Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο πνευματικός ηγέτης περισσότερων από 300 εκατομμυρίων Ορθοδόξων Χριστιανών σε όλο τον κόσμο, απηύθυνε ομιλία στο Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων (Council on Foreign Relations), προειδοποιώντας για τους κινδύνους του αυταρχισμού, του εθνικισμού και της διαβρωτικής επίδρασης των κοινωνικών δικτύων.
Υπό αυτό το πρίσμα, κάλεσε σε «μια ανανέωση της πίστης, ως σταθεροποιητικής δύναμης σε έναν ολοένα πιο κατακερματισμένο κόσμο».
Ο Πατριάρχης αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ομιλίας του στο «αμερικανικό πείραμα» διακυβέρνησης, χαρακτηρίζοντας τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και το Σύνταγμα «έγγραφα που δεν άλλαξαν μόνο τις 13 αποικίες, αλλά ολόκληρο τον κόσμο».
Τόνισε ότι οι ιδρυτές των Ηνωμένων Πολιτειών, εμπνευσμένοι από την ιουδαιοχριστιανική παράδοση, αναγνώρισαν την «πεπτωκυία φύση» του ανθρώπου. «Επειδή είμαστε από τη φύση μας ατελείς, είναι λάθος να έχει οποιοσδήποτε άνθρωπος απόλυτη εξουσία», είπε, παραπέμποντας και στη γνωστή ρήση του Λόρδου ‘Ακτον: «Η εξουσία τείνει να διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα», τόνισε χαρακτηριστικά.
Ο εθνικισμός και ο πόλεμος στην Ουκρανία
Ο Πατριάρχης έκανε ειδική αναφορά στον εθνικισμό, τον οποίο χαρακτήρισε «ίσως την πιο καταστροφική δύναμη στην ανθρώπινη ιστορία». Υπενθύμισε την απόφαση της Πανορθοδόξου Συνόδου του 1872 που καταδίκασε τον φυλετισμό. Όπως σημειωνόταν στην απόφαση της συνόδου, «αποκηρύσσουμε, ελέγχουμε και καταδικάζουμε τον φυλετισμό, δηλαδή τις φυλετικές διακρίσεις, τις εθνοτικές έριδες, τα μίση και τις διαιρέσεις μέσα στην Εκκλησία του Χριστού».
Με αιχμηρή γλώσσα επέκρινε τη Ρωσική Εκκλησία για τη στήριξή της στην εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία. «Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας έδωσε τη βροντερή της έγκριση στη δολοφονία ομόδοξων Χριστιανών από το καθεστώς Πούτιν, υπηρετώντας ένα παρωχημένο και εξωφρενικό ιμπεριαλιστικό δόγμα, το Ρωσικό Κόσμο», εξήγησε ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
Υπερασπίστηκε, επίσης, την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου το 2019 να χορηγήσει Αυτοκεφαλία στην Ουκρανική Εκκλησία, λέγοντας ότι οι Ουκρανοί «επιθυμούσαν ελευθερία συνείδησης μετά από περισσότερες από επτά δεκαετίες καταπίεσης υπό το σοβιετικό καθεστώς».
Η Μέση Ανατολή και οι παγκόσμιες διαιρέσεις
Ο Πατριάρχης αναφέρθηκε και στη σύγκρουση στη Γάζα, καταδικάζοντας τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, αλλά και εκφράζοντας «φρίκη για τη συνεχιζόμενη απώλεια αθώων ζωών». Επεσήμανε, επίσης, την ευάλωτη θέση των Χριστιανών στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, αναφερόμενος στην επίθεση εναντίον του χριστιανικού χωριού Ταιμπέχ.
Πέρα από τις διεθνείς συγκρούσεις, μίλησε για τη διάβρωση της κοινωνικής συνοχής εντός των ίδιων των κοινωνιών. Όπως εξήγησε, «βρισκόμαστε, οι οικογένειές μας, οι χώροι εργασίας μας και οι κοινότητές μας βαθιά διχασμένοι σήμερα, από την πολιτική, από τις ταυτότητες, από τις κοινωνικές ανισότητες και από τους αλγορίθμους των κοινωνικών μέσων που ενισχύουν τις προκαταλήψεις μας».
Η πίστη ως θεμέλιο ενότητας
Ο Πατριάρχης υπογράμμισε ότι η πίστη μπορεί να λειτουργήσει ως υπερεθνικός δεσμός. Αναφέρθηκε στα λόγια του Τζορτζ Ουάσιγκτον, ο οποίος είχε σημειώσει ότι «από όλες τις διαθέσεις και τις συνήθειες που οδηγούν στην πολιτική ευημερία, η θρησκεία και η ηθική είναι απαραίτητοι πυλώνες», καθώς και στη δήλωση του Ντουάιτ Αϊζενχάουερ το 1958 ότι «όλα τα θεμέλια της δημοκρατίας μας έχουν τις ρίζες τους σε μια βαθιά θρησκευτική πίστη».
Χαρακτήρισε τον σύγχρονο κόσμο «παγιδευμένο στον μηδενισμό», επισημαίνοντας πως «χωρίς πίστη, δεν έχουμε άγκυρα, γινόμαστε ικανοί για το οτιδήποτε».Κατήγγειλε τα κοινωνικά δίκτυα ως «εξαιρετικά αποτελεσματικό εργαλείο διαίρεσης» και περιέγραψε την κουλτούρα της «ακύρωσης» ως «ψηφιακή δημόσια εκτέλεση».
Ωστόσο, έκλεισε με έναν αισιόδοξο τόνο, αναφέροντας παραδείγματα όπως η αύξηση των Καθολικών μεταναστών στις ΗΠΑ, η άνοδος στους προσήλυτους της Ορθοδοξίας, η αναγέννηση της εβραϊκής κοινότητας μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του 2023 και οι αντιδράσεις γονέων και σχολείων κατά της υπερβολικής χρήσης κινητών τηλεφώνων από τους νέους.
«Η αναζήτηση νοήματος είναι ένα θεμελιώδες ανθρώπινο ένστικτο. Προσευχόμαστε οι νέοι να συμμετάσχουν σε αυτή την αναδυόμενη επιστροφή στην πίστη, για το δικό τους καλό και για το καλό της κοινωνίας μας».
