Οι φονικές ταραχές στο Καζακστάν πυροδοτήθηκαν από την φτώχεια του πληθυσμού μιας χώρας με τεράστιο πλούτο σε φυσικούς πόρους.
«Εχουμε όλα τα μέταλλα του περιοδικού πίνακα των χημικών στοιχείων, αλλά ζούμε στην ανέχεια», έλεγε η Γκαλίγια, διαδηλώτρια στο Αλμάτι, θέατρο της πρόσφατης βίας. «Ολα έχουν γίνει τόσο ακριβά». Η 42χρονη γυναίκα δεν έδωσε το επώνυμό της για τον φόβο της δίωξης και σχεδιάζει να φύγει στο εξωτερικό.
Την περασμένη εβδομάδα, το Καζακστάν έγινε θέατρο αιματηρών ταραχών για πρώτη φορά από την ανεξαρτησία του το 1991 με την διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης. Δεκάδες νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες, πολλές χιλιάδες συλλήψεις και ανάπτυξη εξπρές ρωσικών δυνάμεων.
Αν και οι αρχές κατήγγειλαν «τρομοκρατική επιχείρηση» που υποδαυλίστηκε από το εξωτερικό με την εκμετάλλευση ενός κοινωνικού κινήματος, η δυσαρέσκεια των Καζάκων σιγοκαίει εδώ και χρόνια στο αυταρχικό αυτό κράτος που πάσχει από την φτώχεια, την διαφθορά των ελίτ και την καταστολή της αντιπολίτευσης.
Η αιφνίδια κατακόρυφη αύξηση την 1η Ιανουαρίου 2022 της τιμής του υγραερίου, καυσίμου που χρησιμοποιείται ευρέως, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.
Η βιαιότητα των συγκρούσεων, με επίκεντρο την οικονομική πρωτεύουσα Αλμάτι, κλονίζουν το καθεστώς, που επαίρεται ότι είναι το σταθερότερο της περιοχής.
«Το πρόβλημα είναι ότι οι μισθοί παραμένουν αμετάβλητοι. Η αγοραστική δύναμη ήταν το έναυσμα και ο θάνατος και η φρίκη, οι συνέπειες», συνοψίζει η Νατάλια, 34χρονη ψυχολόγος στο Αλμάτι. «Πιστεύω ότι στο εξής η κυβέρνηση θα λαμβάνει λίγο συχνότερα υπ΄όψιν τον λαό», ελπίζει.
Χάσμα μεταξύ μεταξύ λαού και της ελίτ της χώρας
Για πολλούς Καζάκους, το χάσμα που χωρίζει την ελίτ της εξουσίας – που πλούτισε εξαιτίας της εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων και τα ορυκτά μέταλλα – και έναν πληθυσμό που φτωχαίνει διαρκώς, έχει γίνει αφόρητο.
Στο Αλμάτι, οι ορεινές παρυφές της πόλης έχουν γεμίσει πολυτελείς κατοικίες. Ομως η κάτω πόλη παραμένει εξαθλιωμένη, δυσοίωνα γκρίζα, βυθισμένη στην αιθαλομίχλη.
Η πόλη Νουρ-Σουλτάν, η νέα πρωτεύουσα που πήρε την θέση του Αλμάτι, ονομάσθηκε αρχικά Αστάνα, αλλά πρόσφατα πήρε το όνομα του πρώην προέδρου Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ. Κτίσθηκε στην μέση της παγωμένης στέπας. Τα δισεκατομμύρια των πετροδολαρίων έγιναν μαγνήτης για χορεία διεθνούς φήμης αρχιτεκτόνων και κατασκευαστών που έστησαν εκεί μία φουτουριστική πόλη από γυάλινα και μεταλλικά αρχιτεκτονήματα που λάμπουν στον ήλιο της στέπας.
Χλιδή που έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με το βυθισμένο στην σκόνη ή την λάσπη, ανάλογα με την εποχή, υπόλοιπο της χώρας, όπου τα προβλήματα πρόσβασης στο νερό αποτελούν πραγματικότητα.
Το 2021, μακρά ξηρασία σε συνδυασμό με την διατάραξη των συναλλαγών με την Κίνα εξαιτίας της πανδημίας πυροδότησαν την άνοδο του πληθωρισμού.
Ο υψηλός πληθωρισμός προστέθηκε στην συνεχή μείωση της αγοραστικής δύναμης των τελευταίων ετών. Το 2015, το εθνικό νόμισμα της χώρας, το τένγκε, απώλεσε το 50% της αξίας του, λόγω της παγκόσμιας κατάρρευσης των τιμών των πρώτων υλών.
Σε όλους αυτούς τους παράγοντες προστίθεται η κακή κυβερνητική διαχείριση, τονίζει η Οξάνα Σορόκινα, διευθύντρια της εταιρείας SevenR Logistics με έδρα το Αλμάτι.
Πιστεύει ότι το 2021, οι συχνές αλλαγές του ρυθμιστικού πλαισίου, η μείωση των επιδοτήσεων και οι κερδοσκοπικές ενέργειες της Κίνας προκάλεσαν την αύξηση του κόστους μεταφοράς των εισαγόμενων αγαθών.
«Αποτέλεσμα: στο τέλος του έτους, είχαμε έλλειψη αγαθών και εκτροχιασμό των τιμών, που φυσικά μεταφέρθηκαν στους καταναλωτές», εξηγεί η Οξάνα Σορόκινα.
«Οι τιμές κινούνται εκτός ελέγχου», επιβεβαιώνει η Τατιάνα Μπολντίρεβα, κάτοικος του Αλμάτι σε έναν δρόμο όπου πεινασμένοι άνθρωποι έκαναν ουρά μπροστά στον χασάπη έπειτα από τις ταραχές που κράτησαν κλειστά τα μαγαζιά επί πολλές ημέρες.
«Αλλά αυτός δεν είναι λόγος για να ξεκινήσει πόλεμος», λέει η καθηγήτρια αυτή κρατώντας σακούλες γεμάτες με γάλα.
