Αν και αποτελεί κοινή παραδοχή πως η έκθεση σε κοινή θέα στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (social media), των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων και των μέσων που χρησιμοποιούν θα πρέπει να αποφεύγεται, έτσι ώστε να μην δίδονται πληροφορίες στον εχθρό, υπάρχει και ένας έντονος αντίλογος: Που ωθεί τους χρήστες να δημοσιεύουν οπτικοακουστικό υλικό πιστεύοντας πως έτσι ενισχύουν το γόητρο της χώρας τους αλλά και δημιουργούν αμφιβολία στην “αντίπαλη πλευρά”, ενώ ως παράπλευρο κέρδος έρχεται η προσωπική τους δημοσιότητα και δημοφιλία.
Την τελευταία άποψη έρχεται να ενισχύσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και η δημοσίευση με ακατάπαυστο ρυθμό οπτικοακουστικού υλικού από επιχειρήσεις και από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές, σε κάθε ΜΚΔ, ειδικά στο πολύ δημοφιλές στις νεότερες ηλικίες, TikTok. Έτσι, παράλληλα με τον πόλεμο στο μέτωπο, διεξάγεται και το πληροφοριακό/ψυχολογικό του σκέλος: με στόχο τη συναισθηματική καταβολή του εχθρού και την παραπλάνηση του, μετά την αναθάρρηση των φίλων και βέβαια την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης υπέρ ή κατά ενός εμπλεκομένου.
Κρυφά δεδομένα από το “τίποτα”
Ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα του πως μπορεί να γίνει συλλογή πληροφοριών και από την πιο “απλή” ανάρτηση στα social media, μας δίνει η παρακάτω ανάρτηση στο Twitter. Οπου ο John McElhone δείχνει πως μπορούν να εξαχθούν στοιχεία τόπου και χρόνου από μια φωτογραφία, χρησιμοποιώντας διαδικτυακά εργαλεία διαθέσιμα στον κάθε χρήστη.
The photo of the U.S. Air Force's new stealth aircraft is on the left, taken at night, with stars in the background.
We can use them to find the exact location of the jet(thread) https://t.co/aJo9kIPv2l
— John McElhone (@johnmcelhone8) December 8, 2022
Έτσι λοιπόν πήρε μια φωτογραφία του νέου stealth βομβαρδιστικού των Η.Π.Α. B-21 Raider, η οποία είχε αναρτηθεί στο διαδίκτυο και προσπάθησε από αυτή να χρησιμοποιήσει όποιο στοιχείο ήταν διαθέσιμο, όπως τα άστρα που εμφανίζονταν στον ουρανό στο φόντο. Μέσα από μια αρκετά εντυπωσιακή διαδικασία που την περιγράφει βήμα – βήμα, καταλήγει στο συμπέρασμα, πως η φωτογραφία, τραβήχτηκε στις 29 Νοεμβρίου 2022, 1.30 το πρωί, στην τοποθεσία Air Force Plant 42, με συντεταγμένες 34.6399 – 118.0744!
Ο ρόλος των OSINT στις σύγχρονες επιχειρήσεις
Η χρήση πληροφοριών που παρέχονται από ανοιχτές πηγές και χρησιμοποιούνται από τον αντίπαλο, εντάσσονται στο πλαίσιο των OSINT (Open Source INTelligence) επιχειρήσεων. Κύριες πηγές είναι οι εξής:
- Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης
- Internet
- Δημόσια κυβερνητικά έγγραφα
- Δημοσιεύσεις ακαδημαϊκών και ειδικών του εκάστοτε τομέα
- Διαθέσιμα εμπορικά στοιχεία
- “Grey Literature”, δηλαδή τα δεδομένα που δημοσιοποιούνται από φορείς που δραστηριοποιούνται εκτός του παραδοσιακού εμπορικού – κυβερνητικού και ακαδημαϊκού πλέγματος και των καναλιών διανομής τους, π.χ. ένας Μη Κυβερνητικός Οργανισμός.
Ήδη από το 1947, με την έναρξη του ”Ψυχρού Πολέμου” μεταξύ της Δύσης του Ανατολικού Μπλοκ, έχουμε μια απτή καταγραφή της αξίας των πληροφοριών που προέρχονται από ανοιχτές πηγές, από τον μακροβιότερο διευθυντή της CIA, τον Allen Welsh Dulles.
Σε αναφορά του προς την Επιτροπή Ενόπλων Δυνάμεων της Γερουσίας στις 25 Απριλίου του 1947, είχε δηλώσει τα εξής: ”Μια σωστή ανάλυση των πληροφοριών που μπορούν να αποκτηθούν από αυτά τα φανερά, κανονικά και δημόσια μέσα θα μας παρείχε πάνω από το 80 τοις εκατό, θα πρέπει να εκτιμήσω, των πληροφοριών που απαιτούνται για την καθοδήγηση της εθνικής μας πολιτικής”. Αυτό το 80% που αναφέρει ο Dulles, προερχόταν από ελάχιστα μέσα σε σχέση με τα σημερινά, μιας και ακόμη και η τηλεόραση ήταν σε εμβρυικό στάδιο ανάπτυξης, ενώ η διάδοση της πληροφορίας γινόταν με αργούς ρυθμούς.
Κάνοντας μια αναγωγή στο σήμερα και στην ταχύτητα διάδοσης της πληροφορίας, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως το ποσοστό αυτό είναι εν δυνάμει ακόμη μεγαλύτερο, με ακανθώδες βέβαια ζήτημα τη διαχείριση του τεράστιου όγκου πληροφοριών και η κατάταξή τους βάσει σημαντικότητας. Καθώς σήμερα μπορεί κανείς (ακόμη και μια υπηρεσία πληροφοριών) να “πνιγεί” μέσα στον όγκο της διάχυτης πληροφορίας.
Γίνεται κατανοητό έτσι το ζήτημα ασφαλείας που προκύπτει από την ανεξέλεγκτη δημοσίευση οπτικοακουστικού υλικού στο Διαδίκτυο και μάλιστα, πολλές φορές, από αυτούς που πρώτιστα κινδυνεύουν από τέτοιες ενέργειες, δηλαδή το προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων. Ας δούμε δύο παραδείγματα που αφορούν την Ελλάδα:
1996: με το βλέμμα στα Ίμια
Η κρίση στα Ίμια ίσως ήταν η πρώτη επαφή της ελληνικής κοινωνίας με την σε πραγματικό χρόνο εξέλιξη μιας τοπικής γεωπολιτικής κρίσης. Η οποία έγινε μόλις λίγα χρόνια μετά τον πρώτο πόλεμο που καλύφθηκε σχεδόν σε πραγματικό χρόνο τηλεοπτικά, εκείνο του Κόλπου το 1991. Το θέμα μιας πιθανής ελληνοτουρκικής διένεξης ”πουλούσε” πολύ και φυσικά έσπευσαν πολλοί τηλεοπτικοί σταθμοί να εκμεταλλευτούν το γεγονός π.χ. με πλάνα, από την έξοδο του στόλου από το Ναύσταθμο και τη δραστηριότητα των Ε.Δ. γύρω από τις βραχονησίδες των Ιμίων.
Περιττό να επισημάνουμε πως σε μια εποχή που η ανάπτυξη της κινητής τηλεφωνίας και του ίντερνετ στην Ελλάδα ήταν ακόμη σε αρχικό στάδιο (για smartphone με κάμερα, δεν γινόταν ούτε καν λόγος), ο μόνος τρόπος εξασφάλισης από την Τουρκία near real time πληροφοριών θα ήταν είτε μέσω HUMINT (HUman INTelligence), με το ρίσκο της σύλληψης λόγω κατασκοπείας, είτε μέσω τηλεοπτικής προβολής, που δυστυχώς εμείς παρείχαμε!
Και όμως αυτό συνέβη, με τους Τούρκους να αποκτούν σημαντική πληροφόρηση γύρω από την ανάπτυξη του στόλου, ποια πλοία αφορούσε, τι όπλα έφεραν και ενδεχομένως τι ελλείψεις θα μπορούσαν να έχουν.
Ελληνοτουρκική κρίση του 2020, με το βλέμμα σε Έβρο και Ν.Α. Μεσόγειο
Ένα τέταρτο του αιώνα έπειτα με την διείσδυση του ίντερνετ, των smartphone και των ΜΚΔ στη ζωή όλων μας να είναι καθολική, η χώρα μας κλήθηκε να αντιμετωπίσει την Τουρκία άλλη μια φορά στον Έβρο, σε μια νέα μορφή εχθροπραξιών υβριδικού χαρακτήρα. Η εργαλειοποίηση των παράτυπων μεταναστών από το καθεστώς Ερντογάν, είχε ως στόχο να διαταράξει την ελληνική άμυνα στα σύνορα και φυσικά η Τουρκία να αποκομίσει την συμπάθεια και αναγνώριση, ως ο ”προστάτης” των απανταχού κατατρεγμένων.
Ποινική δίωξη για διασπορά ψευδών ειδήσεων αναφορικά με την “εκκένωση” στις Καστανιές
Και πάλι στα Social Media, εμφανίστηκαν βίντεο που αναρτήθηκαν από ελληνικούς λογαριασμούς, εξυμνώντας τις Ένοπλες Δυνάμεις, το πρόβλημα όμως για άλλη μια φορά παρέμεινε. Σε πλείστα από αυτά είχαμε αποκάλυψη προσώπων, διάταξη των μονάδων, αριθμό και συγκεντρώσεις προσωπικού και μέσων κ.τ.λ. Το χειρότερο ήταν ότι πολλά από αυτά τα βίντεο, είχαν αναρτηθεί από στελέχη των Ε.Δ. και των Σωμάτων Ασφαλείας που βρίσκονταν στην περιοχη!
Λίγους μήνες μετά το σκηνικό μεταφέρθηκε στη θάλασσα με την κρίση να κορυφώνεται, έπειτα από την ”ανακαίνιση” που έκανε η φρεγάτα Λήμνος, στην τουρκική Kemal Reis. Η ένοπλη αντιπαράθεση ήταν πια μια σοβαρή πιθανότητα, επομένως είχαμε ευρύτερη στρατιωτική κινητοποίηση και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου.
Ως παρατήρηση εδώ θα θέλαμε να προσθέσουμε την προσπάθεια που έγινε εκείνη την περίοδο, από τα περισσότερα Μέσα του Αμυντικού χώρου, περί μη δημοσιεύσεως πληροφοριών, φωτογραφιών, βίντεο κ.τ.λ. που θα μπορούσαν να βλάψουν την αμυντική διάταξη της χώρας. Ίσως ήταν η πρώτη φορά που επιχειρήθηκε σχεδόν καθολικά μια τέτοια ενέργεια και με ελάχιστες εξαιρέσεις, είχε πολύ θετικά αποτελέσματα, κάτι που δεν είμαστε σίγουροι αν λειτούργησε το ίδιο αποτελεσματικά και στην απέναντι όχθη του Αιγαίου. Μιας και είναι πολλά τα παραδείγματα αναρτήσεων στα Social Media, που εξέθεταν προσωπικό ή μέσα των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Βέβαια η όλη κινητοποίηση για την περιστολή δημοσίευσης ευαίσθητων πληροφοριών, αποτελούσε μια καθαρά ιδιωτική και χωρίς σχέδιο ενέργεια, κάτι που θα πρέπει να μας προβληματίσει.
Η μόδα του TikTok
Έχει γίνει τάση το ανέβασμα βίντεο στο δημοφιλές ΜΚΔ από τους χρήστες του, με δραστηριότητες Ενόπλων Δυνάμεων, που δείχνουν την ισχύ και την αποτελεσματικότητα τους, συχνά δε σε μορφή άτυπου ”μπρα ντε φερ” με τις ένοπλες δυνάμεις μια αντίπαλης χώρας, π.χ. μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Πολλά από αυτά τα βίντεο έχουν και μια ”αθώα” πινελιά χιουμοριστικών περιστατικών, έτσι ώστε να έχουν μεγαλύτερη απήχηση.
Στην προσπάθειά τους λοιπόν να κερδίσουν περισσότερη προβολή, οι χρήστες προβαίνουν σε αποκάλυψη πληροφοριών που αφορούν τη μονάδα τους, το επίπεδο εξοπλισμού τους, την επάνδρωση ή και πιο κρίσιμα στοιχεία που αφορούν την ευστοχία βολών, το κλίμα που επικρατεί, το βαθμό πειθαρχίας και γενικότερα πολύτιμες πληροφορίες για κάθε αντίπαλο.
Μάλιστα το συγκεκριμένο Μέσο, κινεζικής ιδιοκτησίας, έχει προκαλέσει ανησυχία στις ΗΠΑ σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας και τις δυνατότητές του, η οποία εκφρασθεί επισήμως από το FBI, το οποίο πιστεύει πως Αμερικανοί πολίτες θα μπορούσαν να παρακολουθούνται από το Πεκίνο. Και πρόσφατα νομοθετήθηκε η αφαίρεση της συγκεκριμένης εφαρμογής από τα κινητά που χρησιμοποιούνται από ομοσπονδιακές υπηρεσίες, για λόγους εθνικής ασφαλείας.
Οι κανόνες ξεκινούν από την κορυφή
Σαφώς και η κουλτούρα ασφάλειας πληροφοριών είναι κάτι που πρέπει να καλλιεργηθεί σε όλα τα επίπεδα και σε κάποιες περιπτώσεις ειδικά να επιβληθεί, εφόσον δεν υπάρχει βελτίωση. Δεν είναι δυνατό να βλέπουμε βίντεο και φωτό από ασκήσεις των Ε.Δ. και να μην είναι υποχρεωτική η αλλοίωση των χαρακτηριστικών των στελεχών, ειδικά αυτών που υπηρετούν σε κρίσιμες ειδικότητες, όπως πιλότοι, επικεφαλής σχηματισμών, ειδικές επιχειρήσεις, κ.τ.λ.
Θα πρέπει να υπάρχει σχετικό ποινολόγιο για στελέχη που προβαίνουν σε τέτοιες ενέργειες και φυσικά τα δέοντα για τους κληρωτούς, για τους οποίους είναι σαφώς πιο εύκολο να γίνει περιστολή τέτοιων ενεργειών, με την καθολική απαγόρευση χρήσης smartphone και την χορήγηση απλής συσκευής κινητού τηλεφώνου συγκεκριμένων προδιαγραφών από την υπηρεσία, για επικοινωνία με τους οικείους τους. Άλλωστε μια τέτοια συσκευή σήμερα με μια απλή αναζήτηση στο ίντερνετ ξεκινά ως κόστος από τα 13 ευρώ!
Παράλληλα θα πρέπει να υπάρξει και συνολική εκπαίδευση των ελληνικών ΜΜΕ γύρω από τη μη δημοσίευση ευαίσθητων πληροφοριών. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως κάθε λανθασμένη ενέργεια, θέτει σε κίνδυνο πρωτίστως την ζωή των ανθρώπων που υπηρετούν στις Ε.Δ.
Η ΠΤΗΣΗ για τους αναγνώστες της, μερικές καθαρές κουβέντες απέναντι στα fake news
Επιπλέον θα μπορούσε να ζητηθεί συνδρομή από δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς εξειδικευμένου στο αντικείμενο, όπως και από χώρες που αντιμετώπισαν παρόμοια προβλήματα και κατάφεραν να τα επιλύσουν. Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες, είναι δεδομένο ότι για να αποδώσουν, χρειάζονται ένα εύλογο χρονικό διάστημα, έτσι ώστε να αποτελέσουν πολύτιμη γνώση για κάθε πολίτη της χώρας.
