Στην ιστορία της αεροπορικής ιστορίας υπάρχουν αρκετά πολεμικά αεροσκάφη που έχουν αφήσει το στίγμα τους λόγω της πρωτοποριακής τους σχεδίασης και της καινοτομίας που έφεραν. Ένα από αυτά είναι το North American A-5 Vigilante, που σχεδιάστηκε με αποστολή τον πυρηνικό βομβαρδισμό.
Το αρχικό σχέδιο που εξελίχθηκε από την North American Aviation ονομάστηκε NA-233, το οποίο μετονομάστηκε σε A3J-1 (μετέπειτα A-5A). Το διθέσιο Vigilante ήταν σχεδιασμένο με έμφαση στην ταχύτητα (στα 2 Mach) και την εμβέλεια, καθώς ήταν τα χαρακτηριστικά που απαιτούνταν για βαθιά διείσδυση σε εχθρικά εδάφη, κυρίως της Σοβιετικής Ένωσης. Το concept πήρε την έγκριση του Αμερικανικού Ναυτικού που ήθελε να μετέχει στην πυρηνική κρούση και με τα αεροπλανοφόρα του, οπότε εξελίχθηκε το αεροσκάφος, με πρώτη πτήση τον Αύγουστο του 1958, και ένταξη σε υπηρεσία από το 1961.
Ευτυχώς η επιχειρησιακή του δράση περιορίστικε σε συμβατικές αποστολές στον πόλεμο του Βιετνάμ, όπου κατέγραψε και αρκετές απώλειες, κυρίως από αντιαεροπορικά πυρά. Εκεί, το A-5 χρησιμοποιήθηκε κυρίως για αναγνώριση, που τελικά θα ήταν και ο βασικός ρόλος του, καθώς η πυρηνική κρούση από αεροπλανοφόρα είχε υποχωρήσει ως απαίτηση. Έτσι τα περισσότερα αεροσκάφη που παρήχθησαν ήταν της έκδοσης αναγνώρισης RA-5C.
Το Α-5 ήταν εξοπλισμένο με δύο κινητήρες General Electric J79, τους ίδιους που χρησιμοποιούνταν στο McDonnell Douglas F-4 Phantom II, ενώ είχε ένα εξελιγμένο -για την εποχή- ηλεκτρονικό πακέτο, με ένα πρώιμο ψηφιακό υπολογιστή, που διαχειριζόταν το σύστημα βομβαρδισμού, head up display όπως και ισχυρό ραντάρ.
Το Vigilante, χρησιμοποιούσε και μια πρωτοποριακή μέθοδο για την άφεση των βομβών πάνω από το στόχο. Η μακρόστενη αποθήκη βομβών ήταν μεταξύ των δύο κινητήρων, όπου η έξοδος των όπλων γίνονταν από το πίσω μέρος, με ολίσθηση τους. Αυτό επέτρεπε την άφεση της βόμβας ακόμα και σε υπερηχητικές ταχύτητες, κάτι που ήταν ιδιαίτερα σημαντικό λόγω της πολύ υψηλής ταχύτητας που έπρεπε να αναπτύξει το αεροσκάφος για να ξεφύγει από το καταστροφικό κύμα της πυρηνικής έκρηξης. Η πυρηνική βόμβα (αρχικά η Β28, ελεύθερης πτώσης) συνδεόταν με δύο απορριπτόμενες δεξαμενές καυσίμου, τοποθετημένες μπροστά και πίσω της. Οι δεξαμενές άδειαζαν κατά τη διάρκεια της πτήσης και ήταν σχεδιασμένες να εκτινάσσονται μαζί με τo όπλο.
Στην πράξη, όμως, αυτό το πολύπλοκο σύστημα αποδείχθηκε αρκετά αναξιόπιστο. Και στην έκδοση RA-5C, η αποθήκη αυτή χρησιμοποιούνταν μόνο για την αποθήκευση καυσίμου. Μάλιστα, σε τρεις περιπτώσεις, το σοκ της εκτόξευσης από το καταπέλτη κατά την απονήωση, προκάλεσε την εκτίναξη των δεξαμενών καυσίμου στην επιφάνεια του καταστρώματος του αεροπλανοφόρου, κάτι που σύμφωνα με αναφορές προκάλεσε την καταστροφή τουλάχιστον ενός αεροσκάφους.
Με την πρωτοποριακή αλλά εξαιρετικά πολύπλοκη σχεδίαση του, το Α-5 υπέφερε από υψηλό κόστος συντήρησης και λειτουργίας, ενώ το μεγάλο μέγεθος του έκανε δυσχερή τη χρήση στα καταστρώματα των αεροπλανοφόρων. Επίσης ήταν πολύ απαιτητική η εκπαίδευση των χειριστών του, που αντιμετώπιζαν ένα πολύ σύνθετο αεροσκάφος, το οποίο συνδύαζε υψηλή υπερηχητική ταχύτητα στις περισσότερες αποστολές του, με ικανότητες προσνήωσης σε αεροπλανοφόρο. Έτσι παρά τις δυνατότητές του για κρούση ακριβείας σε μεγάλη απόσταση, το A-5 δεν έγινε ποτέ το κύριο βομβαρδιστικό του Αμερικανικού Ναυτικού, όπως αρχικά προοριζόταν.
Το A-5 Vigilante αποσύρθηκε από την υπηρεσία στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Σήμερα, λίγα αντίτυπα επιβιώνουν σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές, ως μνημεία μιας περιόδου όπου η γεωπολιτική αντιπαράθεση με την ΕΣΣΔ οδήγησε στη δημιουργία εξαιρετικών πτητικών μηχανών, με τολμηρή σχεδίαση αλλά κάποιες φορές και μπροστά από την εποχή τους.
Διαστάσεις
Βάρη
Κινητήρες
Επιδόσεις
Μέγιστη ταχύτητα: Mach 2,1 (περίπου 2.303 km/h σε υψόμετρο)
Εμβέλεια: Περίπου 3.200 km (με εναέριο ανεφοδιασμό)
Μέγιστο υψόμετρο: 17.700 μέτρα
Λόγος ώσης προς βάρος: 0,54 (με πλήρες φορτίο)
