Πριν αρχίσουμε να δίνουμε απαντήσεις για το ερώτημα του τίτλου, θα κάνουμε μια εισαγωγή. Είναι το δεύτερο άρθρο με παρόμοια θεματολογία που κάνουμε, μετά τις απαραίτητες διευκρινήσεις για την βαφή Have Glass. Και όπως φαίνεται, δεν θα είναι το τελευταίο.
Αυτή τη στιγμή, η χώρα μας βρίσκεται στο δρόμο εξυπηρέτησης του Μεσοπρόθεσμου προγράμματος που λήγει το 2029, ενώ καταγράφει και επίτευξη πλεονασμάτων. Να τονίσουμε πως οι έκτακτες αμυντικές αγορές του 2021 και του 2022, κυρίως με τις υψηλού κόστους αναθέσεις για προμήθεια FDI και Rafale, εξήντλησαν μεγάλο μέρος των διατιθέμενων κονδυλίων, ενώ ότι “έμεινε”, έχει δεσμευτεί κυρίως για το Πολεμικό Ναυτικό (πρόγραμμα κορβετών και εκσυγχρονισμού των ΜΕΚΟ200ΗΝ).
Ποιος νομίζουν οι αναγνώστες μας ότι είναι ο λόγος της καθυστέρησης του εκσυγχρονισμού των F-16C/D Block 50, ή του εκσυγχρονισμού των Leopard 2A4; Γιατί δεν καταφέραμε να βρούμε λύση για τη γραμμή παραγωγής των Lynx, και το ΓΕΣ ζήτησε εσπευσμένα επιπλέον Μ2 Bradley; Ο λόγος είναι ξεκάθαρος, δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα για όλα αυτά. Μπορούμε δε να πούμε, μετά λόγου γνώσεως, ότι πολλά μικρότερα προγράμματα, όπως για παράδειγμα η σύμβαση υποστήριξης των CH-47D αλλά και των ΝΗ90, μετατέθηκαν για το 2024 λόγω έλλειψης ρευστότητας.
Υπάρχει μια έννοια που δεν ακούγεται αρκετά, κι αυτή είναι το περίφημο “δημοσιονομικό κενό” (ή έλλειμμα). Αυτό αναφέρεται στο αρνητικό υπόλοιπο μεταξύ των δημοσιονομικών εσόδων και των δαπανών μιας κυβέρνησης ή μιας δημόσιας αρχής, κατά τη διάρκεια ενός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος, συνήθως ενός οικονομικού έτους. Αν τα έσοδα (όπως φόροι, τέλη, εσοδήματα από επενδύσεις κ.λπ.) υπερβαίνουν τις δαπάνες (όπως μισθοί και συντάξεις, κοινωνικά προγράμματα, υποδομές κ.λπ.), τότε υπάρχει δημοσιονομικό πλεόνασμα. Αντίθετα, αν οι δαπάνες υπερβαίνουν τα έσοδα, τότε παρουσιάζεται δημοσιονομικό έλλειμμα.
Το δημοσιονομικό έλλειμμα συνήθως φέρνει ανησυχία στις κυβερνήσεις καθώς μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του δημόσιου χρέους. Για να αντιμετωπίσουν τα κενά, οι κυβερνήσεις μπορεί να λαμβάνουν μέτρα όπως αύξηση φόρων, μείωση δαπανών, ή με άλλες οικονομικές πολιτικές.
Έτσι, όταν αγοράζουμε ένα οπλικό σύστημα, το κόστος του μπαίνει στο χρέος, ή στις δαπάνες με την παραλαβή. Και χώρος αυτή τη στιγμή για τέτοιες νέες άμεσες δαπάνες δεν υπάρχει, καθώς έχουν εμφανιστεί και πολλές νέες υποχρεώσεις, κυρίως κοινωνικού χαρακτήρα και στήριξης ασθενών στρωμάτων. Θεωρητικά μιλώντας, αν εξαιρεθούν οι αμυντικές δαπάνες από το χρέος όπως έχει προταθεί από την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μπορεί να αυξηθούν οι συμβάσεις για εξοπλιστικά. Μέχρι τότε, όλα είναι περιορισμένα.
Από εδώ και πέρα, ξεκινούν υποχρεωτικά οι λύσεις και οι “λύσεις”. Για παράδειγμα, μπορεί να έρθει κάποιος πωλητής αμυντικών συστημάτων και να πει “φέρνω μαζί και χρηματοδότηση”. Τι σημαίνει χρηματοδότηση; Δάνεια που εγγράφονται στις υποχρεώσεις μας με την παραλαβή, και αυξάνουν το δημοσιονομικό κενό. Ευτυχώς αυτή την περίοδο το Ελληνικό κράτος δανείζεται με σχετικά χαμηλά επιτόκια και αυτό οφείλεται στο ότι βρισκόμαστε μέσα στην Ευρωζώνη. Πάντως είτε με δάνειο που πρέπει να εξυπηρετηθεί, είτε με άμεση πληρωμή, οι αμυντικές δαπάνες βαρύνουν τον Προϋπολογισμό, και αυτός είναι συγκεκριμένος.
Οι ΗΠΑ, διαβλέποντας το πρόβλημα έχουν σχεδιάσει ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης FMF (Foreign Military Financing) για την Ελλάδα. Οι πληροφορίες δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρες για το ύψος του, αλλά στην πλήρη ανάπτυξή του εκτιμάται πως θα είναι της τάξης έως 8 δις δολαρίων, κάποια σχετικά άμεσα κι άλλα προς το 2030. Τα πρώτα 2,3 δις έχουν ήδη “σχηματοποιηθεί”, σύμφωνα με παλαιότερο δημοσίευμα του Βασίλη Νέδου στην “Καθημερινή”.
Βέβαια, τα FMF δεν γίνεται να κατευθυνθούν σε ευρωπαϊκά συστήματα, οι ΗΠΑ δεν θα χρηματοδοτήσουν μια χώρα για να “ψωνίζει” από τρίτους. Φυσικά κάποιοι θα προστρέξουν να πουν πως τα FMF είναι επίσης δάνεια, και μάλιστα με υψηλό επιτόκιο. Αλλά τα FMF είναι χρηματοδοτικά εργαλεία διαφόρων μορφών, είτε δάνεια, είτε διευκόλυνση χρηματοροής είτε και δωρεάν παροχές, ως στρατιωτική βοήθεια. Τι από όλα αυτά θα είναι τα 8 δις δεν το ξέρουμε ακόμη. Ότι είναι δάνεια όμως, θα αφορά αγορές μέσω Διακρατικών Συμφωνιών (FMS, Foreign Military Sales). Και τo FMS έχει μια ιδιαιτερότητα: Απαιτεί μικρό ποσό προκαταβολής, μπορεί να περιέχει και περίοδο χάριτος, ενώ οι αποπληρωμές γίνονται με ορόσημα υλοποίησης του εκάστοτε προγράμματος. Σε πολύ αδρές γραμμές, τα FMF που προετοιμάζονται θα έχουν μακρινό ορίζοντα αποπληρωμής, κάποια εντός του δικού μας Μεσοπρόθεσμου οικονομικού προγράμματος, κάποια μετά.
Με αυτά τα αμερικανικά εργαλεία και σχέδια προβλέπεται να χρηματοδοτηθούν τα 20 ελληνικά F-35A, τα 35 (;) ελικόπτερα UH-60M, ο εκσυγχρονισμός των MLRS, ο εκσυγχρονισμός των πυροβόλων Μ109, αλλά και η αναβάθμιση της ελληνικής αεράμυνας. Προφανώς και δεν επαρκούν 8 δις για όλα, αλλά θα καλυφθεί μεγάλο μέρος τους.
Αντίθετα, μια αγορά κορβετών θα χρηματοδοτηθεί από τις προβλέψεις εγχώριων πιστώσεων, που εκτιμήθηκαν στα τέλη του 2021 σε 5,5 δις ευρώ για το ΠΝ. Οπότε δεν συσχετίζεται το οποίο πιθανό πρόγραμμα μαχητικών F-35A, με το αν το ΠΝ μετά την αγορά των 3 FDI για 3,3 δις ευρώ, αναγκαστικά κοίταξε φθηνότερες λύσεις όπως οι κορβέτες (όπου και πάλι δεν φτάνουν τα χρήματα).
Άδωνις Γεωργιάδης: Γεγονός η αναγέννηση της ναυπηγικής βιομηχανίας της Ελλάδας
Γενικότερα εδώ έχουμε και παρεξήγηση αλλά και παραπληφόρηση. Από τη μια να “εορτάζεται” η αγορά τοις μετρητοίς ακριβών ευρωπαϊκών όπλων και χωρίς ουσιαστικές βιομηχανικές επιστροφές και από την άλλη να “καταδικάζεται” η πιθανή αγορά αμερικανικών όπλων με μακροπρόθεσμες χρηματοδοτήσεις. Αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι, ας αναγνωρίσουμε σε κάθε πλευρά και μέθοδο προμήθειας τα θετικά και τα αρνητικά της και ας δούμε πως μπορούμε να πάρουμε από όλους το καλύτερο δυνατό. Αλλιώς είναι εύκολο να ξεπέσουμε σε κατηγορίες “αμερικανόφιλοι, γαλλόφιλοι, γερμανόφιλοι” και να γίνεται το ανάλογο αδιέξοδο -και ανέξοδο- σχόλιο.
Στην ΠΤΗΣΗ πάντως δεν ανήκουμε σε κανένα “στρατό” και “στρατόπεδο” όσο και να θέλουν να μας κολλήσουν μια σχετική ταμπέλα. Επισημαίνουμε διαρκώς ότι στα εξοπλιστικά πρέπει να βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα: Που είναι και το όποιο όπλο, αλλά και η χρηματοδότηση αγοράς του και η εξυπηρέτηση του και το κόστος λειτουργίας του και η διασφάλιση των ανταλλακτικών του και η επίτευξη ομοιοτυπίας και η δυνατότητα όποιων επιστροφών και παροχών. Αλλιώς ξέρουμε και εμείς να προτείνουμε αγορές από “μπροσούρες”, με το αζημίωτο.
Αν πάντως ως χώρα επιμείνουμε στην απόρριψη της ποικιλίας των εξοπλιστικών επιλογών και μεθολογιών αποπληρωμής που έχουμε μπροστά μας, η πορεία είναι γνωστή. Δεν θα αγοραστεί σχεδόν τίποτε, οι ανάγκες κάποια στιγμή θα φτάσουν στο “και πέντε”, οπότε θα αναγκαστούμε για άλλη μια φορά και με απευθείας ανάθεση και με έκτακτο προϋπολογισμό (αν και εφόσον βρεθεί), να αγοράσουμε “κάτι”.
Ενδιαφέρον παράδειγμα εδώ είναι το θέμα των ελικοπτέρων Black Hawk: το ΓΕΕΘΑ, υιοθετώντας την εισήγηση του ΓΕΣ, προσπαθεί να εντάξει τον Ελληνικό Στρατό σε ένα μακροχρόνιο συμβόλαιο (Multiyear X) του Αμερικανικού Στρατού για τα συγκεκριμένα ελικόπτερα. Και προτάθηκε και στην Πολεμική Αεροπορία να να αγοράσει το ίδιο ελικόπτερο για αποστολές έρευνας-διάσωσης (SAR) και έρευνας-διάσωσης μάχης (CSAR). Έτσι θα ήταν δυνατόν, Ελληνικός Στρατός, Αεροπορία και Ναυτικό να έχουν την ίδια πλατφόρμα ελικοπτέρου (το Ναυτικό την έχει ήδη στα ανθυποβρυχιακά ελικόπτερα του) αγορασμένη σε καλή τιμή (λόγω μαζικής παραγγελίας), με δημιουργία αλυσίδας υποστήριξης στη χώρα και υψηλές διαθεσιμότητες. Κάποιοι όμως, ζητούν την αγορά πολιτικού (!) ελικοπτέρου για την Πολεμική Αεροπορία, με απευθείας ανάθεση (που σε άλλες περιπτώσεις καταδικάζεται) και με κονδύλια που δεν υπάρχουν. Αν αυτό έχει λογική -συν τη σημαντική σε βάθος χρόνου επιβάρυνση της πολυτυπίας που θα φορτωθούμε ξανά- ας μας την εξηγήσει…
Θα ρωτήσει κάποιος “γιατί δεν δημιουργεί σοβαρό δημοσιονομικό κενό μια αγορά μέσω αμερικανικών FMF και αυτό γίνεται με άλλες προμήθειες;”. Ξαναλέμε πως οι πληρωμές με την αμερικανική μεθοδολογία θα εγγραφούν στο χρέος όταν παραληφθούν τα όπλα ή όποτε έχει συμφωνηθεί η σταδιακή αποπληρωμή τους μετά την παραλαβή. Κάτι που δεν έχουμε δει σε άλλες πρόσφατες αγορές μας, π.χ. στις FDI κοντά το 75% του κόστους τους, έχει βαρύνει τον προϋπολογισμό μέχρι και του χρόνου, πριν καν παραλάβουμε σκάφος! Κι έτσι έγινε και με τα Rafale, αν κι εκεί οι άμεσες πληρωμές άξιζαν τον κόπο, καθώς τα αεροσκάφη παραδόθηκαν πολύ γρήγορα.
Θυμίζουμε πως η Ελλάδα αγοράζει όπλα από όλες τις σύμμαχες χώρες διαχρονικά, οπότε και τώρα οφείλει να αναζητήσει την καλύτερη λύση, εκμεταλλευόμενη τις όποιες παροχές, διευκολύνσεις και ισορροπίες μπορεί να πετύχει. Άλλος θα δώσει διευκολύνσεις, άλλος άμεση παράδοση, άλλος θα κάνει και τοπική επένδυση, ιδανικά και όλα μαζί. Αλλιώς η αντίληψη “πληρώνω μετρητά που δεν έχω και χαίρομαι” δεν πάει πουθενά. Έτσι, είτε πάρουμε είτε δεν πάρουμε τα F-35A, οι κορβέτες που θα αγοραστούν, αν αγοραστούν, θα είναι 3 το πολύ. Αν δεν εκσυγχρονιστούν τα MLRS, δεν θα αγοράσουμε PULS στη θέση τους. Αν και μερικοί ελπίζουν, πως όταν η απελπισία μας θα χτυπήσει πάλι “κόκκινα”, και αποφασιστεί ένα φιάσκο επιπέδου Ρ-3Β, θα το αποδεχτούν όλοι, στη λογική “κάτι πάλι πήραμε, ας λέμε και ευχαριστώ”.
Ακόμη, τα όσα κυκλοφορούν και ανακυκλώνονται, περί μαζικής “μη αποδέσμευσης” όπλων και συστημάτων από τις ΗΠΑ, είναι στα όρια της υπερβολής. Οι ΗΠΑ για τους δικούς τους λόγους (όχι από κάποια ξαφνική “αγάπη” φυσικά) και με τη δύσκαμπτη και αργοκίνητη γραφειοκρατία τους, προσπαθούν να βρουν λύσεις αμυντικής μας ενίσχυσης. Γιατί διαπιστώνουν την τουρκική αστάθεια, γιατί εμείς βρισκόμαστε κοντύτερα στις δικές τους γεωπολιτικές αντιλήψεις, κ.ο.κ. Κυνικά και απλά.
Να θυμήσουμε εδώ πως μας δίνουν και όγκους από μεταχειρισμένο υλικό που εδώ και χρόνια η Τουρκία δεν έχει πάρει τίποτα αντίστοιχο. Ανάμεσα τους τα τροχοφόρα τεθωρακισμένα (1.200 συνολικά) Μ1117, τα 70 ελικόπτερα OH-58D, τα αμφίβια AAV-7 κ.α. Προφανώς όλα αυτά μπορεί να είναι μέτρια, αλλά είμασταν αυτοί που αρνηθήκαμε παλαιότερα φρεγάτες O.H.Perry, αντιτορπιλικά Kidd, άρματα M1A1 Abrams, εκτοξευτές ρουκετών MLRS, πυροβόλα M109Α5, Μ2 Bradley και πάει λέγοντας.
To 2014-2015 οι ΗΠΑ θα μας έδιναν 350-600 φορτηγά και βυτιοφόρα (Μ978, Μ985) που θα κόστιζαν κοντά στα 10 εκ. δολάρια μεταφορικά και θα μπορούσαν να επανέλθουν σε πλήρη επιχειρησιακή κατάσταση από την εγχώρια βιομηχανία (π.χ. την ΕΛΒΟ). Αλλά τα απέρριψε η ΓΔΑΕΕ, γιατί δεν είχαν πιστοποίηση εκπομπής ρύπων… EURO 4! Προφανώς τα Steyr ήταν καλύτερα και πιο… οικολογικά! Σε άλλη περίπτωση, 40 εκτοξευτές MLRS είχαν ελεγχθεί από τον ΕΣ και τους είχαμε “κλείσει” αρχικά. Το ίδιο με τα άρματα Μ1Α1, αλλά “απαιτήσαμε” να κάνουμε τα “πάντα” στην Ελλάδα, όπως για παράδειγμα ανακατασκευή του κιβωτίου μετάδοσης. Το κόστος φυσικά μετά ξέφυγε και το πρόγραμμα ακυρώθηκε. Και τώρα ψάχνουμε λύση για τα Leopard 1A5 αντί για Μ1Α1. Δεν φταίνε λοιπόν πάντα οι ΗΠΑ, αλλά κι εμείς και τα συμφέροντα πίσω από το “εμείς”. Ας προσέχαμε.
