Ειδικού συνεργάτη
Τα όσα ακολουθούν δεν έχουν σκοπό να κρίνουν το ιστορικό ή το νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ιδρύθηκε και δραστηριοποιείται η ελληνική αμυντική βιομηχανία. Προέκυψαν όμως ως αντίδραση στα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων και εμπνέεται από την απόφαση της ηγεσίας της χώρας να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων με τις διαδοχικές συνεδριάσεις της αρμόδιας Επιτροπής της Βουλής υπό την προεδρία του Κ. Γκιουλέκα για την προώθηση των εξοπλιστικών προγραμμάτων και με τις θαρραλέες δηλώσεις του υπουργού Εθνικής Άμυνας Ν. Παναγιωτόπουλου για τις επιλογές του μέλλοντος, αλλά και για τις αστοχίες του παρελθόντος.
Η αφορμή δόθηκε από την ενέργεια της ηγεσίας της ΓΔΑΕΕ να διεκδικήσει με συστηματικό τρόπο τη σύνδεση των μελλοντικών εξοπλιστικών προγραμμάτων με την εγχώρια αμυντική βιομηχανία. Στη χώρα μας, όταν οι πολιτικοί αναφέρονται σε αυτή εννοούν συνήθως την κρατική και σπάνια την ιδιωτική.
Δυστυχώς για όλους μας, αυτό που δεν λέγεται είναι ότι η «κρατική» αμυντική βιομηχανία στην Ελλάδα προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσμα εξαγορών ιδιωτικών επιχειρήσεων, στην καλύτερη περίπτωση ενόψει υλοποίησης σημαντικών εξοπλιστικών προγραμμάτων (ΕΑΒ, ΕΒΟ, ΕΛΒΟ) και στη χειρότερη λόγω χρεοκοπίας τους (Ναυπηγεία, ΑΕΕΠ-ΠΥΡΚΑΛ). Οι παραπάνω επιχειρήσεις αποτέλεσαν στα «χρυσά» χρόνια των ελληνικών εξοπλισμών 1997-2007 τον κύριο αποδέκτη των συμβάσεων αντισταθμιστικών ωφελημάτων που συνόδευαν τα προγράμματα προμηθειών του υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Με εξαίρεση όμως μια μικρή περίοδο, οι πωλήσεις της κρατικής αμυντικής βιομηχανίας είχαν πτωτική πορεία, με συνέπεια τη συνεχή οικονομική επιβάρυνση του ελληνικού δημοσίου για την κάλυψη των σημαντικών ελλειμμάτων τους.
Τα όποια μέτρα πάρθηκαν δεν βελτίωσαν την οικονομική κατάσταση της κρατικής αμυντκής βιομηχανίας, η οποία άγγιξε τα όρια της ολικής καταστροφής στη δεκαετία 2009-2019. Ιδιαίτερη περίπτωση προς εξέταση από το υπουργείο Οικονομικών αποτελεί η ΕΑΒ, όπου παρουσιάζεται το παράδοξο φαινόμενο να συνεχίζει να συσσωρεύει ζημίες παρά τα σημαντικά προγράμματα με τα οποία έχει προικοδοτηθεί!
Ειδικά για τα ναυπηγεία, είναι τόσο συχνές οι αναφορές του γενικού και ειδικού Τύπου σε αυτά, που κάνουν μάταιη και ανεπίκαιρη την όποια πληροφορία ήδη από την επόμενη κιόλας ημέρα. Η πικρή ιστορία συνεχίζεται, με τον Έλληνα πολίτη να καλείται κάθε τόσο να πληρώσει την κακή διαχείριση από τους κρατικούς λειτουργούς, είτε στο επίπεδο των υπαλλήλων είτε σε αυτό της πολιτικής του ηγεσίας, ενώ οι ζημιές μετρούνται πλέον σε δις ευρώ.
Δίπλα στην κρατική αμυντική βιομηχανία ιδρύθηκαν από ιδιώτες, κυρίως τη δεκαετία του ’90, και επιχείρησαν σε δυσμενέστερο οικονομικό περιβάλλον -χωρίς κρατική ενίσχυση- αρκετές μικρομεσαίες ιδιωτικές επιχειρήσεις παραγωγής αμυντικού υλικού. Ανάμεσα τους ξεχώρισαν οι METKA, SUNLIGHT, INTRACOM DEFENSE, EFA-GROUP, MILTECH, HDVS, EODH κ.ά., με κριτήριο πάντα τις πωλήσεις και την αδιάλειπτη παραγωγική δραστηριότητά τους.
Αυτές εξακολουθούν να στέκονται σήμερα στα πόδια τους, παρουσιάζουν υγιή οικονομικά στοιχεία, ιδιόκτητη τεχνολογία και σημαντικές εξαγωγές!
Ποιο ήταν άραγε το επιχειρηματικό σχέδιο (Business Plan) και ποια η καλή πρακτική (Best practice) που ακολούθησαν οι εταιρείες αυτές και πέτυχαν; Όπως δείχνει η μελέτη των διαθέσιμων στοιχείων, είχαν εξαρχής καθαρούς επιχειρηματικούς στόχους:
- Πρόσβαση σε συγκεκριμένους τομείς αμυντικών προϊόντων στους οποίους θα μπορούσαν να πετύχουν πλεονέκτημα. Τέτοιοι τομείς ήταν ενδεικτικά αυτοί των αισθητήρων, των εξειδικευμένων ηλεκτρονικών (π.χ. πυραύλων), των σύγχρονων ασφαλών επικοινωνιών μάχης, των εξελιγμένων θωρακίσεων, των Μη Επανδρωμένων Συστημάτων (UAV/USV), του λογισμικού ελέγχου, επιτήρησης & διοίκησης κ.ά.
- Αξιοποίηση κάθε ευκαιρίας που έδινε το νομοθετικό πλαίσιο περί προμηθειών του ΥΠΕΘΑ για την απόκτηση τεχνογνωσίας.
- Εκμετάλλευση κάθε πλαισίου που έδιναν υπερεθνικοί οργανισμοί (ΝΑΤΟ, ΝSPA, Ε.Ε.) για τη συμμετοχή σε νατοϊκές ή ευρωπαϊκές κοινοπραξίες στο πλαίσιο προγραμμάτων προμηθειών. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι η χώρα μας επωφελείται από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα του ΠΝ για την προμήθεια του αντιαεροπορικού πυραύλου ESSM από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, στο οποίο για κάθε δολάριο που ξοδεύει «απολαμβάνει» βιομηχανικές επιστροφές 1,3 δολαρίων!
- Αξιοποίηση κάθε δυνατότητας που έδινε η συμμετοχή της Ελλάδας σε προγράμματα Έρευνας & Ανάπτυξης στο πλαίσιο οργανισμών όπως το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε. Ας θυμηθούμε με πόση υπερηφάνεια γιορτάστηκαν στο ΥΠΕΘΑ οι «συμμετοχές» της εθνικής ομάδας (ΓΕΕΘΑ, Κλάδοι ΕΔ, ΓΔΑΕΕ, Πανεπιστήμια, βιομηχανία) στα προγράμματα EDIDP2019: DESISMAR, PANDORA, ESC2, UAV LOTUS, SMOTANET, με «πρωτιά» στα τελευταία δύο (INTRACOM DEFENSE) και ας προετοιμαστούμε να γιορτάσουμε τις ελληνικές συμμετοχές στα προγράμματα EDIDP2020, όπως μεταξύ άλλων τα ODIN’S EYE, e-COLORSS κ.ά.
Για την επίτευξη των στόχων τους οι ελληνικές εταιρείες χρησιμοποίησαν σειρά «εργαλείων» όπως:
- Δημιουργία, ανάπτυξη και διατήρηση σύγχρονων υποδομών
- Ανάπτυξη ιδιόκτητων τεχνολογικών λύσεων
- Ανάδειξη «καλών πρακτικών»
- Εφαρμογή αξιοκρατικών συστημάτων διοίκησης και ανάδειξης του προσωπικού τους
- Εφαρμογή διαδικασιών κατά ISO στην ποιότητα, το περιβάλλον, τη διοίκηση και την τεχνολογία
- Ανάπτυξη δικτύου εμπορικών και τεχνολογικών συνεργατών στις σημαντικότερες χώρες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ
- Υλοποίηση σημαντικών επενδύσεων στον τομέα της Έρευνας & Ανάπτυξης.
Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα ανήκει στις χώρες εκείνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επενδύουν λιγότερο του 1% του ΑΕΠ σε έρευνα και ανάπτυξη. Στον αντίποδα μεγάλες εταιρείες του αμυντικού τομέα αποδεικνύουν έμπρακτα την αισιοδοξία τους για το μέλλον, όπως για παράδειγμα η INTRACOM DEFENSE, η οποία επένδυσε σχεδόν το 7% του τζίρου της, ακόμα και μέσα στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, προχωρώντας παράλληλα σε προσλήψεις δεκάδων εξειδικευμένων επιστημόνων.
Επειδή όμως στις δημοκρατικές πολιτείες οι ηγεσίες κρίνονται από τα έργα και όχι από τα λόγια, καλό είναι, αφού αξιολογηθούν τα μέχρι σήμερα πεπραγμένα, να εφαρμοστούν διαδικασίες οι οποίες στο παρελθόν συνοδεύτηκαν από σημαντικές επιτυχίες και να αποφευχθούν εκείνες που δημιουργούν αμφιβολίες για τις πραγματικές προθέσεις του υπουργείου Εθνικής Αμύνης, όπως:
* Η χώρα μας παράγει ηλεκτροοπτικούς αισθητήρες κάνοντας διεθνείς πωλήσεις, αλλά επιμένει να «αγοράζει» από εξωχώριους προμηθευτές για την κάλυψη των δικών της αναγκών.
* Διαθέτει τεχνολογία για UAV βραβευμένη από την Ε.Ε., αλλά σκοπεύει να «εκσυγχρονίσει» το SPERWER της δεκαετίας του ’90 προμηθευόμενη στην ουσία ξένο σύστημα χωρίς τη διαδικασία ανοικτού διαγωνισμού.
* Συμμετέχει εδώ και δεκαετίες σε προγράμματα ανάπτυξης καινοτόμων συστημάτων, όπως οι αντιαεροπορικοί πύραυλοι ESSM και IRIS-T με χιλιάδες βολές, έχοντας πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής και απολαμβάνοντας οικονομικά κέρδη σε συνεργασία με τα πλέον ικανά πολεμικά ναυτικά του ΝΑΤΟ, αλλά δεν φαίνεται να διεκδικεί τη συμμετοχή της στα νέα οπλικά συστήματα που θα τοποθετηθούν στις φρεγάτες Belh@rra ή την όποια κορβέτα προμηθευτεί.
* Διαθέτει εταιρείες για την ανάπτυξη των δικών της καινοτόμων πυρομαχικών (Loitering), αλλά μέχρι τώρα οι έχοντες εξουσία δεν… βρίσκουν το θάρρος να ξεπεράσουν τα μικροσυμφέροντα των αντιπροσώπων και να συνεργαστούν με την ελληνική αμυντική βιομηχανία.
* Η χώρα, ενώ έχει τη δυνατότητα κατασκευής Εθνικού Ασφαλούς Δικτύου Επικοινωνιών, δεν την αξιοποιεί στις τεχνικές προδιαγραφές που συνοδεύουν αντίστοιχες προμήθειες.
Όπως είναι γνωστό, η συμπεριφορά της γειτονικής Τουρκίας εκτραχύνθηκε τους τελευταίους μήνες φτάνοντας στη διακεκαυμένη ζώνη. Είναι γνωστές οι αποφάσεις της κυβέρνησης και ο ρόλος του υπουργείου Εθνικής Άμυνας στην προσπάθεια να θωρακιστεί η χώρα με την υλοποίηση προγραμμάτων προμηθειών μαχητικών αεροσκαφών και πολεμικών πλοίων σε άμεσο χρόνο. Η επιτυχία ή μη αυτών των αποφάσεων, για τελευταία ίσως φορά, εξαρτάται πέραν από το καθαρά επιχειρησιακό και από το οικονομικό σκέλος. Κι αυτό γιατί η συμμετοχή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας στην υλοποίηση αυτών των προγραμμάτων που συνδέονται με την ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, θα ενισχύσουν την ανεξαρτησία τής χώρας από τις πηγές προμήθειας κρίσιμων συστημάτων, θα ανεβάσουν τους δείκτες διαθεσιμότητας των υπαρχόντων και θα δημιουργήσουν νέες -καλά αμειβόμενες- θέσεις εργασίας.
Στις περισσότερες αναφορές, κυρίως του ειδικού Τύπου, λέγεται συχνά ότι οι όποιες αποφάσεις για εξοπλιστικά προγράμματα αποτελούν μέρος της πολιτικής ατζέντας. Οι διαδικασίες όμως που περιγράφονται στον Εθνικό Αμυντικό Σχεδιασμό αφορούν όλους -υπηρεσιακούς παράγοντες και εκλεγμένους άρχοντες. Όλοι έχουν ευθύνες, για να υπάρξει η ισχυρότερη θωράκιση της πατρίδας. Τα παραδείγματα καλής και κακής πρακτικής είναι περισσότερα από αρκετά. Ας μην αφήσουμε αυτή την εμπειρία που κερδήθηκε με ιδρώτα να πάει χαμένη. Είναι καιρός να γίνουμε υπερήφανοι για τις επιλογές μας!
