Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 συγκλόνισε τη διεθνή τάξη, ανατρέποντας τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Αλλά ενώ πολλοί στη Δύση πίστευαν ότι η Ουκρανία θα άντεχε μόνο για λίγες εβδομάδες, ο πόλεμος έχει πλέον εισέλθει στον τέταρτο χρόνο του, με τη χώρα να επιδεικνύει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, με μεγάλες βέβαια απώλειες και τεράστιες καταστροφές στα εδάφη της.
Αν διαχωρίσουμε όμως τα πολεμικά μέτωπα σε “γη-θάλασσα-αέρα”, το ναυτικό πεδίο είναι εκεί όπου η Ουκρανία αδιαμφισβήτητα έχει νικήσει! Για να προλάβουμε την κριτική, σαφώς η όποια ουκρανική υπεροχή στη Μαύρη Θάλασσα δεν είναι αυτή που θα καθορίσει την πορεία του πολέμου γενικά, ούτε μπορεί αυτή να υπερκεράσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το Κίεβο στις μάχες στην ξηρά, όπου η Ρωσία και κατέχει σημαντικό μέρος της αμυνόμενης χώρας και προωθείται αργά για πάνω από ενάμιση έτος.
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: Ο Ρωσικός Στόλος στη Μαύρη Θάλασσα χάνει ένα πλοίο το μήνα!
Παραμένει όμως ένα μοναδικό γεγονός, μια χώρα να καταφέρνει ναυτική υπεροχή, χωρίς να διαθέτει πολεμικό ναυτικό (!), να έχει οργανώσει σημαντικά πληγματα στον αντίπαλο της, να τον έχει περιορίσει επιχειρησιακά και συνεχώς να παράγει νέες και μη -προς το παρόν- διαχερίσιμες απειλές. Και όλα αυτά με επένδυση η οποία είναι τραγικά χαμηλή για το αποτέλεσμα.
Έτσι από το 2022 έως σήμερα, η Ουκρανία έχει πετύχει να βυθίσει κάπου 15 σκάφη του ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, περίπου το ένα τρίτο της δύναμης του, ανάμεσα τους τη ναυαρχίδα του, το καταδρομικό Μόσκβα και να προκαλέσει ζημιές σε αρκετά περισσότερα. Ακόμη να υποχρεώσει τη Ρωσία να αποσύρει το μεγαλύτερο μέρος των ναυτικών της δυνάμεων από τη Σεβαστούπολη στην Κριμαία, όπου είναι το “ιστορικό” αγκυροβόλιο τους και να τις μεταφέρει στην άλλη πλευρά της Μαύρης Θάλασσας, στο Νοβόροσισκ. Και βέβαια να εξαφανίσει το τεράστιο ρωσικό πλεονέκτημα ναυτικών μέσων, στο συγκεκριμένο θαλάσσιο χώρο. Δηλαδή ένα σύνολο επιτυχίων που δύσκολα επαναλαμβάνεται.
Η επανάσταση των USVs
Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία το 2022, το ουκρανικό Ναυτικό ήταν ήδη σχεδόν ανύπαρκτο. Η απώλεια του μεγαλύτερου μέρους του στόλου της Ουκρανίας κατά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και η αυτοβύθιση της φρεγάτας Hetman Sahaidachny το 2022 (τότε μεγαλύτερου πλοίου της Ουκρανίας), για την αποτροπή της κατάληψής της από τους Ρώσους, άφησαν το Κίεβο πρακτικά χωρίς “συμβατικές” ναυτικές δυνάμεις, παρά μόνο με λίγα περιπολικά πλοία. Παρόλα αυτά, η Ουκρανία ανέπτυξε μια ασύμμετρη στρατηγική, βασισμένη σε παράκτιες πυραυλικές συστοιχίες εναντίον πλοίων, μικρά σκάφη και αεροπορική υποστήριξη, με τα ναυτικά drones να αναδεικνύονται σε κύριο όπλο της.
Όπως περιγράφει σε άρθρο του, ο David Kirichenko, Associate Research Fellow στο Henry Jackson Society, η Ουκρανία είχε ήδη αναγνωρίσει την ανάγκη για ασύμμετρες τακτικές πριν από την εισβολή του 2022. Οπότε βλέποντας την ναυτική της αδυναμία στράφηκε στα μη επανδρωμένα σκάφη επιφανείας (USV’s), όπως το Magura και το Sea Baby, που έγιναν το επίκεντρο αυτής της στρατηγικής. Αυτά τα σκάφη, με κόστος περίπου 250.000 δολαρίων, είναι εξαιρετικά οικονομικά σε σύγκριση με τα κλασικά πολεμικά πλοία, αλλά έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικά.
Οι ουκρανικές επιθέσεις με USVs έχουν όμως επιτύχει πρωτοφανή αποτελέσματα που ξεπερνούν και τον πόλεμο επιφανείας. Καθώς τον Ιανουάριο του 2025, τροποποιημένα drones Magura V5 εξοπλισμένα με πυραύλους θερμικής καθοδήγησης αέρος-αέρος R-73 (προσαρμοσμένους στο κατάστρωμα), κατέρριψαν δύο ρωσικά ελικόπτερα Mi-8 και προκάλεσαν ζημιές σε ένα τρίτο κοντά στην Κριμαία. Ενώ το Μάιο του 2025, η Ουκρανία χρησιμοποιώντας drones εξοπλισμένα με πυραύλους AIM-9 Sidewinder, σε μια νέα έκδοση των Magura, κατέρριψε δύο ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη Su-30, αξίας 50 εκατομμυρίων δολαρίων το καθένα. Εδώ ο γνωστός, αναλυτής H.Ι. Sutton σημείωσε ότι «η επιτυχία των ουκρανικών μη επανδρωμένων σκαφών δεν μπορεί να υπερτιμηθεί. Ξαναγράφουν τους κανόνες του ναυτικού πολέμου».
Το Magura V7 που κατέρριψε ρωσικά μαχητικά αποκαλύπτεται από τους Ουκρανούς – βίντεο
Η εξέλιξη της τεχνολογίας
Τα ουκρανικά drones δεν περιορίζονται σε απλές επιθέσεις. Έχουν εξελιχθεί σε πολυδιάστατες πλατφόρμες, ικανές να εκτελούν εξαιρετικά πολύπλοκες αποστολές. Το Sea Baby, για παράδειγμα, μπορεί να μεταφέρει πάνω από έναν τόνο εκρηκτικών και να επιχειρεί σε αποστάσεις που ξεπερνούν τα 1.000 χιλιόμετρα, επεκτείνοντας τη θανατηφόρα εμβέλειά του σε ολόκληρη τη Μαύρη Θάλασσα. Επιπλέον, τα drones αυτά λειτουργούν πλέον ως «ρομποτικά αεροπλανοφόρα», ικανά να εκτοξεύουν μη επανδρωμένα αεροσκάφη για επιθέσεις σε παράκτιους στόχους ή ακόμα και να μεταφέρουν ναυτικές νάρκες. Έτσι ο Κυρίλο Μπουντάνοφ, επικεφαλής της ουκρανικής υπηρεσίας πληροφοριών, δήλωσε ότι η Ρωσία έχει χάσει την ικανότητα να επιχειρεί ελεύθερα στη Μαύρη Θάλασσα.
Παρά τις επιτυχίες της, η Ουκρανία αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Ο διοικητής του ουκρανικού Ναυτικού, Oleksiy Neizhpapa, ανέφερε ότι η Ρωσία έχει αναπτύξει ένα πολυεπίπεδο σύστημα αεράμυνας αλλά και επάκτιας άμυνας γύρω από τη Σεβαστούπολη, με ζώνες ανίχνευσης μεγάλου, μεσαίου και μικρού βεληνεκούς, που καθιστούν τις ουκρανικές επιθέσεις όλο πιο δύσκολες. Σε απάντηση, η Ουκρανία αναβαθμίζει τα drones της και με νέα όπλα, αλλά και νέες δυνατότητες και τακτικές. Π.χ. με συνεργατική δράση πολλών μαζί σε στολίσκους, όπου κάποια σκάφη είναι “δολώματα”, άλλα επιτήρησης/στοχοποίησης και άλλα τα “καμικάζι” που θα επιφέρουν το πλήγμα.
Οικονομία κλίμακος στον σύγχρονο πόλεμο
Τα φθηνά drones έχουν βέβαια ανατρέψει και το μοντέλο της ναυτικής ισχύος που βασίζεται διεθνώς. σε στόλους μεγάλων και πολύ εξελιγμένων σκαφών, αξίας πολλών εκατοντάδων εκατομμύριων το καθένα (αυτό ακολουθεί και η Ελλάδα στο δικό της Πολεμικό Ναυτικό). Καθώς τώρα αυτά κινδυνεύουν από drones ελάχιστης επένδυσης, τα οποία μπορεί να παράγονται ταχύτατα, σε απλές βιοτεχνίες, με συμμετοχή στρατιωτικών και πολιτών, με ευχέρεια συνεχούς εξέλιξης σε λίγες μέρες, με φθηνές δοκιμές και ταχύ κύκλο αναβάθμισης.
Αυτό βέβαια αφορά όχι μόνο το ναυτικό πόλεμο αλλά όλες τις μορφές του, όπως πάλι έχουμε δει στην Ουκρανία. Και εκεί την “συνταγή” έχει υιοθετήσει και η Ρωσία, βασίζοντας π.χ. μεγάλο μέρος της αεροπορικής της επίθεσης στα ουκρανικά μετόπισθεν σε μεσαίου μεγέθους UAV τύπoυ Shahed 136. Ενώ βέβαια στην πρώτη γραμμή του μετώπου και οι δύο πλευρές δίνουν πλέον ένα σκληρό πόλεμο drones. Πίσω στη Μαύρη Θάλασσα, η Ρωσία, αν και αρχικά υστερούσε, αναπτύσσει πλέον τις δικές της ναυτικές τεχνολογίες, με το Murena-300S, ένα οπλισμένο μη επανδρωμένο επιφανείας, ώστε να ανταγωνιστεί την Ουκρανία.
Σχολιάζοντας την κυριαρχία των drones, o Μιχαήλο Φέντοροφ, υπουργός Ψηφιακού Μετασχηματισμού της Ουκρανίας, τόνισε ότι η χώρα λειτουργεί ως το καλύτερο κέντρο έρευνας και ανάπτυξης για καινοτομίες, με τεχνολογίες που δοκιμάζονται άμεσα στο πεδίο της μάχης και αναπτύσσονται γρήγορα, πετυχαίνοντας σημαντική οικονομία κλίμακας.
Η επιτυχία της Ουκρανίας έχει μάλιστα εμπνεύσει και άλλες χώρες που βρίσκονται υπό απειλή. Για παράδειγμα η Ταϊβάν, αντιμετώπιζοντας την Κίνα, παρουσίασε πρόσφατα το Endeavor Manta, ένα μη επανδρωμένο σκάφος επιφανείας σχεδιασμένο για επιχειρήσεις σμήνους, εξοπλισμένο με τορπίλες και δυνατότητες αυτόνομης πλοήγησης. Εμπνευσμένο από την ουκρανική εμπειρία, το Manta αποτελεί μέρος της στρατηγικής της Ταϊβάν για ασύμμετρη άμυνα, με στόχο την ανατροπή της κινεζικής υπεροχής μέσω φθηνών, ευέλικτων τεχνολογιών.
Η Κίνα, από την πλευρά της, έχει παρουσιάσει το Feiyi, ένα UAV ικανό να εξαπολύεται υποβρυχίως ενώ ετοιμάζεται και πολύ πιο σύνθετα σκάφη και μεγάλου μεγέθους.
H σταδιακή αφύπνιση του ΝΑΤΟ
Και το ΝΑΤΟ έχει αρχίσει να προσαρμόζεται στις νέες πραγματικότητες του ναυτικού πολέμου. Η βρετανική Kraken3, εμπνευσμένη από τις ουκρανικές καινοτομίες, ενσωματώνει δυνατότητες τεχνητής νοημοσύνης, όπως επιχειρήσεις σμήνους και πλοήγηση χωρίς GPS. Το ΝΑΤΟ έχει επίσης ξεκινήσει…
Η συνέχεια στο Naval Defence
