Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης γεννήθηκε πριν από 20 χρόνια. Και δεν ήταν τότε παρά ένα χαλαρό όργανο με στόχο τη συνεργασία των χωρών της κεντρικής Ασίας που δεν είχαν ακόμη σταθεροποιηθεί μια δεκαετία μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Οι δύο «νονοί» αυτού του οργανισμού ήταν η Κίνα και η Ρωσία, οι δύο ισχυροί γείτονες των «σταν» (Καζαχστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιστάν) που είχαν ως κοινό στόχο την περιφερειακή σταθερότητα.
Η σύνοδος του ΟΣΣ που διεξάγεται στη Σαμαρκάνδη δείχνει τον δρόμο που έχει διανυθεί. Με τη συμμετοχή του Βλαντίμιρ Πούτιν, ενώ μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, και του Σι Τζινπίνγκ, που βγήκε για πρώτη φορά από την Κίνα ύστερα από δυόμισι χρόνια, η σύνοδος αυτή πήρε τη μορφή ενός αντιδυτικού «μετώπου της άρνησης». Ο ΟΣΣ επεκτάθηκε, δεχόμενος στις τάξεις του την Ινδία, το Πακιστάν και το Ιράν. Μετατράπηκε έτσι σε έναν κύκλο επιρροής για τους δύο «νονούς», σε μια στιγμή σύγκρουσής τους με τη Δύση.
Δεν πρόκειται βέβαια για μια στρατιωτική συμμαχία ανάλογη με αυτό που είναι το ΝΑΤΟ στην Ευρώπη: δεν υπάρχει ενοποιημένη διοίκηση ούτε κοινό δόγμα. Η Ρωσία και η Κίνα έχουν μια σχέση που δεν έχει πάψει να ενισχύεται, ιδίως μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και τις δυτικές κυρώσεις. Οι δύο χώρες δεν νιώθουν την ανάγκη όμως να αναγορευθούν επισήμως σε συμμάχους. Το ίδιο ισχύει και για τις υπόλοιπες χώρες που συμμετέχουν στον ΟΣΣ: ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι, άλλωστε, μετέβη στη Σαμαρκάνδη παρόλο που οι σχέσεις της χώρας του με το Πεκίνο δεν περνούν ακριβώς τον μήνα του μέλιτος.
Πριν από λίγες ημέρες, στο Βλαδιβοστόκ, ο Πούτιν κόμπαζε ότι δεν μπορεί κανείς να απομονώσει τη Ρωσία. Δεν έχει άδικο, γιατί στις νέες ισορροπίες είναι αρκετές οι χώρες που αρνούνται να ευθυγραμμιστούν με τον δυτικό κόσμο και προτιμούν να εκμεταλλεύονται τον πλουραλισμό των δυνάμεων. Αυτές οι χώρες της Ασίας, της Αφρικής ή της Λατινικής Αμερικής δεν συντάσσονται αναγκαστικά με τη ρωσική θέση, αρνούνται όμως να συνταχθούν πίσω από τη Δύση, θεωρώντας την αγανάκτησή της επιλεκτική.
Το πραγματικό ερώτημα που θέτει η σύνοδος της Σαμαρκάνδης είναι μέχρι πού φτάνει το κοινό συμφέρον των χωρών που συμμετέχουν σ’ αυτήν. Έχει μεγαλύτερη σχέση με το συμφέρον που ενώνει τον Πούτιν και τον Σι, που ο καθένας από τους δύο παίζει ένα μπρα-ντε-φερ με τη Δύση αλλά κατέχει διαφορετική θέση στην οικονομική παγκοσμιοποίηση, ή με το συμφέρον που ενώνει την Ινδία με τις άλλες χώρες, οι οποίες δεν θέλουν να διαρρήξουν τις σχέσεις τους με τη Δύση;
Η σύνοδος της Σαμαρκάνδης μπορεί να δώσει την απατηλή εντύπωση ενός διπολικού κόσμου. Από την άλλη πλευρά, αυτή η ετερόκλιτη συμμαχία δεν πρέπει να μετατραπεί σε μια συμμαχία αυταρχικών χωρών που αντιτίθενται στην αλαζονική Δύση!
Pierre Haski, Περιοδικό L’ Obs όπως αναδημοσεύεται στο ΑΠΕ-ΜΠΕ
