Αεροπορίας. Μια υπεσχημένη παρτίδα 16 απλοποιημένων, αλλά εξαιρετικά αποτελεσματικών Mirage 5E2, έκδοσης κρούσεως του κλασικού μαχητικού χωρίς ραντάρ αναχαίτισης, αλλά με αδρανειακό σύστημα Uliss 81 της SAGEM, ραδιοαποστασιόμετρο Aida II της Thomson-CSF, HUD και αποστασιόμετρο λέιζερ – ενδείκτη καταδεδειγμένων στόχων Thomson-CSF TMV630, αγοράστηκε τελικά από αιγυπτιακούς πόρους, μαζί με 180 πυραύλους Matra R.550 Magic.
Εξάλλου, η Σαουδική Αραβία απέσυρε τη χρηματοδότηση για τα F-5E της Αιγύπτου. Από άρθρο του George C. Wilson στη Washington Post της 20/10/1978, ένα μόλις μήνα μετά το Camp David, πληροφορούμαστε ότι η Σαουδική Αραβία παρακράτησε πληρωμές προς την κατασκευάστρια Northrop, «αξιώνοντας εξηγήσεις από την Washington για ποιο λόγο τα προοριζόμενα για την Αίγυπτο αεροσκάφη είναι τόσο ακριβότερα από εκείνα που παρέλαβε η ίδια η Σαουδική Αραβία». Το άρθρο συμπλήρωνε, όχι ιδιαίτερα πειστικά, ότι «Διπλωματικές πηγές υπογραμμίζουν ότι οι Σαουδάραβες δεν επιθυμούν να αναστατώσουν τον Πρόεδρο Sadat για την εκ μέρους του διαπραγμάτευση κεχωρισμένης – από τους λοιπούς Άραβες – συνθήκης ειρήνης με το Ισραήλ, απλώς θέλουν να σιγουρευτούν ότι τα χρήματά τους πιάνουν τόπο». Οι ίδιες – αμερικανικές – «διπλωματικές πηγές» δήλωναν, όχι χωρίς μια συγκεκαλυμμένη απειλή προς το Βασίλειο, ότι “Οι Σαουδάραβες αδημονούν τόσο να παραλάβουν τα 60 F-15C που τους έχει υποσχεθεί ο Κάρτερ, ώστε είναι απίθανο να τορπιλίσουν τη συμφωνία για τα 50 F-5E της Αιγύπτου”. Το “απίθανο” έγινε ωστόσο γεγονός, ενώ παρά ταύτα τα 60 F-15C της Σαουδικής Αραβίας προχώρησαν κανονικά.
Στο πλαίσιο του ιδίου πακέτου, κατέληγε το άρθρο, το Ισραήλ θα ελάμβανε 25 F-15C και 75 F-16A. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι οι ισχυρισμοί του Sadat πως η Αίγυπτος επείχε στα μάτια των ΗΠΑ ισόκυρη θέση με το Ισραήλ ήταν προφανώς μόνο για εσωτερική κατανάλωση. Οπωσδήποτε όμως, και η Αίγυπτος θα ελάμβανε στο εγγύτατο μέλλον το F-16A. Απαντάται πάντως σε δημοσιεύσεις και η εξής αξιοπρόσεκτη εκδοχή των πραγμάτων: Ο Sadat έκανε εντονότατες παραστάσεις στις ΗΠΑ για να λάβει άδεια εξαγωγής του F-15. Όχι για λόγους ουσίας, δεν είχε την ψευδαίσθηση ότι ο τύπος ήταν αξιοποιήσιμος από την Αίγυπτο, αλλά για να δείξει στο εσωτερικό ακροατήριο ότι η Αίγυπτος λαμβάνει ό,τι και το Ισραήλ. Οι ΗΠΑ τελικά συμφώνησαν να στείλει ο Σαντάτ σχετική LoR, οι ΗΠΑ να δώσουν την άδεια εξαγωγής για να πάρει πόντους εσωτερικά και στον Αραβικό κόσμο, υπό τον όρο όμως ότι και αυτός ταυτόχρονα θα στείλει επιστολή ανάκλησης της LoR! Η ιστορία αυτή δεν επιβεβαιώνεται από επίσημες ανακοινώσεις, αλλά έχει ομολογουμένως, ως μεθόδευση, ενδιαφέρον και από την οπτική της βόρειας όχθης της Μεσογείου…
Στο μεταξύ, στις 26/3/1979 υπεγράφη πανηγυρικώς στην αμερικανική πρωτεύουσα η Συνθήκη Ειρήνης Αιγύπτου – Ισραήλ. Ήδη νωρίτερα, στα τέλη του 1978, οι Sadat & Begin είχαν βραβευθεί από κοινού με το Βραβείο Nobel Ειρήνης για το 1978 δυνάμει των Συμφωνιών του Camp David.
Η θρυλούμενη απόρριψη των F-5E Tiger II από τον Σαντάτ ήταν συνάρτηση και της εξιδανίκευσης του Phantom. Οι Αιγύπτιοι πτέραρχοι, ασφαλώς και ο ίδιος ο Mubarak, Αρχηγός Αεροπορίας κατά τον Πόλεμο του Yom Kippur και ήδη αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως και σημαίνων παράγοντας του καθεστώτος, είχαν νοιώσει στο πετσί τους την ισχύ του Phantom, με τις ισραηλινές επιδρομές, και επιθυμούσαν να το δουν στα αιγυπτιακά χρώματα. Ήταν, κατά κάποιον τρόπο, το απωθημένο μιας ολόκληρης γενιάς Αιγυπτίων αεροπόρων.
Πράγματι, η υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης Αιγύπτου – Ισραήλ στην αμερικανική πρωτεύουσα επέτρεψε την ταχύτατη έγκριση από το Κογκρέσσο της πώλησης 35 F-4E Phantom II και του οπλισμού τους στην Αίγυπτο, κατόπιν διαπραγματεύσεων που ολοκληρώθηκαν το καλοκαίρι του 1979. Το πρόγραμμα, υπό το όνομα Peace Pharaoh, αφορούσε πώληση 35 F-4E Phantom II πρώιμης παραγωγής (Block 32 – 36, οικονομικών ετών 1966-67, παράδοσης 1968-69) από τα αποθέματα της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας (USAF), λόγω του κατεπείγοντος της αιγυπτιακής απαίτησης και της ανάγκης ταχείας παράδοσης, καθώς και 70 βλήματα αέρος – αέρος μέσης εμβελείας AIM-7E Sparrow, 350 βλήματα αερομαχίας ΑΙΜ-9J/P Sidewinder, 500 βλήματα αέρος – εδάφους (τηλεοπτικής κατεύθυνσης και αντιαρματικής κεφαλής) AGM-65A Maverick, σημαντικό αριθμό βομβών ελευθέρας πτώσεως και πακέτο ανταλλακτικών και εξοπλισμού εξυπηρέτησης εδάφους.
Είναι σκόπιμο να σημειωθεί εδώ ότι, στο χρονικό σημείο της έγκρισης της προμήθειας από το Κογκρέσσο, η McDonnell Douglas κατά πάσα πιθανότητα δεν δεχόταν πλέον παραγγελίες για νέας κατασκευής αεροσκάφη: Το τελευταίο Phantom από το St. Louis (αρ. 5057!) εξήλθε της γραμμής παραγωγής στις 26/10/1979 για παραγγελία της Ν. Κορέας τεθειμένη προ διετίας. Εξάλλου, και διαθέσιμα να ήταν, θα κόστιζαν αρκετά παραπάνω, σε εποχή που δεν είχε ακόμη αρχίσει η ροή της υψηλότατης αμερικανικής στρατιωτικής βοηθείας ($ 1-1,5 δις ανά έτος) προς την Αίγυπτο.
Παρά ταύτα, στα μέσα του 1979 το F-4E Phantom ήταν βαρύ μαχητικό αιχμής. Με την εξαίρεση των F-14A του Ναυτικού των ΗΠΑ, των F-15A της USAF και του Ισραήλ (μόνο 12 ακόμη) και των F-16A των USAF/Βελγίου/Κάτω Χωρών/Δανίας/Νορβηγίας ήταν με μεγάλη διαφορά το ανώτερο μαχητικό στον κόσμο. Δεν ήταν ένα ευκαταφρόνητο απόκτημα για την Αίγυπτο.
Το συνολικό τίμημα της πώλησης ανήλθε σε 594 εκατομμύρια δολάρια, όσο δηλαδή και τα 50 νέας κατασκευής F-5E/F που δεν παραδόθηκαν ποτέ. Ελλείψει ιδιαιτέρων αναφορών, το αεροσκάφος τεκμαίρεται ότι παραδόθηκε με το σχετικώς απλό (αλλά επαναπρογραμματιζόμενο, με ψηφιακή βιβλιοθήκη απειλών) RWR AN/ALR-46, τυπικό εξοπλισμό των τακτικών μαχητικών της USAF της εποχής. Αυτονόητα, πλοηγικό μέσο ήταν το παλαιό αδρανειακό σύστημα πλοήγησης AN/ASN-63, ενώ τηλεσκόπιο Northrop AN/ASX-1 TISEO δεν εφέρετο (ως ασύμβατο με τις παλαιές αυτές παρτίδες παραγωγής, περιορίζοντας τη δυνατότητα χρήσης των AGM-65A Maverick μόνο σε πολύ μικρή εμβέλεια), ενώ δεν καταγράφεται παράδοση ατρακτιδίων κατάδειξης laser (Pave Spike). Παράδοση ατρακτιδίων ηλεκτρονικών παρεμβολών ΑΝ/ΑLQ-119 ακολούθησε σε δεύτερο χρόνο.
Η πρώτη (και μεγαλύτερη) παρτίδα των αεροσκαφών της παραγγελίας ελήφθη από την 31η Τακτική Πτέρυγα Μάχης (ουραίος κωδικός ZF, αργότερα HS) με βάση τη Homestead AFB της Florida, η οποία ακολούθως μετέπεσε στα παλαιότερα F-4D, μέχρι τo τέλος της δεκαετίας του ’80!
Τα αεροσκάφη παραδόθηκαν στη Αίγυπτο στις αρχές Σεπτεμβρίου 1979, κατόπιν προσωπικής σχετικής οδηγίας του Προέδρου Carter: Στις 6 Οκτωβρίου κάθε έτους γίνεται στο Κάιρο η ετήσια μεγάλη στρατιωτική παρέλαση της Εθνικής Ημέρας Ενόπλων Δυνάμεων, που τιμά την έναρξη του Πολέμου του Yom Kippur (ή Ραμαζανίου) του 1973. Η παρουσία των αεροσκαφών κατά τη μεγάλη μέρα θα υπογράμμιζε το νέο επίπεδο των αμερικανοαιγυπτιακών σχέσεων και θα έδινε πόντους στον Sadat στο εσωτερικό μέτωπο, όπου η εκτός νόμου ριζοσπαστική αντιπολίτευση των Αδελφών Μουσουλμάνων τον έψεγε για προδοσία λόγω αναγνώρισης του Ισραήλ.
Πράγματι, η παράδοση των αεροσκαφών ήταν αρκούντως πανηγυρική, παρόντων των Sadat & Mubarak, ενώ είχαν κληθεί επιφανείς βετεράνοι του Yom Kippur. Η ευφορία πήγαζε προεχόντως από το γεγονός ότι η Αίγυπτος φαινόταν να επέχει ίσου κύρους θέση με το Ισραήλ ενώπιον των ΗΠΑ με την προμήθεια του θρυλικού μαχητικού. O Επισμηναγός Ahmad Atif, που είχε στο ενεργητικό του κατάρριψη ισραηλινού Phantom με MiG-21, θυμάται να παρίσταται, πλησίον του Προέδρου, ο οποίος με πολύ ενδιαφέρον ρώτησε τη γνώμη του για το νέο απόκτημα της χώρας. «Θαυμάσιο αεροσκάφος, κ. Πρόεδρε, αλλά ελίσσεται σαν φορτωμένη νταλίκα!», απήντησε ευθαρσώς ο περίφημος αεροπόρος… Ο Atif όχι μόνο μετεκπαιδεύθηκε ακολούθως στο Phantom, αλλά και έφθασε να διοικήσει το εξοπλισμένο με τα αεροσκάφη αυτά σύνταγμα.
Με τα Phantom συγκροτήθηκε το 222ο Σύνταγμα (σμηναρχία, ή πτέρυγα, με δικούς μας όρους), το οποίο περιελάμβανε τις 76η και 88η Μοίρες, αμφότερες με βάση την Cairo West. Πρόκειται για την καλύτερα εξοπλισμένη βάση της Αιγυπτιακής Αεροπορίας, με τεράστιο εμβαδόν, ικανότητα φιλοξενίας βαρέων αεροσκαφών σε αχανείς επιφάνειες πίστας. Η βάση είχε μεγάλα δίκτυα τροφοδοσίας με καύσιμα και είχε σχεδιασθεί για να λειτουργεί με πλήρη αυτάρκεια, και με εκτεταμένες και καλώς θωρακισμένες εγκαταστάσεις αποθήκευσης αεροπορικών όπλων, άριστες ενδιαιτήσεις για το προσωπικό και γενικώς υψηλή λειτουργικότητα.
Οι δύο διάδρομοι σε διάταξη Χ, 16/34 των 2.985 μέτρων και 10/28 των 2.795 μέτρων, μπορούν να εξυπηρετήσουν βαρέα μεταγωγικά με πλήρη φόρτο και καύσιμο για υπερατλαντικό ταξίδι.
Εξάλλου, η βάση είχε κεντρική θέση στους αμερικανικούς στρατιωτικούς σχεδιασμούς της Μέσης Ανατολής: Μετά την οδυνηρή για τις ΗΠΑ απώλεια του φιλαμερικανικού Ιράν του Σάχη στους Ισλαμιστές, την αστραπιαία ακόλουθη κατάκτηση του Αφγανιστάν από την ΕΣΣΔ και τον διάχυτο φόβο ότι ο Σοβιετικός οδοστρωτήρας θα συνέχιζε προς το ανάστατο και διχασμένο Ιράν για να ελέγξει τα πετρέλαια, οι ΗΠΑ διετύπωσαν το «Δόγμα Carter».
Σύμφωνα με το Δόγμα αυτό, διατυπωμένο από τον Zbigniew Brzezhinski, οποιαδήποτε διασάλευση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού από την Εγγύς και Μέση Ανατολή επρόκειτο να επισύρει στρατιωτική απάντηση και ένοπλη δράση από τις ΗΠΑ. Τι θα περιελάμβανε η δράση αυτή δεν διευκρινίστηκε, αλλά είναι πλέον γνωστό ότι συζητείτο ευρύτατα η χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων από αεροσκάφη των αμερικανικών αεροπλανοφόρων προς ανάσχεση των σοβιετικών στρατευμάτων, σε περίπτωση που αυτά εισέβαλλαν στο Ιράν.
Επειδή όμως ουδείς θα ήθελε να ευρεθεί σε ένα τέτοιο δίλημμα, αποφασίστηκε η συγκρότηση μιας μείζονος διακλαδικής δύναμης ταχείας επεμβάσεως των ΗΠΑ με συμβατικά όπλα, της Rapid Deployment Joint Task Force (RDJTF), με περιοχή ευθύνης την Εγγύς και Μέση Ανατολή, η οποία μετεξελίχθηκε στη γνωστή US Central Command. Κύρια βάση για τις ασκήσεις ταχείας ανάπτυξης της RDJTF ήταν το Cairo West, καθώς οι τεράστιες πίστες του ήταν ιδεώδεις για τους στόλους των C-141A/B & C-130E που θα μετέφεραν την αμερικανική 82η Αερομεταφερομένη Μεραρχία, ως προπομπό βαρύτερων δυνάμεων.
Κατά τη διάρκεια των αρχικώς ετησίων, και μετέπειτα ανά διετία κοινών τακτικών ασκήσεων μετά στρατευμάτων (ΤΑΜΣ) “Bright Star”, η βάση γινόταν το επίκεντρο της δράσεως, φιλοξενώντας, πέραν των συνήθων τακτικών μαχητικών και μεταγωγικών, ακόμη και τύπους της USAF που δεν είχαν εμφανισθεί ποτέ σε εκείνη τη γωνιά της Γης, όπως τα B-52G και τα πλήρως ψηφιακά (αλλά hangar queens…) F-111D.
Τα πρώτα σοβαρά προβλήματα στην επιχειρησιακή αξιοποίηση των Phantom δεν άργησαν όμως να φανούν. Για τον αρχικό πυρήνα αιγυπτιακών πληρωμάτων, συγκεντρώθηκε ένα pool 16 χειριστών και πλοηγών με σχετικώς εκτενή εμπειρία σε αεροσκάφη MiG & Sukhoi, και μετέβη στην αεροπορική βάση George στην έρημο Μοχάβε της California για εκπαίδευση μετάπτωσης στο F-4E.
Καθ’ όλες τις μαρτυρίες, η εκπαίδευση αυτή είχε χαρακτήρα crash course, και δεν ήταν συγκρίσιμη με εκείνη που έλαβαν π.χ. οι πρώτοι Έλληνες χειριστές που μετέβησαν στις ΗΠΑ το Νοέμβριο του 1973 για την μετάπτωση στα Phantom (και οι οποίοι έτυχαν και επιχειρησιακής εκπαίδευσης). Η εκπαίδευση συνεχίστηκε στην Αίγυπτο από Αμερικανούς και Αιγυπτίους εκπαιδευτές, με μέτρια αποτελέσματα. Λέγεται ότι τεχνικό προσωπικό της Αιγυπτιακής Αεροπορίας δεν μετέβη ποτέ στις ΗΠΑ, πράγμα ασυγχώρητο δεδομένου ότι επρόκειτο για εισαγωγή νέου τεχνολογικού προτύπου (η Αίγυπτος δεν διέθετε ποτέ αμερικανικά αεροσκάφη ως τότε) και όχι απλώς νέου τύπου: Ένα φορτίο ανταλλακτικών, τα τεχνικά εγχειρίδια και βιαστικό on-the-job training (OJT) δεν επαρκούν! Η όλη επιπολαιότητα αποδίδεται στη σπουδή για άφιξη των αεροσκαφών στην Αίγυπτο το ταχύτερο δυνατόν, για να πεισθεί ο πληθυσμός για την αναβάθμιση της διεθνούς θέσεως της χώρας, για τη σημασία την οποία οι ΗΠΑ απέδιδαν στην Αίγυπτο και για να σιγήσουν οι κραυγές περί προδοσίας λόγω αναγνώρισης του Ισραήλ.
Όλα αυτά τα απογοητευτικά φαινόμενα επιτείνονταν μοιραία από δύο παράγοντες: Αφενός το σύνολο του τεχνικού προσωπικού της Αιγυπτιακής Αεροπορίας ήταν εθισμένο στη συντήρηση ασύγκριτα απλούστερων μέσων. Αυτό ίσχυε τόσο για τα MiG & Sukhoi όσο και για τα Mirage 5. Εξάλλου, η σοβιετική μέθοδος προέβλεπε μια κατά το δυνατόν απροβλημάτιστη συντήρηση σε επίπεδο μοίρας συντήρησης βάσεως, με συχνότατες όμως επιστροφές των αεροσκαφών σε εργοστάσιο βάσεως για συντήρηση εργοστασιακού κλιμακίου ή και δομική ανακατασκευή, ανά ελάχιστες μάλιστα εκατοντάδες ώρες. Δεν υπήρχαν πολλά να γίνουν σε επίπεδο πτέρυγος. Δεν ήταν όμως αυτή η φιλοσοφία των δυτικών συστημάτων! Πολλά γίνονται στην πτέρυγα, και η εργοστασιακού κλιμακίου συντήρηση είναι σπάνια.
Αφετέρου, η Αιγυπτιακή Αεροπορία προσπαθούσε, πανικόβλητη από το σοβιετικό εμπάργκο ανταλλακτικών, να εισαγάγει πάρα πολλούς νέους τύπους αεροσκαφών, ετερόκλητων τεχνολογικών προτύπων, εντός ελαχίστου χρόνου, διατηρώντας ταυτόχρονα και αναβαθμίζοντας τους παλαιούς τύπους με δυτικά απάρτια. Σε χρόνο μιας οκταετίας εισήχθησαν σε υπηρεσία τα Mirage 5, Phantom, J-6, F-16, Mirage 2000, ενώ διατηρήθηκαν τα MiG-21 (πολλών διαφορετικών παραλλαγών), Su-7 & Su-20! Εισήχθησαν δηλαδή 5 νέοι τύποι μαχητικών, με διατήρηση 3 παλαιών, που αναβαθμίστηκαν.
Ταυτόχρονα αγοράστηκαν ελικόπτερα CH-47C από την Ιταλία και Westland Sea King/Commando από τη Βρετανία, μεταγωγικά C-130H από τις ΗΠΑ και DHC-5 Buffalo από τον Καναδά, καθώς και εκπαιδευτικά Alpha Jet (σε δύο παραλλαγές, η μία με τα ηλεκτρονικά του Mirage 5E2) από τη Γαλλία, με διατήρηση και των οικείων και απλών στη συντήρηση MiG-15UTI.
Ακόμη και για ένα έθνος πολλών δεκάδων εκατομμυρίων (αλλά με πενιχρή τεχνολογική βάση), η αφομοίωση και επιχειρησιακή αξιοποίηση ενός τέτοιου αριθμού νέων τύπων είναι απλά ακατόρθωτη. Κάποια στιγμή το σύστημα μοιραία θα δείξει τα όρια του. Και το Phantom ήταν ο πιο αδύναμος κρίκος.
Με την κατάσταση να φθάνει στο απροχώρητο, τη διαθεσιμότητα να έχει πέσει στα 9 αεροσκάφη και τους Αιγυπτίους σε απόγνωση, το Μεικτό Επιτελείο (JCS) των ΗΠΑ διέταξε την επιχείρηση “Proud Phantom”, μια έκτακτη δράση κοινών ασκήσεων, ανάπτυξη κλιμακίου της 347ης Τακτικής Πτέρυγος Μάχης της USAF (Moody AFB, Georgia, ουραίος κωδικός ΜΥ), αποτελούμενου από 12 F-4E και προσωπικό – ιπτάμενο και τεχνικό – 400 ατόμων στο Cairo West τον Ιούλιο του 1980. Το κλιμάκιο παρέμεινε για τρεις μήνες, εκπαίδευσε πολυπληθές ιπτάμενο και τεχνικό προσωπικό του 222ου Συντάγματος της Αιγυπτιακής Αεροπορίας και πέτυχε σοβαρή άνοδο στη διαθεσιμότητα των αιγυπτιακών Phantom, όπως και βελτίωση του επιπέδου του ιπταμένου προσωπικού. Κατόπιν όλων αυτών, η διαθεσιμότητα ανήλθε στο 45-50% ως την άνοιξη του 1982.
Παρά το ότι η βελτίωση των εκπαιδευτικών διαδικασιών εφέρετο να έχει επιλύσει τα προβλήματα, η Αίγυπτος εξήταζε για σειρά ετών, πρακτικώς για όλη τη δεκαετία του ’80, την πώληση των Phantom, απογοητευμένη από τη χαμηλή διαθεσιμότητα, τον τεράστιο (για τα μέτρα της αεροπορίας της) αριθμό αναγκαίων ανθρωποωρών συντήρησης, την περιορισμένη επιχειρησιακή αξιοποίηση του τύπου και την εν γένει πενιχρή συμβολή του στην εθνική άμυνα, ιδίως λόγω της αφίξεως των F-16 & Mirage 2000.
Την ίδια εποχή, είχε επιτευχθεί υψηλού επιπέδου επιχειρησιακή αξιοποίηση των απλούστερων και πολύ δημοφιλέστερων Mirage 5, ενώ και ο τεράστιος στόλος των σχεδόν 150 MiG-21PFM/MF είχε λύσει τα προβλήματά του: Η Rolls Royce είχε αναλάβει τη συντήρηση και ανακατασκευή των κινητήρων Tumanski ήδη από τη δεκαετία του ’70, ενώ τα αεροσκάφη είχαν κάνει άλμα στις επιχειρησιακές τους δυνατότητες με την εγκατάσταση βρετανικών HUD (πιθανώς Marconi Project 956, όπως των πακιστανικών F-7) στη θέση των άχρηστων σοβιετικών γυροσκοπικών σκοπευτικών και με την υιοθέτηση των ΑΙM-9J/P αντί των απηρχαιωμένων σοβιετικών Κ-13.
Στο μεταξύ, και η ΕΣΣΔ, διψασμένη για ξένο συνάλλαγμα κατόπιν του αμερικανικού εμπάργκο μετά την εισβολή της στο Αφγανιστάν, έδειξε προθυμία να αναλάβει εκ νέου εργοστασιακές ανακατασκευές των MiG-21 και των κινητήρων τους στην ίδια την ΕΣΣΔ, με φιλικότερα τιμολόγια. Τέλος, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991, πελάτες όπως η Αίγυπτος είχαν το προνόμιο του ανταγωνισμού στην αγορά υπηρεσιών του είδους, με ρωσικά, λευκορωσικά και ουκρανικά πρώην εργοστάσια βάσης, πλέον ως ανώνυμες εταιρίες, να συναγωνίζονται για να ελκύσουν πελατεία (η Αίγυπτος προτιμούσε το εργοστάσιο της Οδησσού).
Ως υποψήφιος αγοραστής των αιγυπτιακών F-4E εφέρετο η Τουρκία, χρήστης του ιδίου τύπου, η οποία μόλις άρχιζε να αναρρώνει από το αμερικανικό εμπάργκο όπλων του 1974-78 λόγω εισβολής στην Κύπρο, και αναζητούσε τρόπους ενίσχυσης της απηρχαιωμένης αεροπορίας της, που υστερούσε δραματικά της ΠΑ. Η Αίγυπτος ζητούσε, το 1982, 300 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ως τίμημα για τα 35 μαχητικά, προϋπολογίζοντας ότι με το ποσό αυτό θα αγοράσει 16 επιπλέον F-16.
Το θέμα απησχόλησε επί έτη τον αμυντικό τύπο στην Ελλάδα, με την Ελληνική κυβέρνηση να παρεμβαίνει σε ανώτατο επίπεδο στην Αιγυπτιακή ζητώντας τουλάχιστον να επιμερισθεί η πώληση στις δύο χώρες. Την ίδια εποχή εστάλησαν τα πρώτα δύο αεροσκάφη στις ΗΠΑ για συντήρηση εργοστασιακού κλιμακίου. Το ένα καθηλώθηκε στο σκέλος της για ένα μήνα στη Βρετανία. Στις αρχές του 1983 τα σενάρια πώλησης επανήλθαν, με τους Αμερικανούς να διαπιστώνουν απελπισμένοι ότι το αεροσκάφος είναι “εκτός των δυνατοτήτων των Αιγυπτίων”. Στα μέσα της ίδιας χρονιάς, τεχνικό κλιμάκιο αφίχθηκε από τις ΗΠΑ, και κατόρθωσε να φέρει τη διαθεσιμότητα στο 80%. Τελικά, αποφασίστηκε να κρατηθούν, ενώ το 1988 αγοράστηκαν 8 ακόμη πλεονάζοντα αμερικανικά F-4E, μαζί με άλλα 3 προς αναπλήρωση απωλειών.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 αιγυπτιακά Phantom μεταστάθμευσαν στο Aswan του Νείλου, στο Νότο της αχανούς χώρας, κατόπιν πληροφοριών ότι ο πάντα απρόβλεπτος Καντάφι, έχοντας στη διάθεσή του υποστρατηγικά βομβαρδιστικά Tupolev Tu-22 “Blinder” με ανατολικογερμανικά πληρώματα, θα επιχειρούσε πλήγμα κατά της κυβέρνησης του Σουδάν στο Χαρτούμ: Ο επί 17 έτη (1969-85) Πρόεδρος (δικτάτορας) της χώρας Jaafar Nimeiry, παλαιότερα κινεζόφιλος αλλά και από τους ελαχίστους Άραβες φίλους του Sadat (που είχε δολοφονηθεί το 1981), είχε ευθυγραμμισθεί πλήρως με τον Πρόεδρο Reagan, παρέχοντας στις ΗΠΑ τέσσερις αεροπορικές βάσεις για την RDJTF και έναν σταθμό υποκλοπών για τη CIA στο Port Sudan. Για τον Καντάφι, η θέση ενός Άραβα συνοδοιπόρου του Reagan ήταν, απλά, κάτω από το χώμα… Τελικά ο Nimeiry ανετράπη το 1985 από ισλαμιστικά στοιχεία εντός των ΕΔ της χώρας και αυτοεξορίστηκε στην Αίγυπτο για 14 έτη. Τα Phantom δεν χρειάστηκε να αναλάβουν δράση.
Κατά τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, τα αιγυπτιακά Phantom έβλεπαν ολοένα και σπανιότερα το φακό της δημοσιότητας, συνήθως στις στήλες «Αερονέων» των διεθνών αεροπορικών περιοδικών, και σε πίστες διερχομένων αεροσκαφών στη Βρετανία, καταπονημένα και αξιολύπητα, πριν διασχίσουν τον Ατλαντικό με πληρώματα συμβασιούχων ιδιωτών για συντήρηση εργοστασιακού κλιμακίου στο Ogden Air Logistics Center, στην αεροπορική βάση Hill της Utah στις ΗΠΑ.
Οι σχετικές αναφορές πάντα υπαινίσσονταν κάτι το «ηρωικό» σε αυτές τις διαβάσεις του Ατλαντικού, σαφείς ενδείξεις για πτωχή τεχνική κατάσταση των αεροσκαφών. Τα αεροσκάφη δεν επέστρεφαν ποτέ με αναβαθμίσεις, μόνο με την αναγκαία τεχνική συντήρηση. «Αφανείς» μικροαναβαθμίσεις ανάγκης, λόγω μη διαθεσιμότητας ανταλλακτικών για παλαιά υποσυστήματα, πιθανολογούνται, αλλά δεν αποδεικνύονται. Αναφορά σε όπλα πλην των αρχικώς κτηθέντων έχει γίνει μόνο στην περίπτωση της κατευθυνόμενης βόμβας GBU-15, που όμως δεν έχει θεαθεί ποτέ σε αιγυπτιακό αεροσκάφος.
Σχέδια για προμήθεια περαιτέρω Phantom και σκέψεις εκσυγχρονισμού των υπαρχόντων ετίθεντο πάντοτε στην άκρη προς όφελος της κτήσεως νέων παρτίδων F-16.
Τελικώς η Αίγυπτος απέκτησε, υπό το πολλών φάσεων πρόγραμμα Peace Vector, 42 F-16A/B Block 15, 40 F-16C/D Block 32, 138 F-16C/D Block 40 και 20 F-16C/D Block 52.
Ουδείς γνωρίζει πότε ακριβώς η Αίγυπτος απέσυρε το Phantom. Για τις περισσότερες αεροπορίες, η απόσυρση ενός τόσο εμβληματικού τύπου είναι αφορμή για τελετή, επετειακά αεροσκάφη κ.λπ. Για την Αίγυπτο κάτι τέτοιο θα ήταν τραύμα. Το μυθικό αεροσκάφος πέθανε κρυφά, καταφρονεμένο, για να μην ανακληθούν στη μνήμη τα δεινά της κάθε άλλο παρά ευδόκιμης υπηρεσίας του.
Ως χρόνος απόσυρσης πιθανολογείται το 2018. Γράφεται – χωρίς επιβεβαίωση – ότι οι ανάγκες εισαγωγής σε υπηρεσία τύπων όπως τα Rafale και MiG-29M οδήγησαν στην εγκατάλειψη των Phantom, καθώς το τεχνικό προσωπικό έλαβε φύλλα πορείας για τις βάσεις των νέων τύπων. Λίγο μετά άρχισαν να παραλαμβάνονται τα τελευταία 16 F-16C Block 52 και 4 F-16D Block 52, που είχαν παραγγελθεί υπό το πρόγραμμα Peace Vector VII: Προορίζονταν εξαρχής να επανεξοπλίσουν τις μοίρες στο Cairo West, και η σύμβαση Peace Vector VII κάλυπτε εκτενέστατες εργασίες αναβάθμισης των υποδομών της βάσεως για χρήση από το νέο τύπο. Η σύλληψη ήταν η βάση να καταστεί πλήρως αυτάρκης στη συντήρηση των τύπων που επιχειρούν από αυτήν (F-16C/D Block 52, E-2C Hawkeye, C-130H), με φαραωνικά δομικά έργα 184 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Η τελική παράδοση εγκαταστάσεων και αεροσκαφών έγινε στα τέλη του 2019.
Η ιστορία του Phantom στη χώρα των Φαραώ είναι μια έξοχη case study σε διαχρονικά, υψίστης σημασίας ζητήματα, όπως η χάλκευση εξαρτήσεων δια των εξοπλισμών, το δυσβάστακτο τίμημα του γεωπολιτικού αναπροσανατολισμού ακόμη και μιας χώρας – “πολύφερνης νύφης” για τις μεγάλες δυνάμεις, η επίδραση της εφοδιαστικής αλυσίδας στο αξιόμαχο των ενόπλων δυνάμεων, τα προβλήματα από τη συνύπαρξη τελείως διαφορετικών τεχνολογικών προτύπων εντός των ενόπλων δυνάμεων μιας χώρας, το δίλημμα μεταξύ νέων ή μεταχειρισμένων αεροσκαφών, η πρόσληψη της απειλής ως παράγων καθορισμού του μεγέθους της ORBAT και πολλά άλλα εξίσου θεμελιώδη. Το ενδιαφέρον της υποθέσεως και από την οπτική της σημερινής Ελλάδος είναι μάλλον προφανές.
Ο απολογισμός της επιχειρησιακής αξιοποίησης του θρυλικού βαρέος μαχητικού της Δύσεως από την Αίγυπτο είναι ίσως η πλέον θλιβερή σελίδα της ιστορίας του τύπου: Η ηγέτιδα δύναμη του Αραβικού Κόσμου πέρασε μια δεκαετία μισώντας και συνάμα λαχταρώντας το υπερμαχητικό της McDonnell Douglas. Όταν το απέκτησε επιτέλους, ήταν μάλλον παθητικό γι’ αυτήν, παρά κάποιο επιχειρησιακό ατού. Ασφαλώς, τα πρώτα χρόνια της υπηρεσίας του είχε δύο υπαρκτούς ρόλους στον αιγυπτιακό αμυντικό σχεδιασμό: Μαχητικό ημέρας / νυκτός με βλήματα πέραν του ορίζοντος (μέχρι την παραλαβή και αξιοποίηση των Mirage 2000EM/BM με Matra Super 530D), και αεροσκάφος κρούσεως μεγάλων αναλογικώς αποστάσεων, ως αποτρεπτική δύναμη για κάποια ενδεχόμενη «τρέλα» της Λιβύης (μέχρι την αξιοποίηση του F-16, που άρχισαν να παραδίδονται το Μάρτιο του 1982). Αλλά δεν απέδωσε.
Μπορούμε να φανταστούμε το βάθος των συμπλεγμάτων μειονεξίας που η κατάσταση αυτή δημιουργούσε στην Αίγυπτο: Αδυνατούσαν να συντηρήσουν 35 μαχητικά ενός τύπου, από τον οποίο το Ισραήλ, με το 1/10 του πληθυσμού, διατηρούσε την ίδια περίοδο σε υπηρεσία (και σε καθημερινές πολεμικές αποστολές στο Λίβανο!) τουλάχιστον 150 αεροσκάφη!
Οι περισσότερες αεροπορίες του κόσμου, οι οποίες είχαν το προνόμιο να επιχειρήσουν με το Phantom, το θυμούνται με γλυκιά νοσταλγία ως το μεγαλύτερο άλμα επιχειρησιακών δυνατοτήτων στην ιστορία τους. Η Αίγυπτος δεν είναι μία από αυτές.
