Δελτίο Τύπου, ως αρχικό απολογισμό των οικονομικών αποτελεσμάτων του 2023 δημοσίευσε η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ), με ιδιαίτερα θετικούς τόνους, δηλώνοντας πως έχουν αυξηθεί τα έσοδα, θα υπάρξει για τρίτη συνεχόμενη χρονιά κερδοφόρα χρήση και συνολικά πως η εταιρεία ανακάμπτει. Το πρόβλημα; Πως η ανακοίνωση αυτή έρχεται σε σοβαρή αντίθεση με τις δηλώσεις του υπουργού Άμυνας Ν. Δένδια, ο οποίος πρόσφατα, στα μέσα Δεκεμβρίου συγκεκριμένα, έχοντας αναλάβει και την αρμοδιότητα της ΕΑΒ από το υπουργείο Οικονομικών, την περιέγραψε στη Βουλή με απογοητευτικές διαπιστώσεις, λέγοντας χαρακτηριστικά:
«Όμως, επίσης δεν μπορώ να σας κρύψω ότι η κατάσταση είναι απολύτως προβληματική και το ξέρουμε όλοι. Πολλά από τα μεταγωγικά μας αεροπλάνα παραμένουν καθηλωμένα.
Δεν εκτελούνται συμφωνίες συντήρησης και επισκευής εκατοντάδων εκατομμυρίων για δεκαετίες. Πάνω από 350 εκατομμύρια ευρώ απαίτηση στον ισολογισμό της εταιρίας δεν θα εισπραχθεί ποτέ. Αφορά πρόγραμμα προ εικοσαετίας και πλέον. Πάνω από 100 εκατομμύρια ευρώ εμφανίζονται σαν υλικά σε αποθήκες χαμένα. Δεν υπάρχει απογραφή αποθήκης από το 2014. Πάνω από 120 εκατομμύρια της Πολεμικής Αεροπορίας έχουν δοθεί και καταβληθεί για προγράμματα που δεν έχουν υλοποιηθεί.
Δεν υπάρχει εταιρεία η οποία να εμφανίζει ισολογισμούς που να συνιστούν τέτοιο ευχολόγιο και δεν υπάρχει εταιρεία που οι ελεγκτές της να μην μπορούν να επιβεβαιώσουν κανέναν από τους αριθμούς που περιλαμβάνονται στον ισολογισμό της. Μόνο το ’23 20 εκατομμύρια δεν μπόρεσαν καν να απορροφηθούν για επισκευές αεροσκαφών και επιστρέφονται στον Υπουργείο Οικονομικών. Είναι εθνική ανάγκη να δώσουμε λύση για την ΕΑΒ».
Πάρακάτω λοιπόν δημοσιεύουμε την ανακοίνωση της ΕΑΒ (με δικές μας επισημάνσεις) και μετά θα παραθέσουμε και τα δικά μας σχόλια:
Η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ) βελτιώνει συνεχώς τα οικονομικά της στοιχεία, ξεπερνώντας μέσα στο 2023 τα 100 εκατομμύρια ευρώ στα έσοδά της από πωλήσεις.
Σε σύγκριση με τα 90 εκατ. ευρώ του 2022, τα 75 εκατ. ευρώ του 2021 και τα 49 εκατ. ευρώ του 2020, η ΕΑΒ έχει διπλασιάσει τα έσοδά της μέσα στην τελευταία τριετία και είναι για τρίτη συνεχόμενη χρονιά κερδοφόρα επιχείρηση έπειτα από πολλά έτη ζημιών.
Η εταιρεία στοχεύει σε υψηλότερες επιδόσεις έχοντας βελτιώσει σημαντικά την παραγωγικότητα και τις δραστηριότητές της και εκτιμά ότι μέχρι το 2027 θα έχει μεγεθύνει τον κύκλο εργασιών της κατά 100%, με συνεχώς αυξανόμενη κερδοφορία.
Η εταιρεία σήμερα αριθμεί 1.900 εργαζομένους και με την περάτωση της τελευταίας τρέχουσας προκήρυξης θα ξεπεράσει τα 2.000 άτομα στις αρχές του 2024. Σε σύγκριση με τα 1.300 άτομα της δεκαετίας του 2010 αυτό αποτελεί αύξηση άνω του 50%. Οι εργαζόμενοι, που αποτελούν μεγάλο κεφάλαιο για την εταιρεία, είναι στο σύνολό τους άριστα καταρτισμένοι και γνώστες της προηγμένης τεχνολογίας που χρησιμοποιεί η εταιρεία. Το προσωπικό ήταν η κινητήριος δύναμη που επέτρεψε στην ΕΑΒ να ανακάμψει ταχύτατα και να επιστρέψει σε υγιείς ισολογισμούς, οι οποίοι της επιτρέπουν να σχεδιάζει το μέλλον με μεγάλη αισιοδοξία. Να σημειωθεί, δε, ότι η ΕΑΒ ήταν η πρώτη εταιρεία του Δημοσίου που καθιέρωσε διά νόμου μέσα στο 2022 ειδικό κίνητρο (πριμ) παραγωγικότητας.
Οι παραγωγικές δραστηριότητες και η εξωστρέφεια της εταιρείας ήταν επίσης δύο σημαντικοί παράγοντες που συνέβαλαν στο αποτέλεσμα.
Μέσα στα τελευταία τρία (3) έτη η ΕΑΒ έδωσε προτεραιότητα στην υποστήριξη του έργου των Ενόπλων Δυνάμεων, και ιδιαίτερα της Πολεμικής Αεροπορίας, με την παροχή υπηρεσιών υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών. Συγκεκριμένα, αναβαθμίζει ογδόντα τρία (83) F-16 σε επίπεδο Viper και μέχρι σήμερα έχει παραδώσει δεκαπέντε (15) αεροσκάφη τηρώντας αυστηρά το χρονοδιάγραμμα του προγράμματος.
Ταυτόχρονα εκτελεί το πολύ δύσκολο πρόγραμμα της αναβάθμισης των αεροσκαφών αεροναυτικής επιτήρησης (σ.σ. τα P-3B Orion) και σήμερα εκτελούνται δοκιμές εδάφους σε ένα (1) από τα τέσσερα (4) αεροσκάφη με στόχο την παράδοσή του μέσα στο 2024. Παραδίδει με συνέπεια τα πυροσβεστικά αεροσκάφη στην Πολεμική Αεροπορία, ώστε να υπάρχει πλήρης κάλυψη της πυροσβεστικής περιόδου. Εκτελεί το πρόγραμμα συντήρησης των αεροσκαφών C-130 και ξεκίνησε να παραδίδει αεροσκάφη στην Πολεμική Αεροπορία.
Η ΕΑΒ εξάγει με συνέπεια στις παραδόσεις και με άριστη ποιότητα, ως υποκατασκευαστής της Lockheed Martin, το 30% των F-16 και των C-130 για την παγκόσμια αγορά και με τον τρόπο αυτό συντελεί, ως εξαγωγική βιομηχανία, στην εισροή συναλλάγματος στη χώρα. Πρόσφατα, δε, υπέγραψε επέκταση αυτών των συμβάσεων κατά 190 εκατ. ευρώ.
Η εταιρεία αυξάνει τους ρυθμούς της εκπαιδευτικής της δραστηριότητας, εκτελώντας προγράμματα εκπαίδευσης εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ σε μαθητές από τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν. Επενδύει 20 εκατ. ευρώ σε νέες εγκαταστάσεις, έχοντας περατώσει σε χρόνο-ρεκόρ το νέο Κτίριο Εκπαίδευσης εμβαδού 9.500 τ.μ. και δρομολογεί την ακαδημαϊκή και γεωγραφική επέκταση των εκπαιδευτικών της προγραμμάτων, στοχεύοντας επίσης στην ίδρυση Διεθνούς Ιδιωτικού Πανεπιστημίου Αεροδιαστημικής. Η εταιρεία συνεργάζεται με Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα της χώρας και του εξωτερικού για την έρευνα και ανάπτυξη εθνικών προϊόντων, καθώς και για την προώθηση της τεχνολογίας στην Ελλάδα.
Η ΕΑΒ αναπτύσσει Μη Επανδρωμένα Εναέρια Οχήματα (UAV), τα οποία στη συνέχεια θα κατασκευάζει και θα διαθέτει στη διεθνή αγορά. Τα προγράμματα “ΑΡΧΥΤΑΣ” και “ΓΡΥΠΑΣ” είναι τα πρώτα UAV που αναπτύσσει η ΕΑΒ. Ο “ΑΡΧΥΤΑΣ” βρίσκεται στο στάδιο παραγωγής του πρώτου πρωτοτύπου, ενώ η πρώτη δοκιμαστική του πτήση θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο του 2024 και η έναρξη της μαζικής παραγωγής τον Μάιο του 2025.
Επίσης, η ΕΑΒ εισέρχεται στον χώρο του Διαστήματος ξεκινώντας με τη συναρμολόγηση και στη συνέχεια με την κατασκευή μικροδορυφόρων, έχοντας εξασφαλίσει χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Αρχή Διαστήματος (ESA – European Space Agency). Οι κατάλληλες υποδομές για το πρόγραμμα ήδη βρίσκονται στο στάδιο υλοποίησης.”
Τα δικά μας ερωτήματα
Να ξεκινήσουμε τον σχολιασμό των όσων ανακοινώνει η ΕΑΒ με μια παραδοχή: Η λειτουργία και η ανάπτυξη της είναι απολύτως απαραίτητα στην Πολεμική Αεροπορία, στην εθνική άμυνα και προφανώς στην εθνική οικονομία. Άρα κάθε παρατήρηση ξεκινά από εκεί. Στην ουσία τώρα:
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Αυτά και ειδικά τα περί “κερδοφορίας” δεν μπορεί να στοιχειοθετηθούν πειστικά εδώ και χρόνια, καθώς υπάρχουν σημαντικές απορίες εκτιμήσεων και υπολογισμών. Συγκεκριμένα (και ενδεικτικά μόνο) η ΕΑΒ πρέπει τουλάχιστον να διευκρινήσει:
- Αν συνεχίζει να εντάσσει στις απαιτήσεις της το υπόλοιπο από το πρόγραμμα ΕΡΜΗΣ το οποίο καθυστερεί πάνω από μια δεκαετία. Γενικότερα αν έχει ανανεώσει τις προβλέψεις για τις απαιτήσεις από τους πελάτες της, που το 2022 έφθασαν τα 589 εκατ. ευρώ και πως ερμηνεύει την αναφορά του προιστάμενου υπουργού, ότι 350 από αυτά δεν θα εισπραχθούν ποτέ.
- Αν έχει κάνει πρόβλεψη για φορολογικό έλεγχο πολλών ανέλεγκτων ετών και για τι ποσό, κάτι που εντοπίζουν συνεχώς και οι ορκωτοί λογιστές.
- Αν έχει ολοκληρωθεί η απογραφή της που γινόταν το 2023, τι αποτελέσματα είχε και αν η αξία των αποθεμάτων ανταποκρίνεται στα εκτιμηθέντα 120 εκατ. ευρώ.
Σημειώνεται εδώ πως η εταιρεία ως δημόσια, δέχεται συνεχώς την κρατική ενίσχυση με αύξηση μετοχικού κεφαλαίου από το Ελληνικό Δημόσιο (ως ο μόνος μέτοχος), μια πρακτική που συνεχίζεται, αναγκαία μεν για την επιβίωση αλλά προφανώς και ιδιόρρυθμη σε ότι αφορά την πραγματική της οικονομική απόδοση. Το 2022 το μετοχικό κεφάλαιο ήταν 261 εκατ. ευρώ, καθώς είχε προηγηθεί μείωση του κατά 1 δις ευρώ, για συμψηφισμό ζημιών, με μείωση της αξίας των μετοχών. Μόνο με αυτή την πρακτική, τα οικονομικά αποτελέσματα της εταιρείας είναι πολύ δύσκολο να αξιολογηθούν.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ: Η εταιρία αναφέρει πως ανακάμπτει σε προσωπικό, όπου πράγματι είχε δει μεγάλη απομείωση τα μνημονιακά χρόνια (είχε το 2008 2.487 άτομα), κάτι που της στοίχισε σημαντικά σε τεχνογνωσία και σε παραγωγική ικανότητα. Πλέον η εταιρία προσλαμβάνει προσωπικό αλλά χρειάζεται επισταμένα και για λόγους διαφάνειας να περιγράψει τα εξής: Ποια είναι η ακτινογραφία του προσωπικού της, ως προς την ηλικία, τις γνώσεις και κυρίως την απασχόληση τους, δηλαδή πόσοι εργάζονται σε διοικητικές εργασίες, πόσοι στην παραγωγή, πόσοι στην έρευνα. Επίσης είναι κρίσιμο να γίνει γνωστό τι μέρος της παραγωγής της ΕΑΒ (και ποιό) εξυπηρετείται από προσωπικό εργολάβων και ποιές οι προβλέψεις εδώ, για το αν θα συνεχιστεί αυτό το καθεστώς.
ΑΠΟΔΟΣΗ ΕΡΓΟΥ: Πάλι για λόγους διαφάνειας, η εταιρεία δεν μπορεί να αναγράφει ότι “εκτελεί το πρόγραμμα συντήρησης των αεροσκαφών C-130” χωρίς μέχρι σήμερα να έχει δημοσιοποιήσει ένα απολογισμό του πόσα αεροσκάφη αυτού του τύπου παρέλαβε για συντήρηση, πότε είχε συμβατική υποχρεώση να τα παραδώσει, γιατί αυτό δεν υλοποιήθηκε, δίνοντας προφανώς και τις απαραίτητες ερμηνείες ανά περίπτωση. Το ίδιο και για ελικόπτερα Super Puma, και για κάθε άλλο εθνικό ιπτάμενο μέσο. Επίσης θα πρέπει να εξηγηθεί τι μέτρα προστασίας έλαβε για κάθε αεροσκάφος που παρέλαβε, ώστε αυτό να μην φθείρεται από την μακρόχρονη παραμονή του στην Τανάγρα.
- Πάλι στην απόδοση έργου, η εταιρεία πρέπει να εξηγήσει τι γίνεται με το πρόγραμμα των αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας P-3, το οποίο εμφανίζει (και αυτό) σημαντική καθυστέρηση με άγνωστο τελικό κόστος, με μη σηματοδοτημένη λήξη (έχει παρέλθει προ πολλού η συμβατική ημερομηνία ολοκλήρωσης του) και με ερμηνεία γιατί όλα αυτά συνέβησαν. Ερμηνεία που πρέπει να είναι περισσότερο αναλυτική από το “συναντήσαμε τεχνικά προβλήματα και δεν έχουμε προσωπικό”, που έχει ακουστεί στο παρελθόν.
- Προφανώς καλό είναι να αναλυθεί τι πιθανές ρήτρες αντιμετωπίζει η εταιρεία (αν αντιμετωπίζει), από την καθυστέρηση παραδόσεων έργου που έχει αναλάβει.
- Γενικότερα για λόγους διαφάνειας η εταιρεία ας προστρέξει να εξηγήσει πως κατανέμεται το έργο της σε προγράμματα που προέρχονται από συμβάσεις του Ελληνικού Δημοσίου και σε άλλα για τρίτους πελάτες και αν αυτοί οι πελάτες είναι απότοκο παλαιότερων συμβάσεων, πάλι του Δημοσίου.
- Για λόγους ακρίβειας καλό είναι να διευκρινιστεί τι εννοεί η εταιρεία, όταν αναφέρει πως παράγει το “30% των F-16 και των C-130 παγκοσμίως”. Εννοεί το σύνολο της αξίας του κάθε αεροσκάφους; Εννοεί τον όγκο των εξαρτημάτων της ατράκτου που παράγει ως προς το σύνολο της, που προφανώς διαφέρει σημαντικά σε αξία από την ολική του τελικού αεροσκάφους;
ΝΕΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ: Η εταιρεία αναφέρει πως εκτελεί “προγράμματα εκπαίδευσης εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ σε μαθητές από τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν”. Οπότε πρέπει να γίνει αναλύση πως ακριβώς αυτά τα ποσά απεικονίζονται στα οικονομικά της και με τι επίδραση στην κερδοφορία της. Ταυτόχρονα για να εξυπηρετήσει τις εκπαιδευτικές ανάγκες “επενδύει 20 εκατ. ευρώ σε νέες εγκαταστάσεις”, οπότε καλό θα είναι να κάνει μια δημόσια ενημέρωση για αυτή την αναπτυσσόμενη δράση της, αναφέροντας πότε αποφασίστηκε, πόσους εκπαιδεύει, με τι ρυθμούς, σε τι προγράμματα, με τι προοπτικές και πως όλα τα παραπάνω εκτιμάται ότι θα συνεισφέρουν σε “ίδρυση ιδιωτικού πανεπιστημίου” και με ποιο νομοθετικό πλαίσιο.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ: Η εταιρεία επισημαίνει πως αναπτύσσει τα προγράμματα μη επανδρωμένων “Αρχύτας” (που είχε ξεκινήσει ως πρωτοβουλία του υπουργείου Οικονομικών) και “Γρύπας”, με το τελευταίο να ξέρουμε πως προορίζεται για υψηλών προδιαγραφών UCAV για στρατιωτική χρήση.
Τα ερωτήματα εδώ είναι τα εξής: Για το “Αρχύτας” που είναι και το πιο εξελιγμένο (με κοντινή την πρώτη πτήση που ανακοινώνεται εντός Απριλίου φέτος), από που προέρχεται η χρηματοδότηση του, τι μέρος αυτής είναι δημόσιοι πόροι, τι της ΕΑΒ, τι από διεθνή προγράμματα. Ακόμη αν υπάρχει συνεργασία με τις Ένοπλες Δυνάμεις με διατύπωση προδιαγραφών και συγκεκριμένων απαιτήσεων, και με ποιό Κλάδο και με ποιά συνθήκη πιθανής αγοράς/χρήσης. Ή αν υπάρχει κάτι αντίστοιχο με κάποια δημόσια υπηρεσία, π.χ. την Πολιτική Προστασία που να έχει δηλώσει ότι θα αγοράσει το τελικό προιόν… που ήδη έχει προγραμματιστεί και μαζική παραγωγή το 2025. Για το “Γρύπας” αντίστοιχα, καλό είναι να δημοσιοποιηθεί αν έχει διατυπώσει π.χ. η Πολεμική Αεροπορία σχετικές προδιαγραφές και απαιτήσεις και αν υπάρχει, έστω ένα αρχικό, χρονοδιάγραμμα εξέλιξης και χρηματοδότησης.
Συνολικά όλα τα παραπάνω, τηρώντας βέβαια τις όποιες αναγκαίες συνθήκες απορρήτου (που σε όσα αναφέρουμε δεν εφαρμόζονται παρά ελάχιστα, καθώς θέτουμε τυπικά ερωτήματα οικονομικού ελέγχου, προοπτικών και διαχείρισης, στα οποία οποιαδήποτε ιδιωτική αντίστοιχη εταιρεία θα είχε ήδη δώσει αναλυτικές απαντήσεις), πρέπει να διευκρινιστούν από την ΕΑΒ. Ώστε να περιγραφεί η κατάσταση της με σαφήνεια και να διαφανεί ακριβώς τι χρειάζεται για να παραμείνει λειτουργική και να βελτιώσει την απόδοση της. Έως τότε, τα δελτία Τύπου που αντί να απαντούν ευθέως στις πολύ πρόσφατες διαπιστώσεις του προϊσταμένου υπουργού (ουσιαστικά του ελληνικού Δημοσίου), μάλλον δεν βοηθούν στη διαφάνεια της εικόνας.
