Πολεμική Αεροπορία: Αντέχουμε να πουλήσουμε τα Mirage 2000-5 και τα F-16 Blk 30;

Των Φαίδωνα Γ. Καραϊωσηφίδη & Ηλια Παπανικολάου. Επιπλέον στοιχεία Brian Schofield, Aerospace Analyst. Δημοσιεύθηκε στην “ΠΤΗΣΗ”, τεύχος 46, Μάρτιος 2024.

Το παρακάτω κείμενο γράφηκε πριν ο υπουργός Άμυνας, κ. Ν. Δένδιας ανακοινώσει σε συνέντευξη του την πρόθεση πώλησης των ελληνικών μαχητικών Mirage 2000-5, όπως και των πιο παλιών F-16, Block 30, με στόχο τα έσοδα να χρηματοδοτήσουν την αγορά καινούργιων Rafale. Όπως επισημαίνουμε παρακάτω, κάτι τέτοιο θα δημιουργήσει και ένα σοβαρό αριθμητικό έλλειμμα στην Πολεμική μας Αεροπορία, ενώ την ίδια στιγμή η Τουρκία θα ανανεώνει-αναβαθμίζει τον ήδη μεγάλο στόλο της από F-16.

Δένδιας: Πάμε σε πώληση Mirage 2000-5, F-16 Block 30, αγορά 6 Rafale και F-35

Το θέμα του εκσυγχρονισμού των 38 ελληνικών μαχητικών F-16C/D Block 50 του προγράμματος Peace Xenia (PX) II (32 μονοθέσια και 8 διθέσια), που παραδόθηκαν στο σύνολό τους την περίοδο 1997-1998, παραμένει σε εκκρεμότητα από την εποχή της οριστικοποίησης του εκσυγχρονισμού των PXIII και PXIV σε Viper και ταλανίζεται από τις σχετικές αποφάσεις τής εποχής.

Γίνεται όμως πλέον εξαιρετικά κρίσιμη προτεραιότητα και μάλιστα με απαίτηση για τη μεγιστοποίηση της προσπάθειας αναβάθμισης σε επίπεδο Viper υπό το φως του εξοπλιστικού «πακέτου» που επιδιώκει η Τουρκική Αεροπορία (THK), που απειλούν πλέον άμεσα το αεροπορικό ισοζύγιο στο Αιγαίο. Ο κίνδυνος ανατροπής, λόγω των ευρύτερων τουρκικών σχεδιασμών αλλά και της δυνητικής ραγδαίας συρρίκνωσης των αριθμών μαχητικών της ΠΑ προς το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας, πρέπει να επαναφέρει άμεσα στο τραπέζι και αντίστοιχη -επίσης μεγιστοποιημένη- προσπάθεια για τα 32 Block 30 του προγράμματος PXI.

Αρχικά, το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των F-16 Block 52+ και 52Μ (52+ Advanced) σε Viper, που συνεχίζει την υλοποίησή του σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, το οποίο προβλέπει τα έσχατα από τα 83 αεροσκάφη (πλέον 82 μετά το τελευταίο ατύχημα με F-16) να επιστρέψουν στους κόλπους της ΠΑ τους πρώτους μήνες του 2027, έχει ήδη αποδώσει αρκετά αεροπλάνα για τη συγκρότηση μίας Μοίρας. Το γεγονός «γιορτάστηκε» με μια σημειολογική πτήση του ΥΕΘΑ Νίκου Δένδια πάνω από το Αιγαίο, εξορμώντας από την 115ΠΜ στη Σούδα (όπου ως γνωστόν επανεντάσσονται σε υπηρεσία τα F-16V σε αυτήν τη φάση) στις 23 Φεβρουαρίου, συνοδευόμενος από τον Α/ΓΕΕΘΑ Στρατηγό Δημήτριο Χούπη και τον Α/ΓΕΑ Αντιπτέραρχο (Ι) Δημοσθένη Γρηγοριάδη.

Την ίδια στιγμή συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για το περιεχόμενο της διακρατικής συμφωνίας που θα υπογραφεί ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ελλάδα για την προμήθεια F-35A, στη βάση της επιστολής προσφοράς και αποδοχής-LOR που γνωστοποίησε το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών στο Κογκρέσο στις 26 Ιανουαρίου 2024, ταυτόχρονα με την αντίστοιχη που αφορούσε το τουρκικό πρόγραμμα εξοπλισμών (βλέπε αναφορά στην «Πτήση» Φεβρουάριος 2024).

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η οριστικοποίηση της συμφωνίας για τα F-35 και η υπογραφή της επιδιώκεται έως και το τέλος της άνοιξης, προκειμένου να αρχίσει να «μετρά ο χρόνος» των τεσσεράμισι περίπου ετών για τις πρώτες παραδόσεις (στις ΗΠΑ) και θα συνδυαστεί σε στενή χρονική αλληλουχία και με συμφωνία για όπλα. Αυτή, όπως αναφέρεται, θα καλύπτει τόσο αυτά που απαιτούνται για το οπλοστάσιο τους (τουλάχιστον σε αρχικές ποσότητες), δεδομένου ότι απουσίαζαν από τη LOR για τα στελθ αεροσκάφη, όσο -κυρίως- θα αφορά τα Viper (με κάποια «κοινά» συστήματα), αφού, ως γνωστόν, ούτε εκεί είχε γίνει κάποια σχετική πρόβλεψη όταν υπογράφηκε η διακρατική συμφωνία για τον εκσυγχρονισμό τους.

Φυσικά, αμφότερα γίνονται κάτω από το «βάρος» του προγράμματος Viper της Άγκυρας, τόσο των 40 καινούριων όσο και των 79 που επιδιώκεται να εκσυγχρονιστούν (σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις 29 Block 50+ και 50 Block 40) σε συνδυασμό με το τεράστιο «πακέτο» όπλων που έχει ζητηθεί γι’ αυτά, ενώ υπό εκτέλεση βρίσκεται και σύμβαση $1,9 δις για τη δεύτερη φάση του προγράμματος Ozgur, που αφορά την περαιτέρω αναβάθμιση των Block 30/40/50 (εξαιρουμένων των ανωτέρω 79, που θα αναβαθμιστούν στο επίπεδο Viper).

Οι μεσοπρόθεσμες εξελίξεις

Ενώ όμως εξελίσσεται αυτό το σκέλος της ελληνικής προσπάθειας για τη μη ανατροπή τού αεροπορικού ισοζυγίου στο Αιγαίο, ίδιο και μεγαλύτερο «βάρος» υφίσταται και στην ελληνική απόφαση για το άλλο σκέλος, τον εκσυγχρονισμό των 38 F-16 Block 50 αλλά και την τύχη των 32 Block 30, υπό το πρίσμα της ενίσχυσης της THK, η οποία μεσοπρόθεσμα και πριν από το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας δημιουργεί για την ΠΑ εξαιρετικά δυσοίωνες προοπτικές.

Στην αναφορά μας εδώ δεν συνυπολογίζουμε άμεσα τα ελληνικά F-35 αλλά ούτε και τα τουρκικά Kaan, καθώς αυτά βρίσκονται εκτός χρονικού ορίζοντα του πλαισίου που αναλύουμε, αν και υπάρχει σχετική αναφορά σε άλλες σελίδες του τεύχους.

Το 2027, που όπως προαναφέρθηκε αποτελεί χρονιά-ορόσημο, αφού θα ολοκληρωθεί το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των Viper, η ΠΑ θα διαθέτει εκτός του (σχεδόν) ομοιογενούς στόλου των 83 F-16V, τα 24 Rafale F3R και τα ισάριθμα Mirage 2000-5Mk2, όπως και τα προαναφερθέντα F-16 Block 50/Block 30 τα οποία όμως θα απέχουν πολύ από το να είναι ικανά να αντιμετωπίσουν την εξελισσόμενη τουρκική απειλή.

Θεωρούμε φυσικά ότι, τόσο τα ελληνικά όσο και τα τουρκικά Phantom, θα έχουν αποσυρθεί, ενώ ήδη και σήμερα η συνεισφορά τους στην αεροπορική ισχύ των δύο χωρών είναι περιορισμένη λόγω των συρρικνωμένων αριθμών. Τα F-4E Peace Icarus 2000 AUP της 338Μ στην 117ΠΜ ακολουθούν πορεία σταδιακής απομείωσης με πιθανή ημερομηνία οριστικής απόσυρσης το 2025, όταν η ΠΑ θα έχει παραλάβει και αξιοποιήσει αρκετά F-16V για δυο Μοίρες της. Το τοπίο των Phantom της THK, τα οποία ξεκινούν από τη βάση ενός μεγαλύτερου αριθμητικά στόλου εκσυγχρονισμένων F-4E-2020 Terminator, δεν είναι το ίδιο ξεκάθαρο. Τα αεροπλάνα αυτά ήταν τα πρώτα προγραμματισμένα να αντικατασταθούν από τα F-35A, τα οποία όμως έχουν «φύγει» προ πολλού από το κάδρο. Έτσι τώρα, θεωρητικά, θα πρέπει να αναμείνουν τις παραδόσεις των πρώτων από τα 40 καινούρια F-16 Block 70, τα οποία όμως θα απαιτήσουν τουλάχιστον τρία χρόνια από την υπογραφή της σύμβασης.

Ο χρόνος αυτός είναι ο ελάχιστος, είτε τα τουρκικά Viper προέλθουν από τη γραμμή στο Greenville της Νότιας Καρολίνας (βλέπε «Πτήση» 35, Απρίλιος 2023) είτε η Άγκυρα αποφασίσει να ενεργοποιήσει τη γραμμή συναρμολόγησης που διατηρούσε η TAI έως και το 2012. Να σημειώσουμε ότι η εγκατάσταση κατασκεύασε όχι μόνο τα 240 Fighting Falcon των προγραμμάτων Peace Onyx I, II και III, το σύνολο των οποίων παραδόθηκε την περίοδο 1987-1999, αλλά και 46 F-16C/D Block 40 (34 μονοθέσια και 12 διθέσια) του αιγυπτιακού προγράμματος Peace Vector IV το διάστημα 1994-1995.

Αυτό όμως που δεν είναι ευρύτερα γνωστό είναι το γεγονός ότι το 2010 ξανάνοιξε για να ικανοποιήσει τη συναρμολόγηση των 30 F-16 Block 50+ Advanced του προγράμματος Peace Onyx IV, τα οποία παραδόθηκαν ανάμεσα στο 2011 και το 2012, για να «κλείσει» και πάλι στη συνέχεια. Οι υποδομές (jigs) παραμένουν σε αποθήκευση, κάτι που καθιστά απόλυτα εφικτή την επαναδραστηριοποίησή της για την παραγωγή των 40 καινούριων F-16 Block 70 που θα παραγγελθούν.

Όπως αναφέρουν διεθνείς παρατηρητές του χώρου, η απόφαση για το που θα συναρμολογηθούν τα τουρκικά Viper ενέχει μια οικονομική αλλά και μια πολύ πιο σημαντική πολιτική διάσταση. Η πρώτη αφορά στο τυχόν επιπλέον κόστος της επαναλειτουργίας δεύτερης γραμμής παραγωγής Viper. Η δεύτερη έχει φυσικά να κάνει τόσο με την απαίτηση που θα έχει η Άγκυρα να παραγάγει τα καινούρια F-16 στις εγκαταστάσεις της TAI και για λόγους κύρους, όσο και με την πρόθεση της Ουάσιγκτον να καλλιεργήσει ή όχι αυτές της τουρκικές φιλοδοξίες.

Από την άλλη, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η επιλογή της τουρκικής τοποθεσίας δεν επηρεάζει ουσιαστικά τους χρόνους παραγωγής των αεροσκαφών χωρίς να υπάρξουν προηγουμένως άλλες ευρύτερες διευθετήσεις. Όπως έχουμε αναφέρει και με άλλες ευκαιρίες, με πιο πρόσφατη την επίσκεψή μας στη γραμμή συναρμολόγησης των F-35 στις εγκαταστάσεις της Lockheed Martin, στο Fort Worth του Τέξας, τον περασμένο Μάρτιο, η διαδικασία που αποδίδει ένα έτοιμο αεροπλάνο ξεκινά πολύ νωρίτερα, με την παραγωγή των απαρτίων και μεγάλων συγκροτημάτων από μεγάλο αριθμό προμηθευτών, τα οποία κατασκευάζονται πολλούς μήνες πριν (18-24 στην περίπτωση του F-35, με τη συναρμολόγηση καθενός Lightning II στο Fort Worth να χρειάζεται σήμερα άλλους 18 μήνες στη συνέχεια). Αυτό σημαίνει ότι η αλυσίδα παραγωγής θα πρέπει να προσαρμοστεί σε κάθε αλλαγή του ρυθμού απόδοσης αεροσκαφών στην τελική γραμμή συναρμολόγησης, για να υπάρξουν ουσιαστικές αλλαγές, κάτι δύσκολο, ευάλωτο σε εξωγενείς παράγοντες και ιδιαίτερα δαπανηρό.

Επικαιροποιώντας τις πληροφορίες που είχαμε αναφέρει στο πρόσφατο άρθρο μας για τη γραμμή στο Greenville, η Lockheed Martin συνεχίζει να αντιμετωπίζει εκεί προβλήματα και μεταθέτει τους στόχους παραγωγής όλο και μακρύτερα στο μέλλον. Έχοντας ξεκινήσει να παραδίδει αεροπλάνα στο Μπαχρέιν και τη Σλοβακία και με εκκρεμείς τις παραγγελίες -πέραν αυτών- από τη Βουλγαρία, το Μαρόκο, την Ιορδανία και την Ταϊβάν, θα τοποθετήσει την τουρκική παραγγελία (όταν υπογραφεί) στη σειρά εκτέλεσης πίσω από όλες τις προηγούμενες.

Η εταιρεία ήλπιζε να αυξήσει την απόδοση της γραμμής συναρμολόγησης στα 48 αεροπλάνα (δηλαδή 4 τον μήνα) μέσα στο 2024, αλλά όπως αποκάλυψαν αξιωματούχοι της Ταϊβάν, που περίμεναν φέτος τα πρώτα από τα F-16V που έχει παραγγείλει η RoCAF, τελικά δεν θα αρχίσουν να τα παραλαμβάνουν παρά κάποια στιγμή του χρόνου λόγω καθυστερήσεων. Σύμφωνα με δηλώσεις της LM τον Σεπτέμβριο του 2023, ο στόχος των 48 Viper ετησίως αναμένεται να επιτευχθεί τελικά το 2025 και να διατηρηθεί στη συνέχεια σταθερός (και αναλόγως βέβαια τυχόν πρόσθετων παραγγελιών).

Τότε η παραγγελία της Ταϊβάν (που με 66 αεροσκάφη είναι και η μεγαλύτερη που εκκρεμεί) θα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, ενώ θα ικανοποιούνται και οι προμήθειες από άλλες χώρες που έχουν παραγγείλει μικρότερους αριθμούς. Ακόμη και αν η ΤΗΚ παραλαμβάνει τα δικά της Viper από τη γραμμή συναρμολόγησης της TAI, αυτή θα τροφοδοτείται με την ίδια αλυσίδα προμηθευτών του Greensville (ανάμεσά τους και τα δομικά συγκροτήματα που κατασκευάζει η EAB ως sole source supplier της LΜ στο F-16), με παραδόσεις από το τέλος του 2027. Μεγάλες αυξομειώσεις της αλυσίδας παραγωγής δεν είναι κάτι που αποφασίζεται ούτε γίνεται εύκολα λόγω υψηλού κόστους, ακόμη και στην παραγωγή επιβατικών αεροσκαφών που έχει μεγάλους αριθμούς παραγγελιών και ρυθμούς παραδόσεων. Στη συνέχεια όμως τα Viper της THK θα απαιτήσουν περίπου 16-18 μήνες για να ολοκληρώσουν τις παραδόσεις τους, κάτι που σημαίνει ότι προς τα τέλη του 2028 θα έχει εντάξει στους κόλπους της τα 40 καιν0ούρια F-16 Block 70.

Διεθνής εμπειρία από εκσυγχρονισμούς Viper

Αντίστοιχο είναι και το πλαίσιο για το πρόγραμμα αναβάθμισης των 79 τουρκικών F-16 σε Viper, το οποίο θα τροφοδοτείται από την ίδια αλυσίδα που προμηθεύει τα αντίστοιχα προγράμματα της Ελλάδας, του Μαρόκου και του Μπαχρέιν. Το πρόγραμμα της Ταϊβάν δεν αναφέρεται καθώς η προσπάθεια της RoCAF (Republic of China Air Force) ολοκληρώθηκε με επιτυχία στο τέλος του 2023, όταν στις αρχές Δεκεμβρίου παραλήφθηκε το 141^ο αεροσκάφος.

Στα παραπάνω εν εξελίξει προγράμματα θα πρέπει να προτεθούν και δυο ακόμη, που για διαφορετικούς λόγους το καθένα δεν έχουν βρεθεί στο προσκήνιο: αυτό της Σιγκαπούρης και εκείνο της Νότιας Κορέας. Το πρώτο δεν προβάλλεται ιδιαίτερα, κατά την πάγια τακτική που αφορά τους εξοπλισμούς της RSAF (Republic of Singapore Air Force), αλλά και της ασιατικής χώρας γενικότερα.

Το δεύτερο «βαρύνεται» ακόμη από το φιάσκο της αρχικής επιλογής της BAE Systems για τον εκσυγχρονισμό των F-16 το 2015 από τη RoKAF, ο οποίος τελικά κατέληξε το Νοέμβριο του 2016 στην Lockheed Martin. Το πρόγραμμα αναβάθμισης 132 KF-16C/D Block 52 σε Viper της Νότιας Κορέας είναι το δεύτερο που υλοποιείται χρονολογικά μετά από αυτό της Ταϊβάν, έχοντας αποδώσει αρχικό πρωτότυπο στις αρχές του 2021 (KF-16D «92-046»). Τα μαχητικά αυτά προέρχονται από το πρόγραμμα Peace Bridge II ( για 80 μονοθέσια και 40 διθέσια) που υλοποιήθηκε την περίοδο 1994-2000 και το μικρότερο συμπληρωματικό Peace Bridge III (για 15 μονοθέσια και 5 διθέσια) που ακολούθησε την περίοδο 2003-2004. [Το σύνολο των KF-16 συναρμολογήθηκε εγχώρια και αφορά σε αεροπλάνα αντίστοιχα με τα ελληνικά F-16C/D Block 50, αν και φυσικά χρησιμοποιούν κινητήρα P&W F100].

H Σεούλ αποφάσισε, παρά τους άλλους εξοπλισμούς που επιδιώκει για τη RoKAF, περιλαμβανομένης της αγοράς των (40+20) F-35, όπως και των KF-21, ενώ διαθέτει και 59 F-15Κ, να εκσυγχρονίσει το σύνολο των KF-16 Block 52 στο πλήρες επίπεδο Viper. Επιπλέον εφαρμόζει ένα πιο περιορισμένο πρόγραμμα αναβάθμισης των 34 F-16 Block 32 του προγράμματος Peace Bridge I, τα οποία αποκτήθηκαν την περίοδο 1986-1992, δηλαδή χρονικά την ίδια περίπου εποχή με τα ελληνικά Block 30 του προγράμματος Peace Xenia I.

Οι σχετικές πληροφορίες είναι λίγες, αλλά κάποιες διαδικτυακές νοτιοκορεατικές πηγές αναφέρουν ότι περιλαμβάνει την εγκατάσταση νέου IFF, Link 16, καινούργιων ασυρμάτων, σύγχρονου υπολογιστή αποστολής για την αύξηση της ικανότητας μεταφοράς όπλων κ.ά. Ορισμένες από αυτές τις πηγές αναφέρουν επίσης την εγκατάσταση νέου ραντάρ, το οποίο όμως δεν προέρχεται από αυτά που αφαιρέθηκαν από τα KF-16 Block 52, καθώς αφορούν σε APG-68(V)7, συστήματα που δεν υποστηρίζονται πλέον.

Πολύ λιγότερο και από το πρόγραμμα της Νότιας Κορέας «ακούγεται» ο εκσυγχρονισμός της Σιγκαπούρης που αφορά στο σύνολο των 62 F-16C/D Block 52/52+ που απέκτησε η RSAF με τρία προγράμματα FMS (Peace Carvin II/III/IV) και μια εμπορική πώληση (CMS) την περίοδο 1998-2004. Ο εκσυγχρονισμός των αεροσκαφών (που περιλαμβάνει και 28 Block 52, αντίστοιχα με τα ελληνικά Block 50) ομογενοποιεί το στόλο σε Viper, με το έργο να υλοποιείται στο πρότυπο άλλων χωρών, δηλαδή με τη δημιουργία πρωτοτύπου που απεστάλη στις ΗΠΑ τον Ιούνιο του 2021 για δοκιμές και τις εργασίες στα υπόλοιπα να γίνονται τοπικά από τη ST Engineering.

Δεν χρειάζεται φυσικά να υπενθυμίσουμε ότι και τα F-16V της Ταϊβάν προέρχονται από τον αρχικό στόλο των 150 F-16A/B Block 20 (120 μονοθεσίων και 30 διθεσίων), που η ασιατική χώρα είχε αποκτήσει την περίοδο 1997-2001 με το πρόγραμμα Peace Fenghuang. Αυτά τα Fighting Falcon αποτελούσαν ένα «ενδιάμεσο υβρίδιο» καθώς κατασκευάστηκαν την περίοδο που βρισκόταν σε παραγωγή τα Block 50/52. Στην πραγματικότητα είναι «υποβαθμισμένη» έκδοση των τελευταίων με ραντάρ AN/APG-66(V)3 στη θέση του AN/APG-68(V)7, στο οποίο είχε προστεθεί δυνατότητα καταύγασης CW (Continuous Wave) και έτσι επέτρεπε βολή τόσο AIM-7M Sparrow όσο και AIM-120 AMRAAM. Είχαν όμως πρακτικά τον υπολογιστή αποστολής των Block 50/52 και μπορούσαν να αξιοποιήσουν, ανάμεσα σε άλλα, LANTIRN και προηγμένα όπλα όπως ο AGM-84 Harpoon.

H αναβάθμισή τους στο επίπεδο Viper, πέραν του ότι ανακεφαλαιοποιεί την πολύτιμη αρχική επένδυση με προοπτική να υπηρετήσουν αξιόμαχα τουλάχιστον άλλα 20-25 χρόνια, δημιουργεί και έναν ομοιογενή στόλο με τα 66 επιπλέον Block 70, τα οποία θα προστεθούν στο οπλοστάσιο της RoCAF.

Η αναβάθμιση των F-16 της Κορέας και της Σιγκαπούρης, η εκκίνηση των προγραμμάτων των οποίων προηγήθηκε της Πολεμικής Αεροπορίας, κινήθηκαν με σημαντικά ταχύτερους ρυθμούς από ότι το ελληνικό πρόγραμμα, αποδίδοντας περίπου τα διπλάσια αεροπλάνα ανά έτος και πιστεύεται ότι βρίσκονται και τα δυο κοντά στην ολοκλήρωσή τους μέσα στο 2024. Η Τουρκία εκτιμάται ότι θα επιτύχει ακόμη υψηλότερους ρυθμούς απόδοσης εκσυγχρονισμένων F-16V, αποτέλεσμα ενός συνδυασμού δυνατοτήτων υποδομών, περισσότερης ευχέρειας αποδέσμευσης αεροσκαφών από τις Μοίρες της (μεγαλύτερη από αυτόν που είχε και έχει η ΠΑ) και αυξημένης ευκολίας μετάπτωσης των αεροπλάνων της στο νέο πρότυπο καθώς έχουν ήδη υλοποιήσει πρόγραμμα CCIP (βλέπε παρακάτω).

Οι αναγνώστες μας δεν απαιτείται να «πεισθούν» με περισσότερα παραδείγματα για το τι πράττουν άλλες αεροπορίες προστατεύοντας τις επενδύσεις που έχουν κάνει σε παλαιότερες εκδόσεις F-16 και το τι πρέπει επιτέλους να αποφασίσουμε να κάνουμε και εμείς. Παρόλα αυτά θα αναφερθούμε και στην περίπτωση των ΗΠΑ λόγω της ιδιαιτερότητας που παρουσιάσει σε σχέση τόσο με τα Fighting Falcon όσο και τα Lightning II.

Η Αμερικανική Αεροπορία, παρά το γεγονός ότι στοχεύει εξ’ αρχής στην αντικατάσταση των F-16 από F-35, με απόφασή της το Φεβρουάριο του 2022 προχωρεί σε πρόγραμμα αναβάθμισης του συνόλου των 600 περίπου F-16CΜ/DΜ (Block 40Μ/42Μ και Block 50Μ/52Μ) που διαθέτει σε Viper, μαχητικά τα οποία έχουν ήδη εκσυγχρονιστεί μέσω του προγράμματος CCIP (Common Configuration Implementation Program) τη δεκαετία του 2000. Αυτά τα 600 F-16 προορίζονται να υπηρετήσουν μέσα στην δεκαετία του 2030 και ίσως και το 2040.

Να θυμίσουμε ότι η USAF δεν αγόρασε ποτέ τις νεότερες εκδόσεις F-16, μετά τα Block 50/52, όπως τα Plus και Plus Advanced, τα οποία η Lockheed Martin εξέλιξε αποκλειστικά για εξαγωγές και προκειμένου να ικανοποιήσει ανάγκες μιας σειράς χωρών μέσα στη δεκαετία του 2000 έως και τις μέρες μας με τα διάδοχα Block 70/72.

Η εφαρμογή του CCIP δεν της απέδωσε μόνο ένα ομοιογενή στόλο μαχητικών με σημαντικά περισσότερες ικανότητες, αλλά έγινε η βάση για εύκολες περαιτέρω αναβαθμίσεις, όπως ο εκσυγχρονισμός σε επίπεδο Viper που πλέον επιδιώκεται σήμερα. Αυτός είναι και ο λόγος που η διαδικασία μετάπτωσης των μαχητικών αυτών στο καινούργιο πρότυπο, περιλαμβανομένης και της εγκατάστασης του νέου ραντάρ AESA AN/APG-83 SABR γίνεται σε επίπεδο μονάδας (κάτι που ισχύει και για τα αεροπλάνα του τύπου και των εκδόσεων που διαθέτει και αναβαθμίζει η Αεροπορική Εθνοφρουρά-Air National Guard) και διαρκεί μόλις μερικές εβδομάδες.

Ο εκσυγχρονισμός των F-16 της Τουρκικής Αεροπορίας σε Viper μπορεί να ακολουθήσει αντίστοιχη πορεία, δηλαδή να γίνει ακόμη και σε επίπεδο μονάδας, αφού, όπως προαναφέρθηκε βρίσκονται ήδη σε επίπεδο CCIP. Δεν είναι σίγουρο όμως ότι θα επιδιωχθεί τέτοια λύση, καθώς η TAI έχει εκτεταμένο capacity για να φέρει σε πέρας ταυτόχρονα τα δυο προγράμματα, νέων κατασκευών και εκσυγχρονισμού.

Ελληνοτουρκικό αεροπορικό ισοζύγιο στο τέλος της δεκαετίας

Όπως έχουμε αναφέρει και με άλλες ευκαιρίες, η Τουρκική Αεροπορία είχε υλοποιήσει πρόγραμμα CCIP σε 165 F-16, γνωστά πλέον ως F-16 Block 40M και Block 50M, τα οποία βρίσκονται πρακτικά στο επίπεδο με τα F-16 Block 50+ Advanced. Δηλαδή τη στιγμή αυτή διαθέτει (μαζί με τα μαχητικά του προγράμματος Peace Onyx IV) 190+ Fighting Falcon σε αυτό το προηγμένο πρότυπο, τα 79 από τα οποία θα εκσυγχρονιστούν στο επίπεδο Viper.

Όταν δηλαδή το συνολικό πρόγραμμα που επιδιώκει η THK ολοκληρωθεί, περίπου το 2028, θα διαθέτει 119 Viper και 111+ Block 50+ Advanced. Η γείτονα όμως όχι μόνο συνεχίζει να επενδύει στο στόλο της αλλά έχει προχωρήσει και σε περαιτέρω αναβαθμίσεις μέσα από το πρόγραμμα Ozgur, που αφορά σε 35 Block 30 (ήδη υλοποιημένο και με την πρόσθετη φάση της ενσωμάτωσης εγχώριου ραντάρ AESA σε εξέλιξη) και του υπό εξέλιξη Ozgur II στα Block 40/40M/50M που δεν θα γίνουν Viper. Υπογραμμίζεται ότι η υλοποίηση του Ozgur II είναι πολύ πιο εύκολη και οικονομική από ότι εάν αυτό γινόταν από τα αρχικά Block 40/50 λόγω της πρότερης εφαρμογής του CCIP (στα περισσότερα από αυτά).

Τι θα παραθέτει όμως την ίδια περίοδο η ΠΑ; Η κύρια δύναμη των ελληνικών μαχητικών θα αφορά στα 82 Viper, δηλαδή θα υπολείπεται κατά 26 της THK. Αυτά θα συνεπικουρούνται από τα 24 Rafale, αλλά εκεί κάπου η ελληνική αεροπορική ισχύς θα αρχίσει να εξαντλείται.

Αναφέραμε παραπάνω τα 24 Mirage 2000-5EG/BG Mk2 για τα οποία όμως φαίνεται ότι υφίσταται ένα πρόβλημα που μπορεί να αποδειχθεί μείζον στην περαιτέρω καριέρα τους, ενώ έχει δώσει ήδη τροφή σε διάφορους κύκλους για τουλάχιστον περίεργα αν όχι και επικίνδυνα σενάρια. Όπως τελικά -εκ των πραγμάτων- επιβεβαιώνεται η φήμη που υπήρχε την προηγούμενη δεκαετία, το μεγαλύτερο μέρος του στόλου της 331 Μοίρας είχε σταδιακά περιπέσει σε ακινησία λόγω έλλειψης υποστήριξης με ανταλλακτικά και υπηρεσίες (στην ίδια δυστυχώς κατάσταση που υπήρχε γενικότερα στις Ένοπλες Δυνάμεις, ειδικότερα όμως στην Πολεμική Αεροπορία).

Η υπογραφή, με μεγάλη καθυστέρηση, συμβάσεων Εν Συνεχεία Υποστήριξης (FOS) έχει βάλει τη 331 σε τροχιά επαναφοράς του στόλου σε επιχειρησιακή χρήση, αλλά αυτό γίνεται -σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις της ηγεσίας της ΠΑ- με «μεγάλη δυσκολία και με αργούς ρυθμούς», ένδειξη και της κατάστασης στην οποία είχε περιέλθει η κρίσιμη αυτή επένδυση για την εθνική άμυνα.

Το πιο ανησυχητικό όμως είναι ότι έγινε αναφορά και στη δυσπραγία υλοποίησης μιας δέσμης αναβαθμίσεων των αεροσκαφών αυτών, εντελώς απαραίτητων ώστε να συνεχίσουν να είναι αξιόμαχα και να μπορούν να συνυπολογίζονται στο ισοζύγιο που προαναφέραμε. Μιας και θα ασχοληθούμε στο θέμα σε επόμενο τεύχος μας, ενδεικτικά να αναφέρουμε για παράδειγμα την εγκατάσταση ραδιοζεύξης Link 16, η οποία απουσιάζει από τα ελληνικά Mirage 2000-5 και θεωρείται «εκ των ων ουκ άνευ» στο σύγχρονο πεδίο μάχης. Η αναφορά σε «δυσκολία» τέτοιου εγχειρήματος προκαλεί εντύπωση αφού, όπως προκύπτει από την αρθρογραφία μας τέτοια υποδομή έχει τοποθετηθεί εδώ και χρόνια στα Mirage 2000-5F της Γαλλικής Αεροπορίας, που είχε σημαντικά παλαιότερα σε ηλικία. Άρα η «δυσκολία» ανάγεται μάλλον στις γαλλικές οικονομικές απαιτήσεις, που για άλλη μια φορά αποδεικνύονται υπεροβολικές;

Επιπλέον ακούγονται σενάρια για επαναφορά σε επιχειρησιακή κατάσταση μόνο ενός μέρους του στόλου των 24 αεροσκαφών ή ακόμη και επιδίωξης πώλησής τους στη διεθνή αγορά (με την Ινδία να φέρεται ως… ενδιαφερόμενος). Eίναι προφανές ότι τέτοιες ενέργειες θα απομειώσουν την ισχύ της ΠΑ -χωρίς δυνατότητα αντικατάστασης- αποστερώντας την από ένα από τα ικανότερα μαχητικά της, με την προϋπόθεση βέβαια της επιστροφής τους σε πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα.

Αντίθετα μάλιστα θα πρέπει να επιδιώξουμε την περαιτέρω αναβάθμιση των ικανοτήτων τους με Link 16, καινούργιο IFF και βελτίωση της υποδομής αυτοπροστασίας, όπως και συμπλήρωσης του οπλοστασίου τους ώστε να μπορούν να ενεργήσουν στο πλήρες φάσμα των ρόλων για τους οποίους είναι ικανά.

Το μείζον πρόβλημα όμως που θα αντιμετωπίσει η ΠΑ στο τέλος της δεκαετίας, εάν δεν υπάρξουν άμεσες αποφάσεις, είναι ότι τα F-16 Block 30 και Block 50 (δηλαδή το 35% του στόλου της) θα είναι απαξιωμένα και χωρίς το απαιτούμενο αξιόμαχο επίπεδο για να συμβάλουν στην εθνική άμυνα. Φυσικά η απόκτηση -ακόμη και 40- F-35 δεν θα αντισταθμίζει αυτή τη συρρίκνωση: τα F-35, σε τέτοιους αριθμούς και σε ένα μικτό στόλο μαχητικών 4^ης και 5^ης Γενιάς, θα έχουν ρόλο πολλαπλασιαστή ισχύος. Θα πρέπει όμως να υπάρχει η βάση της ισχύος ώστε να… πολλαπλασιαστεί και τα 100 περίπου υπόλοιπα μαχητικά (Viper και Rafale, εάν λείψουν και τα Mirage 2000) απλά δεν θα είναι αρκετά.

Εκσυγχρονισμός των ελληνικών Block 30 και Block 50

Υπό αυτό το πρίσμα, η απόφαση εκσυγχρονισμού, όχι μόνο των Block 50 αλλά και των Block 30 είναι απολύτως επιβεβλημένη και αναδύεται ως η απόλυτη προτεραιότητα όχι μόνο για την ΠΑ, αλλά και την ελληνική άμυνα γενικότερα.

Δεν θα ασχοληθούμε με όλες τις «περιπέτειες» της οδύσσειας του προγράμματος για τα Block 50, διότι όπως είχε προταθεί είναι ήδη ξεπερασμένο, ούτε επίσης θα κρίνουμε εκ των υστέρων την απόφαση του 2018 για την εφαρμογή του προγράμματος εκσυγχρονισμού F-16V σε 85 και όχι στο σύνολο των 123 για το οποίο είχε γίνει το αίτημα προς τις ΗΠΑ, εξαιρώντας τα 38 Block 50.

Από την άλλη, προβληματική για το τι ακολούθησε στη συνέχεια αποδεικνύεται η υλοποίηση του εκσυγχρονισμού Viper στα νεότερα Block 52+/Advanced και όχι στα Block 50 και 50+. Η τελευταία επιλογή θα απέδιδε περισσότερα Viper (92 αντί 85) αλλά αυτό προφανώς έγινε σε μια κοντόφθαλμη απόφαση περιορισμού του κόστους την δεδομένη στιγμή: σε απόλυτα οικονομικά μεγέθη ο εκσυγχρονισμός κάθε Block 50 στοίχιζε περισσότερο από ένα Block 52+ και σημαντικά περισσότερο από ένα Block 52+ Advanced. Με την απόφαση να γίνουν Viper τα Block 52+/Advanced, ακόμη και εάν στη σκέψη των αρμοδίων υπήρχε τότε κάποια προοπτική να ακολουθήσουν τα 38 Block 50 ως Viper (πρακτικά 37 λόγω του υβριδίου «1024», βλέπε παρακάτω), το εγχείρημα θα ήταν πολύ πιο ακριβό γι’ αυτά, που είναι ακριβώς η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε σήμερα.

Αιτία όμως της σημερινής κατάστασης ήταν και η πλήρης αποσύνδεση του προγράμματος Viper από τον εκσυγχρονισμό των Block 50, πέραν ενός έωλα διατυπωμένου πλαισίου «εκσυγχρονισμού με προσπορισμό των απαρτίων και συγκροτημάτων που θα προκύπταν από την αναβάθμιση των Block 52+/Advanced» το οποίο θα συμφωνείτο στο μέλλον με τη Lockheed Martin, χωρίς όμως να υπάρξει κάποιο χρονοδιάγραμμα. Επιπλέον, αυτό που πολλοί επιλέγουν να μην λαμβάνουν υπόψη ήταν, ότι ακόμη και σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα απαιτείτο σημαντική επένδυση αγοράς νέων απαρτίων, καθώς ο προσπορισμός από τα Viper δεν εξασφάλιζε πλήρως τους στόχους του εγχειρήματος, δηλαδή τη διατήρηση του αξιόμαχου και την εξάλειψη των παρωχημένων υποδομών και συστημάτων.

Να υπενθυμίσουμε ότι στην υλοποίηση τoy προγράματος προμήθειας PXIII (τα ελληνικά Block 52+), και του Peace Xenia IV (τα Block 52+ Advanced), το αεροσκάφος F-16 Block 50 «1024» από το προηγούμενο πρόγραμμα PXII (των Block 50) είχε μετατραπεί σταδιακά σε πρωτότυπο των δυο αυτών προγραμμάτων, ενώ στο ενδιάμεσο έγινε και η ιπτάμενη πλατφόρμα δοκιμών του συστήματος ASPIS I/II. Το αεροπλάνο, ως υβρίδιο με τα πλήρη ηλεκτρονικά του Block 52M αλλά κινητήρα F110, απέδειξε ότι μπορούσε να υπάρξει με το συγκεκριμένο πρότυπο εκσυγχρονισμός όλων των μαχητικών Peace Xenia II. Η τότε πρόταση της Lockheed Martin για αναβάθμιση των PXII σε F-16 Block 50+ Advanced, η οποία ήταν (και είναι αυτή υπό συζήτηση), εμφανίζεται στον Πίνακα 1.

Πίνακας 1: Αναβάθμιση αεροσκαφών PΧ ΙΙ σε F-16 Block 50+ Advanced

Αντικατάσταση του υπολογιστή αποστολής με τον MMC 7000 των Block 52M μαζί με τα παρελκόμενα απάρτια εισαγωγής στοιχείων (CDEEU) και παραγωγής συμβολογίας (MPDG)
αναβάθμιση του ραντάρ από (V)7 σε APG-68(V)9
εγκατάσταση INS με ενσωματωμένο GPS/(EGI)
τοποθέτηση Link 16-MIDS LVT με TACAN
εγκατάσταση έγχρωμων οθονών πολλαπλών λειτουργιών CCMFD (Common Color Multifunction Displays)
εγκατάσταση συστήματος μεταφοράς δεδομένων αποστολής ADTE/ADTC και συστήματος απεικόνισης ψηφιακού εδαφικού ανάγλυφου DTS (Digital Terrain System) με βελτίωση της υποδομής DTED (Digital Terrain Elevation Data) στο σύστημα πλοήγησης βάσει ψηφιακού γεωγραφικού ανάγλυφου με TEL (Target Elevation Lookup) για αυτόματη πτήση σε πολύ μικρό ύψος
τοποθέτηση υποδομής JHMCS και NVIS (Night Vision Imaging System)
τοποθέτηση ψηφιακού καταγραφέα βίντεο, ACCTVS (Advanced Color Cockpit Television System) και διπλού πομποδέκτη ARC-238
τροποποίηση του συστήματος παροχής οξυγόνου με υιοθέτηση OBOGS (On-Board Oxygen Generating System) που μειώνει τον χρόνο επανεξυπηρέτησης του αεροσκάφους ανάμεσα σε αποστολές
διατήρηση των ασύρματων ARC-186/ARC-164 και του κεντρικού υπολογιστή στοιχείων αέρος.

Με την εφαρμογή του παραπάνω προγράμματος η Lockheed Martin υποστήριζε ότι:

ενισχύεται η επιβιωσιμότητα, τόσο λόγω των αυξημένων ικανοτήτων αλλά και της βελτίωσης του συστήματος αυτοπροστασίας με το RWR και ορισμένα άλλα χαρακτηριστικά του ASPIS II, αποκτώντας την προηγμένη δυνατότητα απενημέρωσης ηλεκτρονικών απειλών του τελευταίου
το APX-113 AIFF με νέο CIT (Combined Interrogator Transponder) παρέχει σύγχρονες διαμορφώσεις Mode S, Mode 5
στη μαχητική ικανότητα διατηρούνταν η χρήση LANTIRN, AGM-65D/G, AIM-9 L/M/N/P, AGM-88B HARM Block 3A αλλά αποκτάτο δυνατότητα χρήσης IRIS-T (πλήρης εκμετάλλευση), AIM-120 C-5, AGM-154C JSOW, GBU-31 JDAM/Enhanced Paveway II, BRU-57 Smart Rack
αποκτάτο συμβατότητα με σύγχρονα ατρακτίδια στόχευσης (Sniper) και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το ατρακτίδιο τακτικής αναγνώρισης DB-110.

Το τι συνέβη στο ενδιάμεσο με όλες τις καθυστερήσεις και τις παλινωδίες που μας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση δεν έχει πλέον μεγάλη σημασία αφού το αποτέλεσμα είναι ότι η παραπάνω πρόταση είναι παρωχημένη: λόγω ενδιάμεσης απαξίωσης πολλών υποσυστημάτων, ενώ -και το κυριότερο- το ραντάρ APG-68(V)9, που αποτελεί και τον πυρήνα της όλης αναβάθμισης- οδεύει ταχέως σε καθεστώς μη υποστήριξης. Έτσι, σε βάθος χρόνου και με δεδομένη την επένδυση που θα πρέπει να γίνει, η υιοθέτηση του πλήρους πακέτου Viper αποτελεί μονόδρομο.

Μια τέτοια πρόταση αναβάθμισης περιγραφόταν στο αρχικό ελληνικό αίτημα προς τις ΗΠΑ για 123 Viper και εμφανίζεται στον Πίνακα 2. Η επιλογή αυτή θα ανεβάσει τον αριθμό των ελληνικών Viper σε 120, υπερσκελίζοντας το στόλο της THK και δημιουργώντας την απαραίτητη βάση ισχύος που θα πολλαπλασιάσει ο στόλος των F-35 μετά το 2028.

Πίνακας 2: Αναβάθμιση PΧ ΙΙ σε F-16V

Νέα ηλεκτρονικά που αντικαθιστούν ή συμπληρώνουν τον παλαιότερο εξοπλισμό:

Ραντάρ AESA AN/APG-83 SABR
Yπολογιστής αποστολής MMC 7000AH
Ψηφιακός υπολογιστής ελέγχου πτήσης (Digital Flight Control Computer -DFLCC) αναβαθμισμένος με αυτόματο σύστημα αποφυγής σύγκρουσης με το έδαφος – AGCAS (Automatic Ground Collision Avoidance System).
Αναβάθμιση UCADC (Upgraded Central Air Data Computer)
ADTE (Advanced Data Transfer Equipment) για τη μεταφορά-φόρτωση δεδομένων με μαγνητικό μέσο και διασύνδεση Ethernet.
CDEEU (Common Data Entry Electronics Unit)
Νέα συμβολογεννήτρια-IPDG (Improved Programmable Display Generator)
MMR ILS με υποστήριξη VOR
Σύστημα INS με ενσωματωμένο GPS και μονάδα γυροσκοπίων οπτικών ινών LN-260 με προβλέψεις ασφαλείας SAASM (Selective Availability Anti-spoofing Module).
DTS (Digital Terrain System) με βελτίωση υποδομής DTED (Digital Terrain Elevation Data) στο σύστημα πλοήγησης βάσει ψηφιακού γεωγραφικού ανάγλυφου με TEL (Target Elevation Lookup).
MIDS-J Link 16 (υπάρχει ήδη IDM)
Καταγραφέας NCDR (Net-Centric Digital Recorder) τεσσάρων καναλιών
Ψηφιακό DAS (Digital Acquisition System) για συλλογή, επεξεργασία και καταγραφή δεδομένων από τα διάφορα υποσυστήματα του αεροσκάφους. Έχει και ρόλο καταγραφέα στοιχείων πτήσης που επιβιώνει σε περίπτωση συντριβής για τη διερεύνηση περιστατικών.

Υφιστάμενα συστήματα που διατηρούνται: CARA (Combined Altitude Radar Altimeter) και AIBU (Advanced Interference Blanker Unit).

Στον εξοπλισμό πιλοτηρίου προστίθενται:

Υποδομή JHMCS (Joint Helmet-Mounted Cuing System)
Δύο νέες οθόνες HD 4×4 ιντσών και μία κεντρική CPD HD 6×8 ιντσών
Σύστημα φωτισμού συμβατό με διόπτρα νυχτερινής όρασης, όπως και στα αεροσκάφη PXIII/IV
Σύστημα παραγωγής οξυγόνου επί του αεροσκάφους OBOGS, που ανεξαρτητοποιεί το μαχητικό από επίγεια τροφοδοσία, επιταχύνοντας τον χρόνο επανεξυπηρέτησης ανάμεσα σε αποστολές.
Νέο σύστημα επικοινωνιών διπλού ασυρμάτου ARC-238
Μονάδα ASIU (Aft Station Interface Unit) στο πίσω κάθισμα των διθέσιων που θα τους προσδώσει δυνατότητα Missioned επιχειρήσεων και ASHUDM (Aft Seat HUD Monitor).

Υφιστάμενα συστήματα που διατηρούνται: ΑCCTVS (Advanced Color Cockpit Television System), WAC-HUD (Wide Angle Conventional Head Up Display) της BAE.

Στον τομέα του οπλισμού:

Αποκτάται δυνατότητα χρήσης AIM-120 C-5/C-7 AMRAAM ή νεότερων εκδόσεων και AIM-2000 (IRIS-T) με πλήρεις δυνατότητες μέσω JHMCS.
Αποκτάται συμβατότητα με AGM-154A-1/C JSOW, GBU-31/38 JDAM, GBU-50 EGBU (EP-II), GBU-16 PW II, GBU-24 PW III, AGM-84D/L Harpoon I όπλων, AGM-158, SDB κ.ά.
Προστίθεται η χρήση φορέα BRU-57 που επιτρέπει την ανάρτηση δύο «έξυπνων» όπλων.
Γίνεται δυνατή η μεταφορά ατρακτιδίου στόχευσης νέας γενιάς, όπως του Sniper EX, και ατρακτιδίου φωτοαναγνώρισης DB-110.

Υφιστάμενα συστήματα που διατηρούνται: σκοπευτικό EEGS (Enhanced Envelope Gun Sight), συμβατότητα με εκπαιδευτικό φορέα BDU-33, AGM-65A/B/D/G, AIM-9 L/M/N/P/S, AIM-120A/B/C, AGM-88B HARM, GBU-10/-12, BLU-107/-109, CBU-58/-71/-87, Mk20 Rockeye, Mk82/84, μεταφορά ατρακτιδίων LANTIRN.

Στον τομέα της επιβιωσιμότητας προστίθενται:

Ολοκλήρωση αναβάθμισης του ASPIS (Airborne Self-Protection Integrated System) στο επίπεδο ASPIS II (η συμπλήρωση της πλήρους διαμόρφωσης σε όλα τα αεροπλάνα δεν έχει διευκρινιστεί).
APX-126 CIT (Combined Interrogator/Transponder)
Αναβάθμιση των επιχρισμάτων «Have Glass Ι» (που έχουν τα Block 30 & 50) σε «Have Glass II» (που έχουν τα Block 52+ & 52M).
Εξωτερικός φωτισμός συμβατός με ΔΝΟ (dual mode)

Προφανώς ο εκσυγχρονισμός των Block 50 σε Viper ήταν ακριβός το 2018 και έγινε ακόμη ακριβότερος σήμερα με μια εκτιμώμενη πληθωριστική επιβάρυνση περίπου 10% ετησίως. Ποια είναι όμως η πραγματική οικονομική διαφορά αυτής της επιλογής από την αναβάθμιση σε F-16 Block 50+ Advanced (με τα απαιτούμενα απάρτια/συγκροτήματα να έχουν επιβαρυνθεί αντίστοιχα) και πως προστατεύεται σε βάθος χρόνου (πέντε χρόνια μετά και άλλα τόσα έως την υλοποίηση της) η επένδυση που θα γίνει; Οι αριθμοί πάντως του ισοζυγίου αεροπορικής ισχύος, όπως θα εξελιχθούν έως το τέλος της δεκαετίας αναλύθηκαν παραπάνω και είναι αμείλικτοι.

Τι θα γίνει με τα ελληνικά F-16 Block 30

Από το ισοζύγιο αυτό δεν μπορούν να λείπουν τα F-16 Block 30. Η απόσυρση των «συνομήλικων» τους Mirage 2000EGM/BGM ήταν επιβεβλημένη καθώς για τα συγκεκριμένα γαλλικά μαχητικά δεν υπήρχε προοπτική αναβάθμισης με κάποιο οικονομικά προσιτό πρόγραμμα. Άλλωστε «αντικαταστάθηκαν» και μάλιστα σε βάση υψηλότερη του 1:1 από τα Rafale F3R. Για τα F-16 PXI όμως υπάρχει λύση αναβάθμισης, η οποία με τη χρήση απαρτίων που προσπορίζονται από το πρόγραμμα Viper θα μπορούσε να αποδώσει αξιόμαχα αεροσκάφη για τουλάχιστον 10-15 χρόνια, όπως εμφανίζεται στον Πίνακα 3. Διαφορετικά, τα Block 30 δεν θα μπορέσουν να συνεχίζουν να υπηρετούν σε καθήκοντα μάχης πέραν της τρέχουσας δεκαετίας.