Το ζήτημα είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενο και έχει πολλές προεκτάσεις και παράγοντες που κυμαίνονται από οικονομικούς έως επιχειρησιακούς.
Στη Δύση, έχει σχεδόν επικρατήσει ο θεσμός του επαγγελματικού στρατού. Σε πολλές χώρες όμως, η στράτευση είναι εκ των ων ουκ άνευ. Προφανώς οι χώρες που διαθέτουν πλήρως επαγγελματικό στρατό, έχουν τους οικονομικούς πόρους να το κάνουν. Στην Ελλάδα, απ’ ότι φαίνεται, δεν υπάρχει αυτή η “πολυτέλεια”.
Τα υπέρ και τα κατά της υποχρεωτικής θητείας
Έχοντας ως παράδειγμα την Ελλάδα, η υποχρεωτική στράτευση δημιουργεί, θεωρητικά, μια υπολογίσιμη δύναμη εφέδρων με έστω στοιχειώδη στρατιωτική εκπαίδευση. Με απλά λόγια, όσοι άνδρες έχουν υπηρετήσει στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, γνωρίζουν να χρησιμοποιήσουν έστω ένα G3.
Παλαιότερα, όταν η θητεία ήταν 2+ χρόνια, οι στρατεύσιμοι καταλάμβαναν θέσεις πρώτης γραμμής. Από -έστω βοηθητικοί- μηχανικοί αεροσκαφών στις πίστες, έως πληρώματα αρμάτων μάχης και πολεμικών πλοίων. Με τη θητεία πλέον στους 12 μήνες, ο ρόλος των στρατευσίμων έχει περιοριστεί κυρίως σε δευτερεύουσες θέσεις και “αγγαρείες”, όπως παράδειγμα επάνδρωση σκοπιών. Αντίστοιχα, η εκπαίδευσή τους σε οπλισμό και τακτικές μάχης, έχει περιοριστεί σημαντικά και σε κάποιες περιπτώσεις, έχει εκμηδενιστεί. Με λίγα λόγια, η ολιγόμηνη θητεία, δεν επαρκεί για να αποδώσει πλήρως εκπαιδευμένους στρατευσίμους, που θα μπορούσαν -εάν χρειαστεί- να συνεισφέρουν ικανοποιητικά σε περίπτωση επιστράτευσης/πολέμου. Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε πως η εκπαίδευση επιστράτων στις μέρες, σε ασκήσεις τύπου “ΠΑΡΜΕΝΙΩΝ”, είναι ουσιαστικά ανέκδοτο και ευκαιρία για βόλτα και καφέ μεταξύ “παλιοσειρών”. Από την άλλη, μια πιο αποδοτική λύση αύξησης της θητείας στα προ 20ετίας επίπεδα, θα δημιουργούσε πιο ικανούς και μάχιμους στρατεύσιμους. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να γίνει ποτέ, λόγω μεγάλου πολιτικού κόστους.
Ένας ακόμη υπολογίσιμος παράγοντας, είναι το γεγονός πως οι νεαροί άνδρες που καλούνται να υπηρετήσουν τη θητεία τους, το κάνουν ως “αγγαρεία” και το θεωρούν τροχοπέδη στην προσωπική και επαγγελματική τους εξέλιξη, με ότι μπορεί να σημαίνουν αυτά για το ηθικό τους και το αίσθημα καθήκοντος.
Έδω θα πρέπει να επισημάνουμε πως ο “μισθός” των μερικών ευρώ που παίρνουν κάθε μήνα οι στρατεύσιμοι, είναι περισσότερο προσβολή παρά κίνητρο. Επιπλέον, οι δεξιότητες που μαθαίνουν είναι λιγοστές και δεν έχουν κανένα αντίκρυσμα στην πολιτική τους ζωή, όπως για παράδειγμα το δίπλωμα 5ης κατηγορίας που αποκτούσαν παλιότερα και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για εργασία και εκτός στρατεύματος (κάτι που έχει προ πολλού απαγορευτεί).
Τα υπέρ και τα κατά ενός επαγγελματικού στρατού
Ας μη γελιόμαστε. Οι Ελληνικές ΕΔ είναι εξαιρετικά υποστελεχομένες. Με βάση αυτήν την παραδοχή, οι Επιτελείς εδώ και χρόνια προσπαθούν να “μπαλώσουν” τα κενά με διάφορα μέτρα, που εν πολλοίς είναι αποδοτικά. Για παράδειγμα, στον τομέα της φύλαξης, έχουν επιστρατευτεί ηλεκτρονικά μέσα (κυρίως κάμερες), αλλά και “εναλλακτικές”, αλλά και συνάμα αποτελεσματικές λύσεις, όπως η ευρύτερη χρήση στρατιωτικών σκύλων.
Μιλώντας πάντα για την Ελλάδα και βασιζόμενοι σε ρεαλιστικά δεδομένα, βλέπουμε ανθρώπους 35-45 ετών, να εκτελούν υπηρεσίες που υπό κανονικές συνθήκες, θα εκτελούσαν άτομα 20-25 ετών. Ναι, μπορεί αυτοί οι “παλιοί” να διαθέτουν 2 και πλέον δεκαετίες εμπειρίας και εξειδίκευσης, ωστόσο εδώ ταιριάζει απόλυτα η φράση “Το μεν πνεύμα πρόθυμον, η δε σαρξ ασθενής”.
Πέρα από τους στρατιωτικούς που προέρχονται από παραγωγικές σχολές, η αριθμητική βάση του στρατεύματος αποτελείται από Εθελοντές και κυρίως Επαγγελματίες Οπλίτες. Ελέω όμως Μνημονίων, αλλά και αδιαφορίας, δεν έγινε πρακτικά καμία πρόσληψη όλα αυτά τα χρόνια, πλην ελαχίστων ΟΒΑ, με αποτέλεσμα τη γήρανση των στελεχών που απαρτίζουν το στράτευμα.
Μπορεί η Ελλάδα να αποκτήσει πλήρως επαγγελματικό στρατό; Δύσκολο αλλά όχι ανέφικτο, εάν εφόσον βρεθούν οι αναγκαίοι πόροι για τη διατήρηση ενός επαγγελματικού στρατεύματος περίπου 110 χιλιάδων επαγγελματιών, που ούτως ή άλλως δεν είναι επαρκές.
Εδώ τίθεται το ερώτημα, τι θα κερδίσει η Ελλάδα από έναν πλήρως επαγγελματικό στρατό. Πρώτα απ’ όλα, επαγγελματισμό, υψηλή εξειδίκευση και υψηλότερο ηθικό, δεδομένου πως τα στελέχη επιλέγουν να στρατευθούν και δεν τους επιβάλλεται η μη αμειβόμενη στράτευση. Τα ανωτέρω βέβαια, πρέπει να συνοδεύονται από σύγχρονα, εντατικά και καταρτισμένα προγράμματα εκπαίδευσης για να μπορούν τα στελέχη να αποδίδουν το καλύτερο δυνατό.
Από εκεί και πέρα, πρέπει να δημιουργηθούν, ή να βελτιωθούν οι υπάρχουσες υποδομές, είτε αυτές αφορούν στέγαση, είτε σίτιση, είτε ακόμη και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Για παράδειγμα, είναι απαράδεκτο τη σήμερον ημέρα ένας στρατιωτικός να ψάχνει φαρμακείο που να έχει σύμβαση με το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, για να εκτελέσει μια συνταγή.
Καταλήγοντας, η επιλογή μεταξύ υποχρεωτικής στράτευσης, έναντι ενός πλήρως επαγγελματικού στρατού, είναι, ειδικά για την περίπτωση της Ελλάδας, μια εξίσωση που ισοδυναμεί με τον τετραγωνισμό του κύκλου.
Αν πάρουμε ως παράδειγμα τις Αμερικανικές ΕΔ, που διαθέτουν επαγγελματικό στρατό άνω του ενός εκατομμυρίου στελεχών, ένα αντίστοιχο μοντέλο θα ήταν εξαιρετικά επιτυχημένο, αν και δύσκολα εφαρμόσιμο λόγω νοοτροπίας και το κυριότερο, λόγω οικονομικών δυνατοτήτων. Οι Αμερικανοί βέβαια έχουν ανεξάντλητους πόρους, παρέχουν top of the line εκπαίδευση και διαθέτουν τα τελευταία μέσα της τεχνολογίας σε οπλισμό που ξεκινά από το ατομικό τυφέκιο, την ατομική θωράκιση, έως τα αεροσκάφη, πλοία, τεθωρακισμένα κοκ.
Υπάρχει βέβαια και το Ισραήλ, όπου η θητεία είναι υποχρεωτική για όλους, σε μια χώρα που από την ίδρυσή της, έχει εμπλακεί σε ουκ ολίγους μεγάλους πολέμους. Και το Ισραήλ όμως, παρέχει τα ίδια μέσα -αν όχι και καλύτερα- από αυτά που προσφέρουν οι ΗΠΑ στο προσωπικό τους.
Εν κατακλείδι, υπάρχουν δυο μόνο λύσεις. Είτε πλήρη στελέχωση των ΕΔ με μόνιμα στελέχη, είτε (σοβαρή) αύξηση της θητείας, αλλά με κίνητρα και απολαβές. Πλήρως επαγγελματικός στρατός, απαιτεί γερό πορτοφόλι συν όσα προαναφέρθηκαν. Από την άλλη, μια αύξηση της θητείας, σε συνδυασμό με έναν έστω κατώτατο μισθό και όχι 11 ευρώ το μήνα, αλλά και ουσιαστική αναγνώριση της στρατιωτικής εξειδίκευσης και των αποκτηθέντων προσόντων, στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, είναι πολύ πιο προσιτή εναλλακτική.
