Η κλάση Scorpène, που αναπτύχθηκε από την γαλλική Naval Group (πρώην DCNS) σε στενή συνεργασία με την ισπανική Navantia από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, αντιπροσωπεύει μια προσπάθεια δημιουργίας ενός οικονομικού και ευέλικτου συμβατικού υποβρυχίου για εξαγωγές. Η συνεργασία αυτή ξεκίνησε ως κοινό εγχείρημα για να μειωθούν τα κόστη ανάπτυξης και να ενσωματωθούν τεχνολογίες από δύο μεγάλες ευρωπαϊκές ναυπηγικές δυνάμεις, με την Navantia να συνεισφέρει στην κατασκευή και την ενσωμάτωση συστημάτων, ενώ η Naval Group εστίαζε στον σχεδιασμό και τα προηγμένα ηλεκτρονικά.
Από την αρχική σύλληψη το 1997, όταν η Χιλή υπέγραψε το πρώτο συμβόλαιο, η κλάση Scorpène εξελίχθηκε σε ένα υποβρύχιο που στοχεύει σε ναυτικά “μεσαίου μεγέθους”, προσφέροντας modular σχεδιασμό για προσαρμογή σε απαιτήσεις του εκάστοτε πελάτη, έχοντας κερδίσει συμβόλαια σε όλο τον κόσμο.
Ξεκίνησε η διαδικασία για τα ινδονησιακά υποβρύχια Scorpene Evolved
Πάντως από τη δημιουργία της η κλάση βρέθηκε σε άμεσο ανταγωνισμό με το γερμανικό Type 212/214 της ThyssenKrupp Marine Systems, ένα υποβρύχιο με παρόμοια χαρακτηριστικά. Ενώ σε πολλούς διεθνείς διαγωνισμούς, όπως αυτούς σε Πορτογαλία, Νορβηγία και πρόσφατα στην Ινδία για το Project 75I, η κλάση Scorpène έχασε από το Type 214. Η κλάση όμως παραμένει ελκυστική για χώρες που προτιμούν γαλλική τεχνολογία, όπως η Ινδονησία και η Βραζιλία, και έχει προταθεί και στο Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, ιδιαίτερα με την τελευταία έκδοση, την Evolved, που ενσωματώνει μπαταρίες ιόντων λιθίου.
Σήμερα, με 16 μονάδες σε υπηρεσία/κατασκευή (2 της Χιλής, 2 της Μαλαισίας, 6 της Ινδίας, 4 της Βραζιλίας και 2 της Ινδονησίας), η κλάση συνεχίζει να εξελίσσεται και να αναζητά πελάτες.
Από το αρχικό σχέδιο στο Scorpène Evolved
Τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά της κλάσης παραμένουν συνεπή σε όλες τις παραλλαγές, με έμφαση στην ισορροπία μεταξύ stealth χαρακτηριστικών, ταχύτητας και οικονομίας. Το εκτόπισμα στην επιφάνεια κυμαίνεται από 1.600 έως 2.000 τόνους, επιτρέποντας ευελιξία ταυτόχρονα σε ρηχά και βαθιά νερά. Το μήκος ποικίλλει, από 61,7 μέτρα για την έκδοση CM-2000, στα 70 μέτρα για την AM-2000 και 70,62 μέτρα για την S-BR (βραζιλιάνικη παραλλαγή), με διάμετρο 6,2 μέτρων και επιχειρησιακό βάθος κατάδυσης πάνω από 300 μέτρα.
Η ταχύτητα στην επιφάνεια αγγίζει τους 12 κόμβους, ενώ σε κατάδυση υπερβαίνει τους 20, με αυτονομία 45 ημερών και εμβέλεια 6.500 ναυτικά μίλια στην επιφάνεια ή 550 ναυτικά μίλια σε κατάδυση με 5 κόμβους. Το πλήρωμα περιορίζεται σε 31 άτομα, μειώνοντας τα λειτουργικά κόστη, ενώ η αρθρωτή κατασκευή επιτρέπει προσθήκες όπως μονάδα AIP ή βελτιωμένα αισθητήρια.
Η κλάση διακρίνεται τρεις κύριες παραλλαγές: την CM-2000 με συμβατική ντιζελοηλεκτρική πρόωση για παράκτιες αποστολές, την AM-2000 με AIP για παρατεταμένη υποβρύχια παρουσία, και την S-BR για βραζιλιάνικες απαιτήσεις με μεγαλύτερο μήκος και βελτιωμένη αυτονομία.
Η τελευταία έκδοση, η Scorpène Evolved, που προτάθηκε στην Ινδονησία το 2023 εισάγει ριζικές βελτιώσεις: εκτόπισμα στην επιφάνεια 1.600-2.000 τόνους (ανάλογα την απαίτηση του πελάτη ως προς το μέγεθος), και πλήρης ενσωμάτωση μπαταριών ιόντων λιθίου για αθόρυβη λειτουργία και γρηγορότερη φόρτιση, αυξάνοντας την αυτονομία σε 50+ ημέρες και μειώνοντας την ακουστική υπογραφή κατά 30%. Αυτή η έκδοση ενσωματώνει προηγμένα υλικά για ελαχιστοποίηση μαγνητικής και υπέρυθρης υπογραφής, ενώ τα ηλεκτρονικά συστήματα θεωρούνται state-of-the-art, με ότι καλύτερο έχει να προσφέρει η Γαλλία στον χώρο.
Στα ηλεκτρονικά, η κλάση βασίζεται στο SUBTICS (Submarine Tactical Integrated Combat System) της Naval Group, ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης μάχης που ελέγχει υποβρύχιους αισθητήρες, όπλα και ραντάρ, από κοινές κονσόλες, με υψηλή αυτοματοποίηση για γρήγορη λήψη αποφάσεων ενώ στο Evolved προστίθεται η τεχνολογία AI για ταχεία ανίχνευση απειλών.
Ρουμανία: Εκδήλωση ενδιαφέροντος για γαλλικά υποβρύχια Scorpene
Οι αισθητήρες περιλαμβάνουν σουίτα σόναρ S-CUBE της Thales, με 360 μοίρες κάλυψη, τοποθετημένο και σε πλευρικές διατάξεις, ενώ υπάρχει και συρόμενο σόναρ για παθητική ακρόαση. H σουίτα προσφέρει υψηλή ενεργητική και παθητική απόδοση, με δυνατότητα ανίχνευσης υποβρυχίων σε μεγάλες αποστάσεις, επιτρέποντας προσαρμογή σε διαφορετικά περιβάλλοντα, από βαθιά νερά έως παράκτια, με εξαιρετική ανάλυση για ταξινόμηση, εντοπισμό και παρακολούθηση στόχων, ενώ μειώνει τους ψευδοστόχους και τους λανθασμένους συναγερμούς, χάρη σε προηγμένους αλγορίθμους επεξεργασίας σήματος.
Τα ηλεκτρονικά του υποβρυχίου περιλαμβάνουν ESM Thales DR3000 ή ITT AR900. Το DR3000 είναι ένα αρθρωτό σύστημα ηλεκτρονικών μέτρων υποστήριξης (ESM), ικανό για ταυτοποίηση ραντάρ, προειδοποίηση, επιτήρηση και εντοπισμό ηλεκτρομαγνητικών εκπομπών, με δυνατότητα συλλογής ηλεκτρονικών πληροφοριών (ELINT). Προσφέρει κάλυψη σε ευρύ φάσμα συχνοτήτων, με υψηλή ευαισθησία για ανίχνευση αδύναμων σημάτων σε αποστάσεις πάνω από 100 ναυτικά μίλια, και ακρίβεια κατεύθυνσης καλύτερη από 1 μοίρα, καθιστώντας το ιδανικό για παθητική επιτήρηση χωρίς αποκάλυψη της θέσης του υποβρυχίου.
Στην Evolved, προστίθενται βελτιωμένα περισκόπια-optronics με υπέρυθρες και χαμηλού φωτισμού κάμερες, και διασυνδέσεις για έλεγχο drones ή UUVs, ενώ το υποβρύχιο έχει επικοινωνίες συμβατές με σύγχρονα δίκτυα και νατοϊκά. Επιπλέον, υπάρχει ραντάρ πλοήγησης γενιάς I-band, με υψηλή ανάλυση για αποφυγή εμποδίων και ανίχνευση στόχων σε κακές καιρικές συνθήκες, προσφέροντας εμβέλεια έως 20 ναυτικά μίλια και ακρίβεια εντοπισμού καλύτερη από 50 μέτρα.
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Οι λεπτομέρειες όλων των υποψηφίων υποβρυχίων για το ΠΝ, η “Υποβρυχιάδα” ξεκινά!
Οι ιστοί του πυργίσκου φιλοξενούν ανάλογα με τις απαιτήσεις του πελάτη πολλαπλούς αισθητήρες, με ενσωμάτωση ESM/GPS, προσφέροντας ολοκληρωμένη επιτήρηση, απόκτηση στόχων και αναγνώριση (ISTAR), και επιτρέπουν γρήγορη ανύψωση/κατέβασμα για ελαχιστοποίηση έκθεσης.
Το σύστημα AIP FC2G
Η αναερόβια πρόωση (Air-Independent Propulsion, AIP) των Scorpène είναι κρίσιμο στοιχείο τους και προσφέρεται στο ΠΝ. Αρχικά προσφερόταν από τη Naval Group το MESMA (Module d’Energie Sous-Marine Autonome), ένα κλειστό κύκλωμα ατμού βασισμένο σε θερμική διάσπαση υγρού οξυγόνου και αιθανόλης, παράγοντας ενέργεια ~100 kW χωρίς εξαγωγές αερίων, με αυτονομία 18-21 ημερών σε χαμηλή ταχύτητα. Το MESMA είναι σχετικά απλό και προσιτό σύστημα, ιδανικό για χώρες με περιορισμένη βιομηχανική υποδομή, αλλά παράγει αρκετή θερμότητα και απαιτεί τακτική συντήρηση λόγω των χημικών υποπροϊόντων.
Η τελευταία έκδοση AIP όμως, γνωστή ως FC2G (Fuel Cells 2nd Generation), που ενσωματώνεται στην Scorpène Evolved, επιτρέπει αυτονομία έως 3 εβδομάδες χωρίς ανάδυση και ταχύτητα 4-6 κόμβων. Το FC2G χρησιμοποιεί ηλεκτροχημική αντίδραση υδρογόνου προερχόμενο από reforming καυσίμου ντίζελ, ενώ οι μπαταρίες λιθίου προσφέρουν γρήγορη φόρτιση και μεγαλύτερη πυκνότητα ενέργειας. Το FC2G αποτελείται από ένα module μήκους περίπου 8 μέτρων, είτε για νέες κατασκευές είτε για εκσυγχρονισμούς (ως προσθήκη σε παλαιότερα σκάφη), και θεωρείται μια ενδιαφέρουσα καινοτομία καθώς παράγει υδρογόνο επί τόπου, μειώνοντας τους κινδύνους αποθήκευσης του.
Η διαδικασία “αναμόρφωσης του diesel” στο FC2G περιλαμβάνει τη χημική μετατροπή υδρογονανθράκων σε υδρογόνο μέσω αντίδρασης με ατμό σε υψηλές θερμοκρασίες. Ως αποτέλεσμα, δημιουργείται επιπλέον θερμική ενέργεια που πρέπει να διαχειριστεί το υποβρύχιο, μέσω συστημάτων ψύξης κάνοντάς το πιο ευάλωτο σε ανίχνευση, ενώ υπάρχει και ο παραγόμενος θόρυβος από το όλο σύστημα επεξεργασίας του ντίζελ, όπως και ο μηχανισμός διάλυσης των καυσαερίων στο θαλάσσινο νερό.
Έτσι το FC2G θεωρείται πως υστερεί έναντι των γερμανικών PEM (Polymer Electrolyte Membrane) fuel cells του Type 214 και των αντίστοιχων. Τα γερμανικά fuel cells παράγουν ηλεκτρική ενέργεια απευθείας από υδρογόνο και οξυγόνο, με μηδενικές εξαγωγές αερίων, και έχουν σχεδόν αθόρυβη λειτουργία, ιδανική για επιθέσεις πολύ κοντά σε εχθρικά πλοία.
Πόσο κοστίζει ένα νέο υποβρύχιο – η κρίσιμη ελληνική αγορά που καθυστερεί
Το φορτίο όπλων
Η κλάση Scorpène είναι εξοπλισμένη με έξι τορπιλοσωλήνες 533 mm, ικανούς να εκτοξεύσουν μέχρι 18 όπλα, συμπεριλαμβανομένων τορπιλών, πυραύλων και ναρκών. Στην τελευταία έκδοση συνεργάζεται με τις γαλλικές τορπίλες F21 Artemis, με εμβέλεια 50+ χλμ., ταχύτητα 50+ κόμβων και προηγμένη καθοδήγηση. Οι F21 είναι βελτιστοποιημένες για χρήση μαζί με το SUBTICS, προσφέροντας υψηλή ακρίβεια και υψηλή αντίσταση σε αντίμετρα. Εδώ η ενσωμάτωση άλλων τορπιλών, όπως οι DM2A4, Black Shark ή Mk 48, απαιτεί επιπλέον κόστος και τροποποιήσεις.
Για επιθέσεις εναντίον πλοίων, χρησιμοποιούνται επίσης οι SM39 Exocet, υποβρύχια εκτοξευόμενοι πύραυλοι με εμβέλεια 50 χλμ. και με προφίλ πτήσης sea-skimming. Η έκδοση Scorpène Evolved υποστηρίζει και πυραύλους cruise SCALP Naval/MdCN, με εμβέλεια 1.000+ χλμ. για χτυπήματα ακριβείας σε μεγάλη απόσταση, ενώ μπορεί να φέρει νάρκες CAPTOR ή drones για ISR. Αυτή η ευελιξία καθιστά την κλάση ένα “επιθετικό πολυεργαλείο”, αλλά η εξάρτηση από γαλλικά όπλα αυξάνει το κόστος.
Η εξαγωγική πορεία
Οι πωλήσεις Scorpène ξεκινούν το 1997 με τη Χιλή (2 μονάδες, 450 εκατ. δολάρια, που παραδόθηκαν το 2005-2006), ακολουθούμενες από τη Μαλαισία το 2002 (2 μονάδες για 1,2 δισ. δολάρια και παράδοση το 2009). Η Ινδία υπέγραψε το 2005 για 6 υποβρύχια (3,75 δισ. δολάρια με παραδόσεις από το 2017 έως το 2025), η Βραζιλία το 2008 για 4 και έχουν ήδη παραδοθεί 2 σκάφη. (Το κόστος αυτής της σύνθετης συμφωνίας ήταν κάπου 9 δισ. δολάρια, αλλά εδώ περιλαμβάνεται και ένα πέμπτο υποβρύχιο με πυρηνική πρόωση, συν υποδομές). Τέλος η Ινδονησία συμφώνησε το 2024 για 2 Evolved (2 δισ. δολάρια, με την κατασκευή να ξεκινά από φέτος).
Παρά τις επιτυχίες, τα προβλήματα υλοποίησης είναι αρκετά…
