Του Βασίλη Νέδου από την “Καθημερινή”
Μήνυμα προς πολλές κατευθύνσεις, μεταξύ άλλων και την ελληνική, αποτελεί η διακοπή από την Τουρκία των ερευνών για τη βύθιση καλωδίου οπτικών ινών με κατεύθυνση από το Ισραήλ προς τη Γαλλία μέσω, βεβαίως, των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) Κυπριακής Δημοκρατίας και εν συνεχεία Ελλάδας.
Το θέμα ήλθε χθες στην επιφάνεια όταν πηγές του τουρκικού υπουργείου Εθνικής Αμυνας γνωστοποίησαν ότι διέκοψαν την Τετάρτη την πορεία του υπό σημαία Γιβραλτάρ πλοίου S/V «Fugro Gauss», διότι δεν είχε άδεια για εργασίες στην τουρκική υφαλοκρηπίδα. Με την ευκαιρία, μάλιστα, η τουρκική πλευρά επανέλαβε την αντίθεσή της στο άλλο έργο, αυτό της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου (αναφέροντας συγκεκριμένα το έργο του Great Sea Interconnector – GSI), με τις πηγές να υπογραμμίζουν ότι «διεξάγουμε πάντα την απαραίτητη παρακολούθηση, αποτρέποντας οποιαδήποτε μη εξουσιοδοτημένη δραστηριότητα στην υφαλοκρηπίδα μας, και δεν επιτρέπουμε δραστηριότητες ή έργα (όπως το έργο διασύνδεσης Great Sea Interconnector) που αγνοούν τη χώρα μας».
Οι έρευνες που διεξάγονταν με βάση τη NAVTEX του Σταθμού Λάρνακας 237/25 κατ’ αρχάς αποκρούστηκαν με αντι-NAVTEX από τον Σταθμό της Υδρογραφικής Υπηρεσίας στην Αττάλεια (0739/25) και στη συνέχεια στην ευρύτερη περιοχή έπλευσε φρεγάτα τύπου Gabya (αναβαθμισμένες Oliver Hazard Perry) του τουρκικού Ναυτικού, προκειμένου να εκπέμψει και το σχετικό σήμα. Μάλιστα, η φρεγάτα έσπευσε σε απόσταση ασφαλείας από το ερευνητικό, λίγο αφότου το πλοίο πέρασε εντός περιοχής την οποία η Αγκυρα θεωρεί ευρισκόμενη εντός τουρκικής υφαλοκρηπίδας.
Εργο 850 εκατ. δολαρίων
Το έργο το οποίο διέκοψε η Αγκυρα είναι ο Διάδρομος Ανατολής – Μεσογείου (East to Med Corridor – EMC) και αποτελεί ένα τεράστιο έργο προϋπολογισμού περίπου 850 εκατ. δολαρίων, το οποίο θα συνδέσει τηλεπικοινωνιακά τη Σαουδική Αραβία με την Ευρώπη μέσω της Ελλάδας (ελληνική ΑΟΖ). Οι έρευνες του πλοίου «Fugro Gauss» διακόπηκαν ενώ διεξήγε έρευνες για ένα από τα δύο καλώδια οπτικών ινών που σχεδιάζεται να βυθιστεί στην περιοχή, με κατεύθυνση προς τη Γαλλία. Οχι μακριά, υπάρχει ακόμη ένα με κατεύθυνση προς την Ιταλία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στη μετοχική σύνθεση του EMC συμμετέχει με το πλειοψηφικό πακέτο η Σαουδική Αραβία, αλλά με ένα ποσοστό κοντά στο 20% και η ΔΕΗ. Μέχρι πρότινος στην εταιρεία συμμετείχε και η Κύπρος (CYTA) η οποία, ωστόσο, αποχώρησε από την κοινοπραξία. Εχει τη σημασία του και το γεγονός ότι για την προμήθεια των καλωδίων έχουν υπογράψει προ διετίας συμφωνία και έχουν αναλάβει να διεκπεραιώσουν το σχετικό έργο δύο εταιρείες. Το πλειοψηφικό πακέτο μιας εκ των δύο εταιρειών, της Alcatel Submarine Networks (ASN), ανήκει στη γαλλική NEXANS, η οποία είναι βεβαίως γνωστή στην Αθήνα και λόγω της εμπλοκής στην ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου, που πρακτικά έχει «παγώσει» από τον Ιούλιο του 2024.
Η επιλογή της Αγκυρας να ανεβάσει τους τόνους με αυτόν τον τρόπο για ένα ζήτημα που δεν είχε έλθει στη δημοσιότητα, και αφορά μια κοινοπραξία ενός έργου το οποίο έχει σχέση με τα συμφέροντα μεγάλων κρατών στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή, αποτελεί αφενός μια έμμεση, πλην σαφή παραίνεση για ένταξη της Τουρκίας στο παιχνίδι μεταφοράς δεδομένων και ενέργειας που διεξάγεται στην Ανατολική Μεσόγειο, αφετέρου ένα ευθύ μήνυμα προς την Αθήνα. Από την ελληνική πλευρά έχει σαφώς αφεθεί να εννοηθεί ότι ο Σεπτέμβριος θα είναι μήνας επανεκκίνησης των ερευνών για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου, ως εκ τούτου αυτή η πολύ ανοιχτή αναφορά εκ μέρους της Αγκυρας στον GSI αφήνει πολύ λίγα στη φαντασία σχετικά με τη στάση που σκοπεύει να τηρήσει η Τουρκία σε αυτό το ενδεχόμενο. Δεν είναι, πάντως, η πρώτη φορά που η Αγκυρα παρεμποδίζει έρευνες σε περιοχές οι οποίες βρίσκονται εντός της κυπριακής ΑΟΖ.
Ο ελληνικός χάρτης και οι αντιδράσεις
Ο χάρτης με τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), όπως αποτυπώθηκε στον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ) τον τελευταίο Απρίλιο παρήγαγε τους τελευταίους μήνες αντιδράσεις ακόμα και από χώρες με τις οποίες η Ελλάδα διατηρεί πιο στενές σχέσεις, με τελευταίο παράδειγμα την Αίγυπτο, η οποία με ρηματική διακοίνωση που επιδόθηκε στις 27 Ιουλίου στην ελληνική πρεσβεία στο Κάιρο, ουσιαστικά προβάλλει τις αιγυπτιακές απόψεις για την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο.
Είχε προηγηθεί η Λιβύη, με τις αντιδράσεις της κυβέρνησης της Τρίπολης στον ΟΗΕ, αλλά και τις δηλώσεις αξιωματούχων και, βεβαίως, κατά κύριο λόγο από την Τουρκία, η οποία έχει αναρτήσει δικούς της χάρτες.
Πρακτικά από τις συνορεύουσες χώρες με τις οποίες η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει διαφορά απόψεων στο ζήτημα της οριοθέτησης ΑΟΖ, η μόνη που δεν αντέδρασε με κάποιο τρόπο (τουλάχιστον όχι κάποιον που να έχει γίνει γνωστός) είναι η Αλβανία, με την οποία η Αθήνα βρίσκεται σε συζητήσεις προκειμένου να λήξει αυτή η πολύ μικρή εκκρεμότητα στα βόρεια της Κέρκυρας (Διαπόντια Νησιά).
Ο χάρτης που συνοδεύει τον ΘΧΣ αποτελεί μια πρώτη επίσημη αποτύπωση των δυνητικών ορίων της ελληνικής ΑΟΖ και ως ένα τέτοιο εργαλείο αξιοποιείται αυτή τη στιγμή από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Εξωτερικών.
Δεν είναι τυχαίο ότι τη ρηματική διακοίνωση της Ελλάδας στον ΟΗΕ, η Αθήνα τη συνδύασε με μια που έγινε απευθείας στην Τρίπολη, όπου και γνωστοποίησε τη σύνθεση της ελληνικής τεχνικής επιτροπής για τις συζητήσεις οριοθέτησης ΑΟΖ με επικεφαλής την υφυπουργό Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και τη συμμετοχή του πολιτικού διευθυντή Ανδρέα Φρυγανά, του διευθυντή Μέσης Ανατολής – Βόρειας Αφρικής Φοίβου Γεωργακάκη και του Αλέξανδρου Κολιόπουλου και της Αλίκης Γκανά από τη Νομική Υπηρεσία του ΥΠΕΞ. Μάλιστα στην ίδια διακοίνωση ζητείται από την Τρίπολη να κατονομάσει και να ορίσει και τους δικούς της αντιπροσώπους για την τεχνητή επιτροπή.
Αναλόγως, η Αθήνα θα κινηθεί και προς την πλευρά της Βεγγάζης, την οποία επιθυμεί να κρατήσει ενεργή σε όλες αυτές τις συζητήσεις, μια και στην ανατολική πλευρά της Λιβύης εδρεύει η Βουλή της διχασμένης αυτής χώρας. Στην Αθήνα δεν υπάρχουν υπερβολικές προσδοκίες από όλη αυτή τη διαδικασία, ιδιαίτερα καθώς τόσο η Τρίπολη, όσο και η Βεγγάζη εμφανίζονται να παίζουν ταυτόχρονα με όλους τους περιφερειακούς παίκτες.
Επιπλέον, η τριμερής συνάντηση που διεξήχθη στην Κωνσταντινούπολη το περασμένο Σάββατο με τη συμμετοχή Τουρκίας, Τρίπολης και Ιταλίας, δείχνει ότι και οι συμμαχίες πάνω στα ζητήματα που αφορούν τη Λιβύη είναι εξαιρετικά επισφαλείς. Η κατάθεση του ΘΧΣ ενεργοποίησε υφιστάμενα ρήγματα στις σχέσεις τόσο με τις λιγότερο όσο και με τις περισσότερο φιλικές χώρες της περιοχής και πρακτικά ωθούν την ελληνική διπλωματία για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες να γίνει πιο δημιουργική και να δοκιμάσει τις δυνάμεις σε περιοχές που πλέον δεν δέχονται πιέσεις ούτε από τους ισχυρότερους της Δύσης.
