Σε μια ιστορική στιγμή που σηματοδοτεί πιθανή αλλαγή στη στάση του Ισραήλ, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε για πρώτη φορά ότι αναγνωρίζει τη γενοκτονία που διέπραξε η Οθωμανική Αυτοκρατορία εναντίον Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων στις αρχές του 20ού αιώνα. Η δήλωση αυτή έρχεται εν μέσω συνεχούς επιδείνωσης των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, με φόντο τον πόλεμο στη Γάζα.
Κατά τη διάρκεια συνέντευξης στο podcast του Πάτρικ Μπετ-Ντέιβιντ, ενός Ασσύριου Χριστιανού με καταγωγή από το Ιράν, ο Νετανιάχου ρωτήθηκε γιατί το Ισραήλ δεν έχει αναγνωρίσει επισήμως τη γενοκτονία των Αρμενίων. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός απάντησε: «Νομίζω ότι το έχουμε κάνει. Νομίζω ότι η Κνεσέτ ψήφισε σχετική απόφαση», παρόλο που καμία τέτοια νομοθεσία δεν έχει εγκριθεί. Όταν πιέστηκε περαιτέρω γιατί κανένας Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν το έχει κάνει μέχρι τώρα, απάντησε απλά: «Το έκανα τώρα. Ορίστε».
Οι Αρμένιοι, όπως και οι Ασσύριοι και οι Έλληνες, έχουν αγωνιστεί εδώ και δεκαετίες για τη διεθνή αναγνώριση των σφαγών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για περίπου 1,5 εκατομμύριο νεκρούς Αρμένιους, σε μια συστηματική πράξη εθνοκάθαρσης που περιλάμβανε μαζικές σφαγές, φυλακίσεις και αναγκαστικές εκτοπίσεις. Η Τουρκία, ως διάδοχο κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αρνείται κατηγορηματικά τον χαρακτηρισμό «γενοκτονία» και χαρακτηρίζει τα γεγονότα ως τραγωδία χωρίς προμελετημένο σχέδιο.
Η πρώτη χώρα που αναγνώρισε επισήμως τη γενοκτονία ήταν η Ουρουγουάη στις 20 Απριλίου 1965. Ωστόσο, η πλειονότητα των χωρών αποφεύγει τον όρο, φοβούμενη τις επιπτώσεις στις σχέσεις τους με την Τουρκία – μια ισχυρή δύναμη στο ΝΑΤΟ με τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό και σχετικά φιλοδυτική στάση στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Μέχρι σήμερα, μόνο 34 κυβερνήσεις παγκοσμίως έχουν προχωρήσει σε επίσημη αναγνώριση.
Το Ισραήλ, που για χρόνια θεωρούσε την Άγκυρα ως βασικό εμπορικό και ενίοτε στρατιωτικό εταίρο, παρέμενε στη πλευρά της πλειοψηφίας. Οι σχέσεις όμως έχουν φτάσει σε νέα χαμηλά λόγω του πολέμου στη Γάζα. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ανοιχτός υποστηρικτής της Χαμάς και ένας από τους κορυφαίους επικριτές του Ισραήλ παγκοσμίως.
Πολλοί Ισραηλινοί πιστεύουν ότι η εμπειρία του Ολοκαυτώματος υποχρεώνει το Ισραήλ να ηγηθεί στην αναγνώριση παρόμοιων τραγωδιών σε άλλους λαούς. Ακόμη πολλές εβραϊκές οργανώσεις, όπως η Anti-Defamation League και η Union for Reform Judaism, έχουν ήδη αναγνωρίσει τη γενοκτονία.
Παρά τις προσπάθειες, οι Ισραηλινοί ηγέτες παρέμεναν σταθεροί στην μη αναγνώριση των τουρκικών εγκλημάτων. Το 2001, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Σιμόν Πέρες σχολιάσε σχετικά: «Τίποτα παρόμοιο με το Ολοκαύτωμα δεν συνέβη. Αυτό που πέρασαν οι Αρμένιοι είναι τραγωδία, αλλά όχι γενοκτονία».
Ωστόσο, υπήρξαν πρωτοβουλίες από ισραηλινής πλευράς. Το 2000, ο υπουργός Παιδείας Γιόσι Σαρίδ από το αριστερό κόμμα Meretz ανακοίνωσε σχέδια για την αναφορά της αρμενικής γενοκτονίας στα σχολικά προγράμματα. Το 2011, ο βουλευτής Άριε Ελντάντ από την ακροδεξιά Εθνική Ένωση εισήγαγε νομοσχέδιο για να καθιερωθεί η 24η Απριλίου ως Ημέρα Μνήμης της Αρμενικής Γενοκτονίας. Λίγο νωρίτερα, η Κνεσέτ είχε συζητήσει το θέμα για πρώτη φορά, με την πλειοψηφία να φαίνεται πως θα είναι υπέρ, αλλά χωρίς τελικά να διεξαχθεί ψηφοφορία.
Ακόμα και ο πρώην πρόεδρος του Ισραήλ, Ρέουβεν Ρίβλιν ήταν υπέρμαχος. Ως πρόεδρος της Κνεσέτ, είχε δηλώσει πως «είναι αδιανόητο η Κνεσέτ να αγνοεί αυτή την τραγωδία». Ωστόσο, ως πρόεδρος, απέφυγε την πλήρη αναγνώριση σε ομιλία του στον ΟΗΕ το 2015, χρησιμοποιώντας όρους που υπαινίσσονταν αλλά δεν δήλωναν ρητά γενοκτονία.
Βασισμένο σε άρθρο από το The Times of Israel
