Ο Neil Sheehan θα μπορούσε να χαρακτηριστεί απλώς ως “δημοσιογράφος”. Στην πράξη όμως ήταν από τους κορυφαίους πολεμικούς ρεπόρτερ και η συνεισφορά του ειδικά στην ιστορία και την αλήθεια γύρω από τον πόλεμο του Βιετνάμ παραμένει μνημειώδης.
Ο ίδιος καθόρισε μια μεγάλη διαδρομή αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας για την πιο σύνθετη πολεμική σύγκρουση μετά τον 2ο Παγκόσμιο, καθώς ήταν πρωταγωνιστής των Pentagon Papers, δηλαδή της αποκάλυψης χιλιάδων εσωτερικών εγγράφων του αμερικανικού Πενταγώνου, η οποία έγινε το 1971 στους New York Times. Τα έγγραφα αυτά παρουσίασαν στο αμερικανικό και παγκόσμιο κοινό την πραγματικότητα του πολέμου στο Βιετνάμ μέσα από τις ίδιες τις στρατιωτικές πηγές, όπου φάνηκε ξεκάθαρα πως η αμερικανική κυβέρνηση έλεγε για πολλά χρόνια ψέματα στους πολίτες της για το τι συνέβαινε εκεί.
Το σκάνδαλο των Pentagon Papers, όπως και πολλών παρόμοιων, κλόνισε τις ΗΠΑ και καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την αμερικανική πολιτική σε ότι αφορά την δημόσια εικόνα της αλλά και γενικότερα τη σχέση κράτους και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Καθώς έκτοτε όλα τα κράτη κάνουν αγωνιώδεις προσπάθειες να ελέγξουν την αλήθεια για τους δεκάδες πολέμους που ξεσπούν και για να πιέσουν τα ΜΜΕ να μεταδίδουν μόνο την “επίσημη αλήθεια”.
Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις του Sheehan (ο οποίος είχε προμηθευθεί το υλικό των χιλιάδων σελίδων από τον αναλυτή του Πενταγώνου Daniel Elsberg), οι ΗΠΑ διεξήγαγαν μυστικές επιχειρήσεις στο Λάος και στην Καμπότζη για τις οποίες κανείς δεν είχε ιδέα, έκαναν επιδρομές στα παράλια του Βορείου Βιετνάμ, έκαναν συνεχείς παρεμβάσεις στην πολιτική σκηνή του Νοτίου Βιετνάμ και είχαν οργανώσει εκεί πραξικοπήματα, θεωρούσαν το Νότιο Βιετνάμ ως “μαριονέτα” τους, ενώ γενικότερα παρουσιαζόταν μια πολύ πιο θλιβερή, κυνική και αναποτελεσματική εξέλιξη του πολέμου, από ότι η αμερικανική κυβέρνηση παρουσίαζε στη δημοσιότητα.
Ο Neil Sheehan φυσικά δεν ήταν “ξένος” με το Βιετνάμ. Είχε περάσει 4 χρόνια εκεί ως πολεμικός ρεπόρτερ πετυχαίνοντας πολλές αποκαλύψεις, ενώ επιστρέφοντας στις ΗΠΑ είχε αναλάβει το ρεπορταζ του Πενταγώνου και του Λευκού Οίκου για τους New York Times. Οι εμπειρίες του εκεί προσέφεραν στο κοινό και κάτι ακόμη. Ίσως το καλύτερο βιβλίο για τον πόλεμο του Βιετνάμ -τουλάχιστον κατά τη γνώμη του υπογράφοντος: το A Bright Shining Lie, για το οποίο βραβεύθηκε και με Pulitzer.
Σε αυτό ο Sheehan κάνει μια μυθιστορηματική βιογραφία του John Paul Vann, μιας θρυλικής και παράδοξης φιγούρας των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων. Ο τελευταίος υπηρέτησε στο Βιετνάμ ως το βαθμό του αντισυνταγματάρχη, για να παραιτηθεί μετά, και να αναλάβει ως πολίτης ένα σημαντικό οργανωτικό ρόλο στην ανάπτυξη του Βιετνάμ μέσω προγραμμάτων βοηθείας, εν μέσω του πολέμου. Ο Vann αντιπροσώπευε τον κυνικό μαχητή που διαπιστώνοντας το μάταιο του πολέμου στο Βιετνάμ είχε καταλάβει πως ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί η νίκη ήταν να κερδίσουν οι ΗΠΑ την συμπάθεια και τη συνεργασία των κατοίκων της χώρας. Ο Vann εργάστηκε ακατάπαυστα στη χώρα, ενώ αργότερα ανέλαβε -πάντα ως πολίτης- ρόλο συμβούλου του 2ου Σώματος Στρατού, επιστρέφοντας κατά κάποιο τρόπο στην μάχιμη υπηρεσία. Ο θάνατος τον βρήκε στην μακρινή χώρα το 1972, όταν το ελικόπτερο του προσέκρουσε σε μια πλαγιά, έχοντας συμπληρώσει δέκα χρόνια παραμονής σε αυτή, θύμα και ο ίδιος ενός πολέμου που δεν δικαίωσε κανέναν από τους μετέχοντες.
Όσο για το βιβλίο; Ο Sheehan το έγραψε μετά από εξαντλητική έρευνα πολλών ετών, έχοντας γνωρίσει ο ίδιος τον Vann. Και κατάφερε μέσα από αυτό να περιγράψει όχι μόνο τη ταραγμένη ζωή του ήρωα του αλλά και να δώσει το στίγμα του πολέμου, το αδιέξοδο του, όπως και να εμβαθύνει στο πόσο συντριπτικός ήταν στην ζωή και ψυχοσύνθεση των εκατομμυρίων στρατιωτών και πολιτών που βρέθηκαν στο διάβα του.
Ο Νeil Sheehan πέθανε χθες 7 Ιανουαρίου του 2021 σε ηλικία 84 ετών.
